Η Ευρωμεσογειακή Διάσκεψη των Αθηνών (17 Σεπτεμβρίου 2021): Διακήρυξη συνεργασίας σε θέματα πολιτικής και περιβάλλοντος
Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ
Μια σημαντική Σύνοδος Κορυφής των Χωρών του Νότου της Ευρωπαϊκής Ένωσης –όγδοη κατά σειρά– έλαβε χώρα στην Αθήνα την Παρασκευή 17 Σεπτεμβρίου, με τη συμμετοχή της Γαλλίας, της Ελλάδας, της Ισπανίας, της Ιταλίας, της Κύπρου, της Μάλτας και της Πορτογαλίας, όπως και της Κροατίας και της Σλοβενίας, που προστέθηκαν στις επτά προηγούμενες.
Πρόκειται για άτυπες και όχι θεσμοθετημένες συναντήσεις στα πλαίσια της ΕΕ, με σκοπό να εξετάζουν προβλήματα και να προβάλλουν θέσεις που αντιμετωπίζουν οι χώρες-μέλη της ΕΕ του Ευρωπαϊκού Νότου και ιδιαιτερότητες που δεν συναντώνται σε χώρες άλλων γεωγραφικών περιοχών της Ένωσης. Ανάλογη ομάδα είναι εκείνη των χωρών Visegrad (Πολωνία, Ουγγαρία, Τσεχία, Σλοβακία), οι οποίες σε πολλά θέματα που απασχολούν την ΕΕ, ιδιαίτερα εκείνα που συνδέονται με το Προσφυγικό – Μεταναστευτικό, όπως και τα ανθρώπινα δικαιώματα, ακολουθούν ακραίες θέσεις, που δεν συνάδουν με τις αρχές και αξίες της ΕΕ.
Η ομάδα των χωρών του Ευρωπαϊκού Νότου χρονικά είναι μεταγενέστερη εκείνης των χωρών του Visegrad και κατά κάποιον τρόπο αποτελούν αντίβαρο της προηγούμενης, όχι βέβαια συγκρουσιακού χαρακτήρα. Από τη στήλη αυτή και σε ανύποπτο χρόνο είχαμε υποστηρίξει τη σημασία και ανάγκη δημιουργίας μιας άτυπης ομάδας χωρών του Μεσογειακού Νότου, που να προβάλει τις ιδιαιτερότητες των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν σε σύγκριση με εκείνα των χωρών της Κεντρικής, Ανατολικής και Βόρειας Ευρώπης. Εξάλλου εκείνο που χαρακτηρίζει την Ευρώπη είναι η κλιματική διαφορά των διαφόρων περιοχών της, οι διαφορετικές πολιτιστικές παραδόσεις και εξωτερικές προκλήσεις, που χρήζουν διαφορετικής αντιμετώπισης και προσέγγισης.
Αντικείμενο των συζητήσεων της Διάσκεψης των Αθηνών ήταν θέματα περιφερειακής και διεθνούς πολιτικής που επηρεάζουν τον Ευρωπαϊκό Νότο, όπως και εκείνα που αφορούν το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή. Αναλυτική αναφορά των θεμάτων που απασχόλησαν τη διάσκεψη περιέχεται στο μακροσκελές κείμενο της διακήρυξης που υιοθετήθηκε στο τέλος των συζητήσεων, που φέρει τον τίτλο «Διακήρυξης της 8ης Συνόδου Κορυφής των Χωρών του Νότου της Ευρωπαϊκής Ένωσης» («Declaration of the 8th Summit of the Southern European Countries»). Αντίστοιχα υιοθετήθηκε και χωριστό κείμενο για την κλιματική αλλαγή με τίτλο «Διακήρυξη για την κλιματική αλλαγή και το περιβάλλον στη Μεσόγειο» («Τhe Athens Declaration on climate change and the environment in the Mediterranean»).
Στο κείμενο της πρώτης διακήρυξης, που έχει πολιτικό περιεχόμενο, γίνεται ευρεία αναφορά στο θέμα της ειρήνης και της σταθερότητας στη Μεσόγειο, με έκκληση προς την Τουρκία για σεβασμό του διεθνούς δικαίου, επίλυση των διαφορών με την Ελλάδα, βάσει των προβλέψεων του διεθνούς δικαίου, αποφυγή προκλήσεων και μονομερών ενεργειών. Όσον αφορά το Κυπριακό τονίζεται ότι η επίλυσή του πρέπει να βασίζεται στις σχετικές αποφάσεις των Ηνωμένων Εθνών. Διεξοδική αναφορά γίνεται και σε άλλα θέματα διεθνούς ενδιαφέροντος, συμπεριλαμβανομένου του Αφγανικού, που προκαλεί ιδιαίτερη ανησυχία στις χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου, λόγω του ενδεχόμενου νέου μεταναστευτικού και προσφυγικού κύματος.
Στη διακήρυξη για την κλιματική αλλαγή γίνονται ουσιώδεις επισημάνσεις, που αποκτούν ιδιαίτερη σημασία για την Ελλάδα, λόγω των φαινομένων των τελευταίων ετών με τις πλημμύρες και τις πυρκαγιές, όπως και το φετινό καλοκαίρι, με εκείνες που κατέκαψαν τη Βόρεια Εύβοια, περιοχές της Πελοποννήσου και της Αττικής, πλησιέστατα της ζώνης πρωτευούσης. Ανησυχητικές είναι οι αναφορές για τη Μεσόγειο, καθώς αναγνωρίζεται ότι «είναι ευάλωτη στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής καθώς και επιρρεπής σε ακραία καιρικά φαινόμενα… που ήδη βιώνει με κύματα καύσωνα, ξηρασίες, έντονες βροχοπτώσεις, πλημμύρες και δασικές πυρκαγιές».
Οι εννιά χώρες που υπογράφουν τη διακήρυξη δεσμεύονται να εργασθούν για την προστασία της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς της Μεσογείου, η οποία απειλείται –όπως αναφέρεται στο κείμενο της διακήρυξης– από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Είναι ένα σήμα κινδύνου που εκπέμπεται προς όλες τις κατευθύνσεις. Αναφορά, επίσης, γίνεται και στην ανάγκη για κοινές δράσεις της ΕΕ προς αντιμετώπιση των κλιματολογικών αλλαγών και την οικονομική στήριξη των χωρών που επλήγησαν από τα δυσμενή κλιματολογικά φαινόμενα. Ποια η σημασία των δύο διακηρύξεων των Αθηνών; Ασφαλώς δεν έχουν δεσμευτικό χαρακτήρα για την ΕΕ. Η αξία τους έγκειται στο γεγονός ότι εννιά χώρες-μέλη της ΕΕ, του Μεσογειακού Νότου, ενώνουν τις φωνές τους και εκθέτουν ομόφωνα τις θέσεις τους για θέματα διεθνούς και ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος, πολιτικού και περιβαλλοντολογικού περιεχομένου, που δεν μπορούν να αγνοηθούν και να πέσουν στο κενό. Θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν ως κραυγή αγωνίας αλλά και καθοδηγητικές για τις δράσεις και τις αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Πριν από τη συνάντηση των Αθηνών είχε πραγματοποιηθεί, με πρωτοβουλία του αναπληρωτή υπουργού Εξωτερικών κ. Μιλτιάδη Βαρβιτσιώτη, αντίστοιχη συνάντηση στη Θεσσαλονίκη (16 Σεπτεμβρίου) των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων με θέμα τη συμμετοχή τους στον διεξαγόμενο διάλογο για «Το Μέλλον της Ευρώπης». Επαινετή η πρωτοβουλία, που αποδεικνύει το έμπρακτο ελληνικό ενδιαφέρον για την ενσωμάτωση των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων στον ευρωπαϊκό κορμό, στον οποίο αναμφίβολα ανήκουν.
Πάντως, στις συζητήσεις που διεξήχθησαν διάχυτη ήταν η απογοήτευση των εκπροσώπων τους για το γεγονός ότι δεν έχουν προσκληθεί να συμμετάσχουν στις διεργασίες για «Το Μέλλον της Ευρώπης», ενώ σε πολλά θέματα κοινού ενδιαφέροντος, όπως η κλιματική αλλαγή, η σταθερότητα στα Βαλκάνια, η αντιμετώπιση του Προσφυγικού, θα μπορούσαν, όπως υποστήριζαν, να προσφέρουν ουσιαστικά.
Η συνάντηση της Θεσσαλονίκης επιβεβαιώνει τις δυνατότητες της ελληνικής διπλωματίας για έναν συνθετικό και εποικοδομητικό ρόλο στην πορεία των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, υπό την προϋπόθεση ή αιρεσιμότητα ότι είναι έτοιμες να επιφέρουν τις απαιτούμενες μεταρρυθμίσεις σε ό,τι αφορά τη Βόρεια Μακεδονία, για την εφαρμογή των προβλέψεων της Συμφωνίας των Πρεσπών, και την Αλβανία, για τον σεβασμό των δικαιωμάτων της ελληνικής μειονότητας.
Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ