Δημοσιονομική προσαρμογή και πολιτικές εξελίξεις – Του Ν. Στραβελάκη

Του
ΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΒΕΛΑΚΗ,
Οικονομολόγου του Εθνικού
και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

Η πανδημία λειτούργησε για την οικονομική πολιτική της κυβέρνησης σαν το μάτι του κυκλώνα, όπου, ως γνωστόν, επικρατεί νηνεμία. Συγκεκριμένα, προσέφερε ελεύθερα δημοσιονομικά ελλείμματα και κατ’ εξαίρεση αποδοχή των ελληνικών ομολόγων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Έτσι μοιράσθηκαν χρήματα κυρίως και πρωτίστως σε επιχειρήσεις και δευτερευόντως σε νοικοκυριά με τη μορφή άμεσων ή/και έμμεσων επιδοτήσεων (φοροαπαλλαγές, επιστρεπτέες προκαταβολές, επιδοτήσεις μισθοδοσίας κ.λπ.).

Όμως τα αποτελέσματα αυτών των πολιτικών ήταν περιορισμένα. Οι ζωές των πολλών χειροτέρεψαν, ιδιαίτερα με την απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων, τις δρομολογούμενες αλλαγές στο Ασφαλιστικό και εσχάτως με το κύμα ακρίβειας, που σαρώνει τα κουτσουρεμένα λαϊκά εισοδήματα. Αυτό φαίνεται και στους αριθμούς. Ακόμη και με τα αμφισβητήσιμα στοιχεία του 8,9% ύφεση το 2020 και της αναμενόμενης ανάκαμψης 6,1% (κατά Σταϊκούρα) το 2021, οι επιδόσεις είναι απογοητευτικές, αφού τα δημοσιονομικά ελλείμματα ήταν 10% του ΑΕΠ το 2020 και 7,4% (πρόβλεψη) το 2021. Το χειρότερο όμως είναι ότι οι πολιτικές αυτές άφησαν πίσω τους ένα δημόσιο χρέος 380 δισ. ευρώ (31/12/2020) ή 236% περίπου του ΑΕΠ (το υψηλότερο παγκοσμίως σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ), την ώρα που το πρόγραμμα έκτακτων αγορών της ΕΚΤ λόγω πανδημίας (PEPP) τελειώνει (Μάρτιος 2022) και είναι άγνωστο σε ποιο καθεστώς θα περιέλθουν τα ελληνικά ομόλογα. Ως γνωστόν, τα ελληνικά ομόλογα δεν έχουν επενδυτική διαβάθμιση και έγιναν δεκτά κατ’ εξαίρεση στο PEPP.

Παράλληλα, ξεκινώντας από τον προϋπολογισμό του 2022, η χώρα επανέρχεται σε καθεστώς δημοσιονομικής προσαρμογής. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το προσχέδιο προϋπολογισμού του 2022, που κατατέθηκε την περασμένη εβδομάδα, το έλλειμα θα πρέπει να περιοριστεί κατά 11 δισ. ευρώ ή από 7,4% του ΑΕΠ να πέσει στο 1,1%. Για να βγουν αυτά τα νούμερα υπάρχει πρόβλεψη για μεγέθυνση 4,5% το επόμενο έτος. Μια εκτίμηση ιδιαίτερα αισιόδοξη, για να μην πω εξωπραγματική, με δεδομένη τη δημοσιονομική συρρίκνωση.

Τέλος, τα δεδομένα της παγκόσμιας οικονομίας δεν είναι και τα καλύτερα. Όλο και περισσότεροι οικονομολόγοι αμφισβητούν ότι οι πληθωριστικές πιέσεις με άξονα τις τιμές της ενέργειας (πετρέλαιο, φυσικό αέριο, ηλεκτρικό ρεύμα) θα είναι παροδικές. Δεν είναι λίγοι και εκείνοι που επισημαίνουν ότι μετά και τις περιπέτειες της κινεζικής εταιρείας ακινήτων Evergrande ένα νέο μεγάλο χρηματοπιστωπικό επεισόδιο με άξονα την Κίνα και το Χονγκ Κονγκ είναι πολύ πιθανό. Κοντολογίς, το πιθανότερο σενάριο για την παγκόσμια και την ελληνική οικονομία είναι ο στασιμοπληθωρισμός, ο οποίος αν αντιμετωπισθεί με αύξηση των επιτοκίων θα σημάνει μια νέα κρίση χρέους, ιδιαίτερα για υπερχρεωμένες οικονομίες, όπως η ελληνική.

Βέβαια στο κυβερνητικό στρατόπεδο υπάρχουν και εκείνοι που αντιτείνουν ότι θα πέσουν τα χρήματα του Ταμείου Ανάκαμψης και του ΕΣΠΑ και αυτό θα απαλύνει ή/και θα αναστρέψει τα αρνητικά δεδομένα. Αυτό μπορεί να ισχύει για κάποιους ευεργετημένους επιχειρηματίες αυτών των προγραμμάτων, δεν ισχύει όμως για τις συνθήκες διαβίωσης των πολλών. Το αίτημα εκταμίευσης της πρώτης δόσης των 3,5 δισ., που αναμένεται να καταθέσει εντός του Οκτωβρίου στην Κομισιόν το υπουργείο Οικονομικών, συνοδεύτηκε από την επανεμφάνιση επί ελληνικού εδάφους του αξιωματούχου της κ. Ντέκλαν Κοστέλο, παλαιού, γνώριμου μνημονιακού. Θυμίζω ότι είναι ο παραλήπτης του email Χαρδούβελη επί εποχής Σαμαρά και ο βασικός διαπραγματευτής του τρίτου Μνημονίου επί εποχής ΣΥΡΙΖΑ. Ο κ. Κοστέλο λοιπόν ήρθε για να εξετάσει αν τα 15 ορόσημα που συνοδεύουν την εκταμίευση της πρώτης δόσης έχουν πραγματοποιηθεί. Δεν γνωρίζω αν αυτά αφορούν μόνο το Εργασιακό, το Ασφαλιστικό, την ιδιωτικοποίηση της ΔΕΗ κ.λπ. Πάντως η καθυστέρηση της υποβολής του αιτήματος και ο περιορισμός της δόσης από τα 4,15 δισ. στα 3,5 δισ. παραπέμπουν σε επιπλέον ορόσημα που απαίτησε ο κοινοτικός αξιωματούχος. Το κυριότερο όμως είναι ότι έγινε σαφές από την πρώτη στιγμή ότι η όποια εκταμίευση για το Ταμείο Ανάκαμψης θα γίνεται με τους γνωστούς, επαχθείς, μνημονιακούς όρους.

Τούτων λεχθέντων, δεν προκαλεί έκπληξη ότι φιλοκυβερνητικές εφημερίδες, όπως «Τα Νέα», δεν δίνουν και μεγάλη σημασία στις διαβεβαιώσεις του πρωθυπουργού για εκλογές στο τέλος της τετραετίας και μιλούν για εκλογές την άνοιξη του 2022.

Όπως μας πληροφορεί η ιστοσελίδα Euro2Day, ο προϋπολογισμός του 2023 θα είναι δυσκολότερος και από αυτόν του 20022 και ο κ. Μητσοτάκης δεν θα ήθελε με τίποτα να καταθέσει προσχέδιο. Εγώ θα προσέθετα ότι το βασικότερο είναι η στάση των Ευρωπαίων για την αποδοχή των ελληνικών ομολόγων, ένα ζήτημα που ενέχει σημαντική αβεβαιότητα, δεδομένου ότι δεν υπάρχει ακόμη κυβέρνηση στη Γερμανία. Τα ομόλογα θα καθορίσουν, κατά τη γνώμη μου, τον χρόνο των εκλογών.

Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ