Αντωνία Μοροπούλου στο “Π”: Η διατήρηση και η μετάδοση της μνήμης του Πολυτεχνείου του ’73

Της
ΑΝΤΩΝΙΑΣ ΜΟΡΟΠΟΥΛΟΥ
Ομότιμης Καθηγήτριας ΕΜΠ,
Μέλους Διοικούσας Επιτροπής ΤΕΕ

Το Πολυτεχνείο του ’73 δεν υπήρξε μόνο πρότυπο διαφορετικών πολιτικών σχέσεων και συμπεριφοράς. Αμφισβητούσε τις κατεστημένες αξίες και δομές της κοινωνίας μας και αναζητούσε νέα πρότυπα ζωής, προσωπικά, πιο γνήσια και ειλικρινή και κοινωνικά πιο δίκαια.

Γι’ αυτό και η εξέγερση του Νοέμβρη του ’73 ένωσε τον ελληνικό λαό σε μια νέα δημιουργική βάση, του ξανάδωσε την τραυματισμένη από τον εμφύλιο περηφάνια και αυτοπεποίθησή του αλλά και τροφοδότησε πέρα από την πολιτική και τη μεγάλη πολιτιστική και ιδεολογική άνθηση της Μεταπολίτευσης. Μια αναγέννηση που συνδέθηκε με την ανατροπή του μοντέλου της σιωπηρής πλειοψηφίας, με την έξοδο του πολίτη από την παθητικοποίηση, στους χώρους της συνδικαλιστικής, πολιτικής, πολιτιστικής συμμετοχής και δράσης σε μαζική κλίμακα.

Τόνια Μοροπούλου

Παραμένουν και σήμερα, 48 χρόνια μετά, επίκαιρα τα οράματα και τα εμβληματικά αιτήματα:

«ΨΩΜΙ – ΠΑΙΔΕΙΑ – ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ»
«ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ – ΛΑΪΚΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ – ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΡΟΚΟΠΗ».

Το πρόσωπο του Πολυτεχνείου δεν είναι απόμακρο, δεν είναι ηρωικό, είναι ανθρώπινο, αντιφατικό και ενιαίο, βασανισμένο και επίμονο, προδομένο και ανυποχώρητο.
3 Το πρόσωπο του Πολυτεχνείου είναι επώνυμο:
• Έχει πολλά ονόματα: «Κάτω η χούντα», «Δεν περνά ο φασισμός», «Δημοκρατία», «Απόψε πεθαίνει ο φασισμός», «Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία», «Έξω οι Αμερικάνοι», «Έξω από το ΝΑΤΟ», «Κάτω ο ιμπεριαλισμός», «Αγρότες – Εργάτες – Φοιτητές», «Λαός ενωμένος ποτέ νικημένος», «Λαοκρατία», «Ένας είναι ο αρχηγός, ο κυρίαρχος λαός», «Έξω η χούντα των μονοπωλίων», «Κάτω το κράτος», «Λαέ, πεινάς γιατί τους προσκυνάς», «Γενική απεργία»…
• Τα διαβάζουμε στους τοίχους, στα χαρτιά, τ’ ακούμε.
• Το Πολυτεχνείο έχει πολλά ονόματα, αλλά μία φυσιογνωμία, τη συλλογική του φυσιογνωμία:
«Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία – Εθνική Ανεξαρτησία – Λαϊκή Κυριαρχία – Κοινωνική Προκοπή».
Η φωνή του Πολυτεχνείου βγαλμένη μέσα από την πολυφωνία του, μέσα απ’ τις αντιθέσεις του.
Το όραμα που πολέμησε τη δικτατορία.
Το προσκλητήριο της ενότητας και του αγώνα.
Και ο λαός κατέβηκε στους δρόμους.
Και άφησε πίσω του τη δημοκρατία της 20ής Απρίλη του ’67, την ξένη εξάρτηση, που υποδουλώνει και φέρνει τυραννίες, αλλά και την ησυχία του, την παθητικότητα και τον φόβο.
Για να πάρει στα χέρια του τη ζωή του, τον κόσμο.

Οι φοιτητές σε ώρα δράσης

√ Το πρόσωπο του Πολυτεχνείου είναι γνήσιο, οικείο. Είναι το δικό μας πρόσωπο. Μας πείθει:
• Γιατί κατοχύρωσε στην πράξη το δικαίωμα να σκεφτόμαστε, να εκφραζόμαστε και να δρούμε ελεύθερα και διαφορετικά.
• Αλλά και γιατί πέτυχε μέσα απ’ την ενότητά του και τη συνύπαρξη διαφορετικών απόψεων να εκφράσει τον κόσμο και να γίνει δύναμη ενιαία κι αποφασιστική, να χτυπήσει ανυποχώρητα τον κοινό εχθρό.
• Το Πολυτεχνείο σπάει την αμηχανία μας. Κάνει την πολιτική φερέγγυα, τη στήνει στο βάθρο της. Στο ύψος του χεριού μας, στο ύψος της καρδιάς μας. Το δικαίωμα στην ευθύνη το έχουμε όλοι.

√ Το πρόσωπο του Πολυτεχνείου είναι ασυμβίβαστο, είναι εξεγερμένο, είναι ανθρώπινο.
Όταν την ώρα που πέφτουν οι πρώτοι νεκροί, την ώρα που κατεβαίνουν άρματα μάχης ο πομπός λέει την αλήθεια: «Ελληνικέ λαέ, μας σκοτώνουν!». Όταν καλεί «όλο τον λαό στους δρόμους», στην εξέγερση, στη ρήξη με το καθεστώς της υποτέλειας.
Η αποχώρηση θα σήμαινε συμβιβασμό και ήττα.
Και μεις μείναμε.
Όχι από ηρωισμό.
Από αγάπη για τη ζωή μείναμε.
Για να την αντικρύσουμε και τ’ άλλο πρωί στα μάτια εγκάρδια και να της χαμογελάσουμε. Για κείνη τη ζωή όπου αξίζει κανείς να ζει.
Για να μην πεθαίνουμε κάθε μέρα.

Την ώρα εκείνη δεν την έκρινε ο φόβος της επερχόμενης σφαγής. Η ιδεολογία του εμφύλιου, που χώριζε τον λαό σε νικητές και νικημένους, καταρρακώθηκε. Τώρα πια ξέραμε. Νικητής ή νικημένος θα ήταν ολόκληρος ο λαός.

Όταν την ώρα που πέφτει η πόρτα του Πολυτεχνείου κάτω απ’ τις ερπύστριες των τανκς και ο πομπός καλεί «τον λαό και όλες τις αντιδικτατορικές δυνάμεις και κόμματα σ’ ένα κοινό πρόγραμμα πάλης για να πέσει η δικτατορία, για δημοκρατία, εθνική ανεξαρτησία, λαϊκή κυριαρχία».

Δίνει το μήνυμα της συνέχειας και της ζωής.
Και όταν κλείνει ο πομπός, ο εθνικός ύμνος δίνει την υπόσχεση του ανυποχώρητου.

Απ’ το Πολυτεχνείο βγήκαμε με τα χέρια σφιγμένα και το κεφάλι ψηλά. Μας έβγαλε ο στρατός. Δεν παραδοθήκαμε.

√ Το Πολυτεχνείο είναι ζωντανό, είναι επίκαιρο.
Το Πολυτεχνείο δεν είναι μνημείο – κραυγή – ιστορική στιγμή.
Δεν είναι επετειακός ο εορτασμός, ούτε όμως και επετειακή βία.
Δεν είναι άσυλο μιας ιδέας ή μιας παράταξης. Είναι όλων των ιδεών και όλων των δυνάμεων που μπορεί να αντιπαρατίθενται, αλλά οφείλουν να είναι ικανές να διαλέγονται και να συντίθενται.
Είναι η αντίσταση στην αφομοίωση.
Είναι η ρήξη με κάθε πολιτική που απειλεί την ελευθερία, τη δημοκρατία και τη Λαϊκή κυριαρχία.
Είναι η καθημερινή απόρριψη αλλά και η καθημερινή πράξη.
Είναι η συμμαχία με το παρόν για την κατάκτηση της ζωής.
Είναι η αλλαγή του κόσμου.

Το πρόσωπο του Πολυτεχνείου είναι δημιουργικό.

Οι φοιτητές σε ώρα δράσης

Αν το Πολυτεχνείο της ιστορικής εξέγερσης του Νοέμβρη του 1973 άνοιξε τις πόρτες στη δημοκρατία της Μεταπολίτευσης, το Πολυτεχνείο σήμερα μπορεί να αποτελεί κέντρο αιχμής ώστε η γνώση και η καινοτομία να συμβάλουν και στην ανάπτυξη.

Η επανάσταση της γνώσης και η ακεραιότητα της λογικής μπορούν, με το Πολυτεχνείο ως καταλύτη, σήμερα –για άλλη μια φορά–, να τροφοδοτήσουν την παλινόρθωση της πολιτικής, τον σχεδιασμό και την υλοποίηση της ανάπτυξης με γνώση αλλά και συνείδηση.

Αυτό το ασυμβίβαστο Πολυτεχνείο της δημιουργίας, το Πολυτεχνείο το ανοιχτό στην κοινωνία, ικανό να εμπνέει να παροτρύνει, να ποιεί. Το Πολυτεχνείο ως έναυσμα προαγωγής πολιτισμού και όχι καθήλωσης ή βαρβαρότητας. Αυτό είναι το Πολυτεχνείο που θέλουμε σήμερα.

Το Πολυτεχνείο ζει
Η διατήρηση της μνήμης του ’73, η μετάδοση και η διατήρηση της ιστορικής μνήμης του Πολυτεχνείου δεν μπορεί και δεν πρέπει να μουσειοποιηθεί. Δεν είναι χωρίς προεκτάσεις για τη σημερινή πολιτική ζωή. Προϋποθέτει τη μετάδοσή της στη νέα γενιά μέσα απ’ τις διαδικασίες της παιδείας. Μέσα από νέους θεσμούς ενεργοποίησης, κοινωνικής και πολιτικής συμμετοχής της νεολαίας και θέτει επιτακτικά το ζήτημα της σύγκλισης σ’ αυτό το πλαίσιο του Πολυτεχνείου – με την καθημερινή πολιτική πρακτική και τη σημερινή πολιτική ζωή.

Οι ενεργοί πολίτες του σήμερα μπορούν να συμβάλουν στη διαμόρφωση κοινής γλώσσας, ώστε οι πολιτικές δυνάμεις να υπερβούν τις αντιπαραθέσεις τους, να εκφράσουν την ενότητα και να εμπνεύσουν την ανάταση του λαού σ’ένα διαφορετικό, αλλά δύσκολο, ίσως πιο δύσκολο από ποτέ, αύριο.

Οι πολιτικές προϋποθέσεις προς τούτο παραμένουν ζητούμενες και ξέρουμε ότι δεν μπορούν να πραγματωθούν παρά με τη διατήρηση των ως τώρα δημοκρατικών κατακτήσεων και τη συντριβή των κακοήθων νεοπλασμάτων στον κοινωνικοπολιτικό και ηθικό ιστό της χώρας.

Με το υστέρημα της ευθύνης μας, ίσως δεν είναι αργά πνευματικοί, κοινωνικοί, πολιτικοί φορείς και πρόσωπα να πάρουμε όλοι τις πρωτοβουλίες που απαιτούνται για να ανταποκριθεί η δημοκρατία στις απαιτήσεις του σήμερα και του αύριο.

Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ