Η «προκρούστεια κλίνη» των αριθμών και τα βάσανα των πολιτών – Του Ν. Στραβελάκη

Του
ΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΒΕΛΑΚΗ,
Οικονομολόγου του Εθνικού
και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

Την Παρασκευή 15/10/2021 η ΕΛΣΤΑΤ αναθεώρησε για μία ακόμη φορά τα στοιχεία της «οικονομικής μεγέθυνσης 2012 – 2019». Αποτέλεσμα ήταν η αναθεώρηση της οικονομικής ύφεσης του 2020 από -8,2%, που ήταν η προηγούμενη εκτίμηση, σε -9%. Παρόλο που μια διαφορά κοντά στο 1% του ΑΕΠ είναι σημαντική, θα ξεκινήσω από τη συνολική αποτίμηση ενός πίνακα που προέκυψε από την αναθεώρηση και δημοσίευσε η ΕΛΣΤΑΤ.

Με βάση τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, λοιπόν, από το 2012 ως το 2016 είχαμε συνεχή ύφεση, που κυμάνθηκε από -10% το 2011 –η υψηλότερη ύφεση μεταπολεμικά– έως -0,2% το 2016. Εξαίρεση αποτελεί το 2014, όπου είχαμε μικρή μεγέθυνση 0,5%. Το διάστημα 2016 – 2019 είχαμε μια τριετία αναιμικής μεγέθυνσης 1,1% – 1,8%, για να έρθει το -9% τη χρονιά της πανδημίας (2020). Η συνολική ύφεση τη δεκαετία 2011 – 2020 είναι -24,3% (2,43% τον χρόνο κατά μέσο όρο). Η συνολική μείωση του ΑΕΠ από το τρίτο τρίμηνο του 2008, που ξεκίνησε η κρίση, είναι 35,4% περίπου, αφού το ακαθάριστο εθνικό προϊόν από 260 δισ. περιορίσθηκε στα 168 δισ. περίπου.

Πίσω από αυτήν την πρωτοφανή, τόσο σε διάρκεια όσο και σε ένταση, κρίση βρίσκονται κάπου 3 εκατ. συμπολίτες μας που είναι μακροχρόνια άνεργοι, ενώ οι μισθοί και οι συντάξεις έχουν καταβαραθρωθεί σε ένα περιβάλλον απόλυτα ελαστικών εργασιακών σχέσεων. Συνολικά, μια τεράστια επιδείνωση των συνθηκών ζωής της συντριπτικής πλειοψηφίας του κόσμου.

Θα έλεγε κανείς ότι σε αυτό περιβάλλον είναι πλεονασμός να κάτσει να ασχοληθεί κανείς με τη μεθοδολογία και την ακρίβεια των μετρήσεων. Με άλλα λόγια, δεν αλλάζουν και πολλά αν η συνολική ύφεση είναι 40% ή 35% – και όντως έτσι είναι. Όμως οι εκάστοτε κυβερνώντες προσπαθούν να περιορίσουν κάθε φορά τη μεγάλη εικόνα τονίζοντας την τελευταία μέτρηση, ώστε να δημιουργήσουν θετικές εντυπώσεις για την πολιτική τους. Η συγκεκριμένη αναμόρφωση έχει αυτόν ακριβώς τον σκοπό. Θέλει να βελτιώσει τις επιδόσεις το 2021 σε επίπεδο οικονομικής μεγέθυνσης αλλά και να περιορίσει, στα χαρτιά πάντα, τις προφανείς πληθωριστικές πιέσεις που βιώνουμε το τρέχον έτος.

Για αυτόν τον λόγο αξίζει να θυμηθούμε ορισμένα πράγματα. Όπως είχα γράψει στο «ΠΑΡΟΝ» στις 14 Μαρτίου του 2021, η κυβέρνηση μετέβαλε τη μεθοδολογία μέτρησης του ΑΕΠ σε «αλυσιδωτούς όρους όγκου» (τίτλος άρθρου: «Το νέο θαύμα των Greek Statistics»), με σκοπό να περιορίσει την ύφεση του 2020. Αυτό το πέτυχε με δύο τρόπους. Πρώτον, περιόρισε τη μείωση του ονομαστικού ΑΕΠ, που ήταν 9,6%. Δεύτερον, περιόρισε το ονομαστικό ΑΕΠ του 2019 από 187,5 δισ. (ΕΛΣΤΑΤ, 13/3/2020, σελ. 7) σε 183,6 δισ. και αύξησε το ΑΕΠ του 2020 από 165,8 δισ. σε 168,4 δισ. (δελτίο ΕΛΣΤΑΤ, 5/3/2020). Έτσι, μια συνολική ονομαστική ύφεση 11,6% (187,5-165,8/187,5) εμφανίσθηκε ως ύφεση 8,2%, χωρίς να διευκρινίζεται αν αυτή ήταν σε ονομαστικούς ή πραγματικούς όρους.

Όλες αυτές οι αλχημείες έπρεπε κάπως να τακτοποιηθούν, αφού η μέτρηση της ύφεσης του 2020 δεν συμβάδιζε με εκείνη των προηγούμενων ετών. Για να εξομαλυνθεί η διαφορά χρειάστηκε να αναθεωρηθεί το ΑΕΠ ολόκληρης της δεκαετίας, ξεκινώντας από το 2011. Παράλληλα έγινε ξεκάθαρο ότι μιλάμε για το πραγματικό ΑΕΠ, μετρημένο σε τιμές του 2015. Όμως ένα υψηλότερο ΑΕΠ είναι τροχοπέδη για τις επιδόσεις της επόμενης χρονιάς. Έτσι η κυβέρνηση έσπευσε να μετριάσει την επίδραση του ΑΕΠ του 2020 στη μεγέθυνση/ανάπτυξη του 2021, αυξάνοντας την ονομαστική μείωση από -9,6% σε -9,8%. Αυτό που τους καίει όμως, απ’ ό,τι φαίνεται, είναι ο πληθωρισμός. Γι’ αυτό και περιόρισαν τον αποπληθωρισμό του 2020 από -1,4% (9,6% – 8,2%) σε -0,8% (9,8% – 9%). Έτσι θα περιορισθεί ο πληθωρισμός του 2021 τουλάχιστον κατά -0,6% (-1,4 – 0,8), αφού μεταβλήθηκαν οι τιμές της προηγούμενης χρονιάς.

Η πραγματική επίπτωση στον ανακοινωμένο πληθωρισμό ενδεχομένως να είναι μεγαλύτερη. Βλέπετε, ως πληθωρισμό ανακοινώνουν τη μεταβολή στον λεγόμενο δείκτη τιμών καταναλωτή, δηλαδή τη μεταβολή στον σταθμισμένο μέσο όρο των τιμών κάποιων ειδών κατανάλωσης. Με βάση τα ανακοινωμένα στοιχεία, δεν είναι δυνατόν να εκτιμήσουμε την επίδραση της αναμόρφωσης στον πληθωρισμό του 2021.

Πάντως, με δεδομένη την εξέλιξη στις τιμές της ενέργειας, την αβεβαιότητα για την αποδοχή των ομολόγων του Δημοσίου από την ΕΚΤ και την επιβράδυνση της διεθνούς οικονομίας, το όποιο φτιασίδωμα των επιδόσεων της οικονομίας δεν θα είναι παρά ένα στιγμιαίο πυροτέχνημα με ελάχιστη επίδραση στην κοινή γνώμη. Η κοινωνία καλείται να εκτιμήσει τις προκλήσεις ενός νέου, δύσκολου διαστήματος που ανοίγεται μπροστά μας, αντί να ασχολείται με τα κυβερνητικά μαγειρέματα.

Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ