Απάντηση Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνας Μενδώνη σε Επίκαιρη ερώτηση του Βουλευτή του ΜέΡΑ25 Κρίτωνα Αρσένη, με θέμα: «Αναχρονιστικός Αποκλεισμός Επιστημονικού Φορέα Πολιτισμού των Βλάχων από το ΥΠΠΟΑ»
Απάντηση της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνας Μενδώνη, στην υπ’ αριθμ. 27/04.10.2021 επίκαιρη ερώτηση του Βουλευτή του ΜέΡΑ25 Κρίτωνα Αρσένη, με θέμα: «Αναχρονιστικός Αποκλεισμός Επιστημονικού Φορέα Πολιτισμού των Βλάχων από το ΥΠΠΟΑ».
Πρωτολογία
Κύριε Βουλευτά,
Πράγματι τον Ιανουάριο του τρέχοντος έτους το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού δημοσίευσε Πρόσκληση Εκδήλωσης Ενδιαφέροντος για την επιχορήγηση και την παροχή αιγίδας σε δράσεις για τη μελέτη, διαφύλαξη και ανάδειξη της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς. Η πρόσκληση απευθύνονταν σε νομικά πρόσωπα ιδιωτικού ή δημοσίου δικαίου με κοινωφελείς ή πολιτιστικούς σκοπούς, εξαιρουμένων των νομικών προσώπων που εποπτεύονται και επιχορηγούνται από το ΥΠΠΟΑ συστηματικά.
Προκειμένου η πρόταση των ανωτέρω νομικών προσώπων να τύχει αξιολόγησης, απαραίτητη προϋπόθεση είναι τα τελευταία να είναι εγγεγραμμένα στο Μητρώο Πολιτιστικών Φορέων του ΥΠΠΟΑ και να υποβάλλουν τις προτάσεις τους στην Πύλη Πολιτιστικών Φορέων του Υπουργείου.
Η εγγραφή ενός φορέα στο Μητρώο, το επισημαίνω, δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση αναγνώριση οποιασδήποτε ιδιότητας ή δράσης του. Παρέχει απλώς στον φορέα τη δυνατότητα υποβολής αίτησης επιχορήγησης προς το ΥΠΠΟΑ. Ως εκ τούτου η εγγραφή στο Μητρώο δεν συνιστά αναγνώριση ή αποδοχή των σκοπών που εξυπηρετεί ο εκάστοτε φορέας.
Η Επιστημονική Εταιρεία Μελέτης του Πολιτισμού των Βλάχων αποτελεί ένα σωματείο με σκοπό, σύμφωνα με το καταστατικό του, την έρευνα, καταγραφή και μελέτη όλων των μορφών του πολιτισμού των Βλάχων με έμφαση στη γλώσσα και τις γεωγραφικές ποικιλίες της και είναι εγγεγραμμένη στο Μητρώο του ΥΠΠΟΑ. Επομένως τυπικά μπορούσε να επιχορηγηθεί.
Θεωρώ όμως σημαντικό να σας ενημερώσω ότι στην Ελλάδα, υπάρχουν σε λειτουργία, εδώ και πολλές δεκαετίες πολλοί σύλλογοι, σωματεία και αδελφότητες Βλάχων. Ένας σημαντικός αριθμός τέτοιων συλλόγων προχώρησε στη συγκρότηση της «Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων», που σήμερα αριθμεί πληθώρα μελών συλλόγων από όλη την Ελλάδα, με αυξητική μάλιστα τάση. Όλοι αυτοί οι σύλλογοι όπως άλλωστε και η Ομοσπονδία έχουν να επιδείξουν πληθώρα δραστηριοτήτων.
Η Πανελλήνια Ομοσπονδία των Συλλόγων Βλάχων, που εκπροσωπεί το σύνολο σχεδόν των βλάχικων συλλόγων της Ελλάδας ως φορέας Πολιτισμού, εκφράζει παγίως την άποψη ότι ως «βλάχικη» νοείται το σύνολο των τοπικών διαλέκτων μίας μη ομογενοποιημένης και μη κωδικοποιημένης προφορικής γλώσσας και ότι δεν υπάρχει ενιαία μορφή κοινά αποδεκτή από όλες τις ομάδες των βλαχοφώνων, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στις γύρω Βαλκανικές χώρες.
Στο πλαίσιο αυτό, η πρόταση της Επιστημονικής Εταιρείας Μελέτης και Πολιτισμού των Βλάχων για δημιουργία μιας ψηφιακής βάσης δεδομένων μνημείων του λόγου των Ελλήνων Βλάχων, είναι η μία όψη του θέματος. Ενόψει όμως του ότι αυτή η ψηφιοποίηση φιλοδοξεί να αποτελέσει, όπως λένε οι ίδιοι οι εκπρόσωποι της Επιστημονικής Εταιρείας, την πρώτη συστηματική καταγραφή της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς των Βλάχων και, συνεπώς, θα αποτελεί εφεξής σημείο αναφοράς τόσο επιστημονικά όσο και εκπαιδευτικά, είναι σκόπιμο να συνιστά προϊόν ευρύτατης αντιπροσώπευσης των Βλάχων, να προκύψει μέσα από κοινής αποδοχής διαδικασίες, επιτροπές και μεθόδους και να αποτελεί επιστημονικό αυτοπροσδιορισμό του συνόλου των Ελλήνων Βλάχων.
Η προσέγγιση του ζητήματος από ένα τμήμα μόνο -και μάλιστα με επιχορήγηση της Πολιτείας- ενέχει τον κίνδυνο δημιουργίας εντάσεων μεταξύ των περισσότερων συλλόγων, αμφισβήτησης των επιστημονικών μεθόδων και συμπερασμάτων, και γενικότερης πόλωσης.
Η μη -εντέλει- επιχορήγηση της πρότασης ήταν η εκτίμηση της μη επαρκούς αντιπροσωπευτικότητας της Επιστημονικής Εταιρείας Μελέτης και Πολιτισμού των Βλάχων σε σχέση με τον πολυπληθή αριθμό συλλόγων και σωματείων Βλάχων, στοιχείο που κρίθηκε απαραίτητο για ένα ζήτημα τέτοιας σημαντικότητας και ευαισθησίας.
Το γεγονός ότι η Εταιρεία Μελέτης εν τέλει δεν επιχορηγήθηκε δεν σημαίνει ότι αμφισβητείται η επιστημονική επάρκεια όσων συμμετέχουν στην Εταιρεία. Ωστόσο, η, για πρώτη φορά, συστηματική καταγραφή της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς των Βλάχων πρέπει να νομιμοποιείται μέσα από τη συμμετοχική αντίληψη και την ευρεία εκπροσώπηση τους.
Η πρόταση της Εταιρείας Μελέτης δεν εξασφάλιζε την αντιπροσώπευση του πολυπληθούς συνόλου των συλλόγων των Βλάχων και σε καμία περίπτωση το σύνολο των Βλάχων δεν συνδέεται με τη Χρυσή Αυγή. Να είμαστε λίγο προσεκτικοί όταν χρησιμοποιούμε ορολογία και δημιουργούμε συσχετισμούς.
Δευτερολογία
Κύριε Βουλευτά,
Να ξεκαθαρίσουμε καταρχάς κάποια πράγματα. Δεν δόθηκε καμία χρηματοδότηση για να την πάρουμε πίσω. Μία χρηματοδότηση εγκρίθηκε από γνωμοδοτικό όργανο. Επομένως δεν υπήρξαν χρήματα τα οποία ήταν σε διαδικασία εκταμίευσης και σταμάτησε η εκταμίευση. Είναι δύο διαφορετικά πράγματα στη διοικητική πρακτική. Επίσης, ας μην μπερδεύουμε την ιδιότητα του οποιουδήποτε προέδρου μιας επιστημονικής εταιρείας, ενός σωματείου ιδιωτικού δικαίου, με τον πρόεδρο ενός επίσημου φορέα του κράτους. Μπορεί το πρόσωπο να είναι ίδιο, αυτό δεν σημαίνει ότι μπερδεύονται μεταξύ τους τα πράγματα και εννοώ το Λαογραφικό Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας Θράκης. Είναι δύο διακριτά πράγματα, άσχετο εάν υπάρχει το ίδιο πρόσωπο ως πρόεδρος.
Οι Βλάχοι αποτελούν μία εκ των πληθυσμιακών ομάδων που, διαμόρφωσαν τη σύγχρονη ελληνική συνείδηση, διατηρώντας τα δικά τους ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και συμβάλλοντας ουσιωδώς στη διαμόρφωση του σύγχρονου ελληνικού κράτους, ως αναπόσπαστο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας.
Σύμφωνα με ειδικούς μελετητές -στην επιστήμη δεν είναι απαραίτητο όλοι να συμφωνούν με όλα- σύμφωνα με ειδικούς μελετητές -προφανώς σε επιστημονικό επίπεδο μπορεί να υπάρχει αντίλογος- το βλάχικο ιδίωμα συνιστά δευτερεύον νεολατινικό προφορικό γλωσσικό ιδίωμα, που χρησιμοποιείται αποκλειστικά σε περιβάλλον στενό, οικογενειακό, φιλικό, επαγγελματικό, ενώ η κύρια, άλλως η επίσημη, η γλώσσα των Βλάχων που χρησιμοποιείται στην παιδεία, στη διοίκηση, στη λατρεία ήταν ανέκαθεν η ελληνική. Αυτή ακριβώς η ιδιομορφία του βλάχικου ιδιώματος, το οποίο είναι αποκλειστικά προφορικό, αποτελεί την αιτία της ατροφικής υποστάσεως της βλάχικης γλώσσας και της μη εξελίξεώς της σε γλώσσα ανεξάρτητη, ούτε καν σε διάλεκτο.
Η οποιαδήποτε προσέγγιση, πόσο μάλλον η δημιουργία ψηφιακής βάσης δεδομένων μνημείων του λόγου των Ελλήνων Βλάχων, από έναν μεμονωμένο σύλλογο, που δεν αντιπροσωπεύει την ολότητα των συλλόγων και ενώσεων των Ελλήνων Βλάχων, ενέχει τον κίνδυνο ετεροπροσδιορισμού των τελευταίων, ακόμα και στην περίπτωση που ακολουθούνται επιστημονικά τεκμηριωμένες μέθοδοι και τεχνικές.
Η τυχόν αποδοχή της πρότασης της Επιστημονικής Εταιρείας Μελέτης του Πολιτισμού των Βλάχων θα καθίστατο γενεσιουργός αιτία για τη δημιουργία εντάσεων μεταξύ της ολότητας των σωματείων των Ελλήνων Βλάχων.
Προς επίρρωση των όσων λέω, καταθέτω στα πρακτικά της Βουλής την επιστολή που μου απηύθυνε η Πανελλήνια Ομοσπονδία Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων, που αριθμεί και εκπροσωπεί 121 Συλλόγους, με θέμα «Ενημέρωση περί εγγραμματισμού της βλάχικης γλώσσας».
Δεν χρειάζεται λοιπόν να προσπαθούμε να βρούμε φαντάσματα για το τι μεσολάβησε. Είναι πολύ απλά τα πράγματα. Υπάρχει αντίδραση από τους ίδιους τους Βλάχους και μάλιστα από την Πανελλήνια Ομοσπονδία τους, επαναλαμβάνω 121 σύλλογοι. Δεν χρειάζεται να αναλύσω το αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι οι Βλάχοι είναι αναπόσπαστο τμήμα και σημαντικότατο κεφάλαιο της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Σεβόμενη ακριβώς την ιστορία και τον πολιτισμό των Βλάχων, δεν θα ήθελα το ΥΠΠΟΑ να αποτελέσει αιτία πόλωσης των απανταχού Ελλήνων Βλάχων. Μπορούν κάλλιστα να υποβάλλουν μια ευρύτερη πρόταση. Πρόκειται για μία Εταιρεία, ένα σωματείο, από τη μία πλευρά και είναι 121 σωματεία από την άλλη. Η συμβολή των Βλάχων στο σύνολό τους στην οικοδόμηση του σύγχρονου ελληνικού κράτους είναι καθοριστικής σημασίας, ενώ τα ευεργετήματά τους κοσμούν την Αθήνα. Ως εκ τούτου καθημερινά μας επιτρέπουν να τους θυμόμαστε.