Λιβυκό – Ανατολική Μεσόγειος στο επίκεντρο του διεθνούς ενδιαφέροντος

Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ

Tην Παρασκευή 12 Νοεμβρίου θα πραγματοποιηθεί στη γαλλική πρωτεύουσα η Διεθνής Διάσκεψη για τη Λιβύη, με τη συμμετοχή της διοργανώτριας χώρας, της Γαλλίας, της Ιταλίας, της Ισπανίας, της Ολλανδίας, της Μάλτας, της Κύπρου, της Αιγύπτου και των όμορων και γειτονικών χωρών (Αλγερίας, Μαρόκου, Τυνησίας, Νιγηρίας, Τσαντ και Σουδάν). Το «παρών» θα δώσουν και οι ΗΠΑ, οι οποίες θα εκπροσωπηθούν από την αντιπρόεδρο κ. Κάμαλα Χάρις, η Ρωσία, όπως και τα Ηνωμένα Έθνη, που έχουν θέσει τη Διάσκεψη υπό την αιγίδα τους, με την αυτοπρόσωπη παρουσία του ΓΓ Αντόνιο Γκουτιέρες.

Στη Διάσκεψη παρούσα θα είναι και η Ελλάδα, η οποία πεισμόνως και παρά τα συνεχή διαβήματα του υπουργείου Εξωτερικών δεν είχε κληθεί στις προηγούμενες συναντήσεις του Βερολίνου. Προφανώς, η απελθούσα γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ είχε υποκύψει στις αξιώσεις του τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, όπως και στα κελεύσματα των εκπροσώπων του χρηματοπιστωτικού κατεστημένου της Γερμανίας. Η μη πρόσκληση και ο αποκλεισμός της Ελλάδας από τις διαδικασίες του Βερολίνου, παρά το γεγονός ότι είναι χώρα της περιοχής, με ιστορική και πραγματική παρουσία αιώνων, αποδεικνύει και την κοντόφθαλμη και περιορισμένης εμβέλειας γερμανική διπλωματία, η οποία μάλλον δεν δύναται να διακρίνει το ευρωπαϊκό και γενικότερο διεθνές ενδιαφέρον για την περιοχή από τα στενά εθνικά ή ιδιωτικά συμφέροντα παραγόντων μιας συγκεκριμένης χρονικής περιόδου.

Οι επιπτώσεις της λανθασμένης εκτίμησης ή των λανθασμένων επιλογών είναι, πολλές φορές, όπως αποδεικνύει η ιστορική εμπειρία, οδυνηρές. Το πλέον δυσάρεστο είναι ότι με τη μη πρόσκληση και τον αποκλεισμό συμμετοχής της Ελλάδας από τη Διάσκεψη του Βερολίνου δινόταν η εντύπωση ότι το Βερολίνο εμμέσως υποστήριζε την παράνομη τουρκολιβυκή συμφωνία για οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών μεταξύ των δύο χωρών, η οποία όμως αγνοεί και παραβλέπει τα ελληνικά δικαιώματα στην περιοχή, όπως ρητώς προβλέπονται από το Δίκαιο της Θάλασσας και τις συναφείς διεθνείς συνθήκες.

Με την αποχώρηση της κ. Μέρκελ από την ενεργό πολιτική τη σκυτάλη για τη συνέχιση της διαδικασίας του Βερολίνου παραλαμβάνει ο γάλλος Πρόεδρος. Η εξέλιξη αυτή εκτιμάται ως θετική, επειδή η Γαλλία διαθέτει μεγαλύτερη και καλύτερη γνώση και διπλωματική εμπειρία για τη περιοχή της Βόρειας Αφρικής και της ανατολικής λεκάνης της Μεσογείου. Η τελευταία ήδη το αποδεικνύει με την πρόσκληση συμμετοχής της Ελλάδος στη Διάσκεψη των Παρισίων στις 12 Νοεμβρίου. Αντίστοιχη πρόσκληση βέβαια απευθύνθηκε και στην Τουρκία, η οποία αναμένεται να μην αιφνιδιάσει με ενδεχόμενη απουσία. Βασικός στόχος της Διάσκεψης είναι η πραγματοποίηση των εθνικών εκλογών στη Λιβύη, που έχουν προγραμματισθεί για την 24η Δεκεμβρίου, ή την αναβολή διεξαγωγής σε άλλη, συγκεκριμένη, αλλά μη απομακρυσμένη χρονικά ημερομηνία το προσεχές έτος.

Η Ελλάδα αναμένεται να ταυτισθεί με τις θέσεις των άλλων χωρών της ΕΕ, ενώ ο πρωθυπουργός κ. Κυριάκος Μητσοτάκης, όπως ήδη κατέστησε γνωστό σε δηλώσεις του, θα ζητήσει την άμεση αποχώρηση από τη Λιβύη όλων των ξένων στρατιωτικών δυνάμεων και ασφαλώς των τουρκικών. Τυχόν παράταση της επικρατούσας κατάστασης εγκυμονεί κινδύνους διαιώνισης της ανασφάλειας και της αβεβαιότητας για το μέλλον της Λιβύης, με μόνο ωφελούμενο τον φιλότουρκο υπηρεσιακό πρωθυπουργό Ντμπεϊμπά, ο οποίος διατηρεί στενές σχέσεις με το καθεστώς Ερντογάν και, όπως έχει ήδη αναγραφεί στον διεθνή Τύπο, σημαντικές επενδύσεις στην Τουρκία.

Στον λιβυκό χώρο δοκιμάζεται και η αντοχή της συνεργασίας μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας, με τη Μόσχα να έχει ήδη τοποθετηθεί υπέρ της αποχώρησης όλων των ξένων στρατευμάτων, συμπεριλαμβανομένων των τουρκικών. Η Λιβύη είναι μια μεγάλη, εδαφικά, χώρα, με έκταση 1,5 και πλέον εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα. Ο πληθυσμός της όμως μόλις αγγίζει τα έξι εκατομμύρια κατοίκους. Το νότιο και μεγαλύτερο τμήμα της καλύπτεται από την έρημο Σαχάρα, με αποτέλεσμα ο πληθυσμός της να συνωστίζεται στο βόρειο, μεσογειακό της τμήμα. Μέχρι το 1950, όταν και ανακαλύφθηκαν τα πλούσια κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου, ήταν μια φτωχή χώρα, η οποία απέκτησε την εθνική ανεξαρτησία της στις 21/12/1951.

Την 1η Σεπτεμβρίου 1969, ομάδα νέων αξιωματικών του Λιβυκού Στρατού, υπό την ηγεσία του συνταγματάρχη Ανουάρ Καντάφι, ανατρέπει τον βασιλιά Ιντρίς Α’ και εγκαθιδρύει το γνωστό κανταφικό καθεστώς, ήκιστα φιλικό προς τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο και υπέρμαχο μιας παναραβικής ιδέας. Με τον οικτρό θάνατο του Καντάφι, ο οποίος δολοφονήθηκε σε κρησφύγετο πλησίον της ιδιαίτερης πατρίδας του το 2011, η Λιβύη καθίσταται πεδίο αντιμαχόμενων φυλετικών ομάδων και χωρίζεται de facto σε ανατολική και δυτική περιοχή. Από την κατάσταση αυτή επωφελείται η Τουρκία, η οποία σπεύδει να συνδράμει υλικά και στρατιωτικά τη φιλότουρκη, αντιδυτική ομάδα προς αντιμετώπιση του στρατηγού Χάφταρ, ο οποίος ελέγχει μεγάλο μέρος της χώρας, εκτός της περιοχής πρωτευούσης, της Τρίπολης.

Η συνδρομή του καθεστώτος Ερντογάν μεταφράζεται και με την υπογραφή της παράνομης τουρκολιβυκής συμφωνίας οριοθέτησης των θαλασσίων ζωών μεταξύ των δύο χωρών, που παραβιάζει κατάφωρα την ελληνική υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ νοτίως και ανατολικά της Κρήτης. Η Λιβύη καθίσταται ένα είδος προτεκτοράτου της Τουρκίας και προμαχώνας των τουρκικών επιδιώξεων και φιλοδοξιών στην Ανατολική Μεσόγειο και στη Βόρειο Αφρική. Η συμπεριφορά του καθεστώτος Ερντογάν και οι τουρκικές επιδιώξεις στη Λιβύη δεν συνάδουν με εκείνη μιας υποψηφίας προς ένταξη στην ΕΕ χώρας. Φέρει όλα τα χαρακτηριστικά μιας χώρας που επενδύει στον νεο-οθωμανικό εθνικισμό και τον ισλαμισμό, που αμφότεροι επιδεικνύουν αντιδυτικό πνεύμα. Αναμένουμε εναγωνίως σε τι θα καταλήξουν οι συζητήσεις και ποια θα είναι τα συμπεράσματα της Συνόδου των Παρισίων.

ΥΓ.: Το κείμενο γράφεται πριν από την πραγματοποίηση της Διάσκεψης για τη Λιβύη

Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ