Αφγανιστάν και διεθνής κοινότητα: Ανησυχίες και προσδοκίες
Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ
Tα γεγονότα στο Αφγανιστάν, μετά την αιφνίδια αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων, στρατιωτικών και πολιτικών, επισκίασαν παροδικά τη διεθνή ειδησεογραφία και το ενδιαφέρον για την αντιμετώπιση της πανδημίας του κορονοϊού, που από διετίας και πλέον έχει καταστεί ο εφιάλτης της ανθρωπότητας.
Γιατί ο Πρόεδρος Μπάιντεν αποφάσισε την απόσυρση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν, αφήνοντας ελεύθερο το πεδίο για να κυριαρχήσουν οι Ταλιμπάν, η ιδεολογία και η δράση των οποίων ουσιαστικά δεν διαφέρουν από τις άλλες εξτρεμιστικές ισλαμικές οργανώσεις, όπως το ΙSIS, το Τζιχάντ, η Αλ Κάιντα και άλλες μικρότερης εμβέλειας και απήχησης;
Οι λόγοι που ώθησαν τον αμερικανό Πρόεδρο στην αποχώρηση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν έχουν ευρέως αναλυθεί από Αμερικανούς και μη. Κάπως σχηματικά αποδίδονται σε πολιτικούς και γεωπολιτικούς λόγους αλλά και σε οικονομικούς, αφού η αμερικανική παρουσία στο Αφγανιστάν είχε υψηλότατο κόστος για τον κρατικό προϋπολογισμό, το ύψος του οποίου έφθανε τα 3 τρισ. δολάρια. Ωστόσο, αμερικανοί διπλωμάτες που υπηρέτησαν στο Αφγανιστάν σχολίαζαν ότι η απόσυρση έπρεπε να είχε συντελεσθεί το 2002, μετά τη νατοϊκή επέμβαση, ή το 2011, έτος που δολοφονήθηκε ο Μπιν Λάντεν. Σε κάθε περίπτωση, η απόσυρση, όπως παρατηρούν, έπρεπε να είχε προετοιμαστεί καλύτερα και να είχε ληφθεί μέριμνα για το πολιτικό μέλλον του Αφγανιστάν.
Οι Δυτικοί, όπως και οι γειτονικές ασιατικές χώρες, ανησυχούν για το ενδεχόμενο να ακολουθήσει μεγάλη αστάθεια, με ανταγωνισμούς μεταξύ των διαφόρων φυλών και φατριών, που μπορεί να επηρεάσουν όλο τον χώρο της Κεντρικής Ασίας. Ανησυχίες εκφράζονται και για την τύχη των πολιτιστικών μνημείων, κατά το προηγούμενο της Συρίας και άλλων χωρών της Μέσης Ανατολής. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται και ερείπια και ανάγλυφα ελληνικής τέχνης από την αλεξανδρινή και ελληνιστική ιστορική περίοδο. Προ ημερών, οι Ταλιμπάν ανήγγειλαν τον σχηματισμό μεταβατικής κυβέρνησης, στη σύνθεση της οποίας περιλαμβάνονται και άτομα που προκαλούν ανησυχίες στη Δύση, λόγω της συμμετοχής τους σε τρομοκρατικές οργανώσεις στο παρελθόν.
Τα ονόματα ορισμένων εξ αυτών εξακολουθούν να είναι στις λίστες των καταζητούμενων από το FBI. Αισθητή, αλλά αναμενόμενη και η πλήρης απουσία εκπροσώπων του γυναικείου φύλου στην κυβέρνηση. Η μόνη χώρα που έσπευσε –αν αληθεύει– να αναγνωρίσει τη μεταβατική κυβέρνηση των Ταλιμπάν είναι η Κίνα και αυτό δεν πρέπει να εκπλήσσει. Οι ΗΠΑ και οι άλλες δυτικές χώρες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων της ΕΕ, τηρούν ακόμη επιφυλακτική στάση, εν αναμονή και της συμπεριφοράς που θα επιδείξει το καθεστώς των Ταλιμπάν. Για την ΕΕ και κάθε χώρα-μέλος χωριστά το ενδιαφέρον για τις εξελίξεις στο Αφγανιστάν εστιάζεται περισσότερο στην αποτροπή ροής προσφύγων και μεταναστών αλλά και στις πιθανές επιπτώσεις στην ασφάλεια, στη σταθερότητα και στη διεθνή συνεργασία.
Εύλογη και κατανοητή η ανησυχία και στη χώρα μας, η οποία αποτελεί πύλη εισόδου προσφύγων και μεταναστών, με τον εγκλωβισμό πολλών εξ αυτών σε κέντρα υποδοχής, μέχρι να αποφασισθεί η χορήγηση ή μη πολιτικού ασύλου. Ασφαλώς, για να εισέλθουν στο ελληνικό έδαφος πρέπει να διέλθουν από την Τουρκία, η οποία, με βάση την εμπειρία ετών από ανάλογες καταστάσεις, όχι μόνο δεν λαμβάνει τα προσήκοντα μέτρα αποτροπής, αλλά πράττει το ακριβώς αντίθετο, προωθώντας τους στα ελληνικά σύνορα. Το καθεστώς Ερντογάν έδειξε να ανησυχεί από τις εξελίξεις στο Αφγανιστάν και εκδήλωσε προθυμία για συνεργασία με την ΕΕ, προς αντιμετώπιση ανθρωπιστικών και συναφών προβλημάτων, όπως και της πιθανής ροής προσφύγων και μεταναστών. Συγχρόνως δεν παρέλειψε να ανεβάσει τις απαιτήσεις για οικονομική ενίσχυση από 3 σε 6 δισ. ευρώ!
Ορισμένοι αρθρογράφοι εκφράζουν την άποψη ότι οι εξελίξεις στο Αφγανιστάν, με την κατάληψη της εξουσίας από τους Ταλιμπάν, μπορεί να επαυξήσει τη στρατηγική σημασία της Τουρκίας και σε βάρος της Ελλάδος. Η εκτίμηση αυτή δεν φαίνεται να έχει σοβαρές βάσεις. Η επιρροή της Άγκυρας στις χώρες της Κεντρικής Ασίας είναι πολύ περιορισμένη και δεν μπορεί να ανταγωνισθεί άλλες χώρες της Ασίας ή δυτικές. Η κατάσταση που έχει δημιουργηθεί στο Αφγανιστάν είναι, όπως παρατηρούσαμε και σε προηγούμενα άρθρα μας, πολυδιάστατη. Οι εξελίξεις μπορεί να επηρεάσουν ευμενώς ή δυσμενώς τη διεθνή συνεργασία και σταθερότητα. Φόβοι, επίσης, εκφράζονται για μεγάλη έξοδο και ροή προσφύγων, που μπορεί να ξεπεράσουν τα 2 εκατομμύρια. Η Ελλάδα θα κληθεί να πληρώσει υψηλό τίμημα ως πύλη εισόδου της ΕΕ. Η ελληνική διπλωματία οφείλει να επαγρυπνεί και να έχει ενεργό ρόλο στους κόλπους της ΕΕ, όπως ήδη πράττει ο υπουργός Εξωτερικών κ. Νίκος Δένδιας με παρεμβάσεις στα κοινοτικά θεσμικά όργανα και με συνεχείς διμερείς επαφές και συναντήσεις.
Οι εξελίξεις στο Αφγανιστάν έχουν απασχολήσει τη διεθνή κοινότητα και θα την απασχολούν επί μακρόν. Σε επίπεδο ΕΕ η πρώτη αντίδραση καταγράφεται από την κοινή δήλωση με τρίτες χώρες, για την οποία υιοθετήθηκε αμερικανικής εμπνεύσεως κείμενο, με το οποίο ζητούνταν να αποχωρήσουν ομαλά οι ξένοι υπήκοοι από το Αφγανιστάν. Στη συνέχεια, στο έκτακτο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων που συνήλθε στη Σλοβενία (17/8/2021), η οποία ασκεί αυτήν την περίοδο την προεδρία, υιοθετήθηκε δήλωση του Ύπατου Εκπροσώπου για τις Εξωτερικές Υποθέσεις Ζοζέπ Μπορέλ, με την οποία ζητείται να συνεχισθεί ο ενδοαφγανικός διάλογος και να τερματισθεί η βία, ως προϋπόθεση για τη μελλοντική συνεργασία της ΕΕ με το νέο καθεστώς. Το ενδεχόμενο αναγνώρισης μιας μεταβατικής κυβέρνησης τίθεται υπό αιρεσιμότητα με ορισμένα κριτήρια:
1. Να μην υπάρξει εξαγωγή τρομοκρατίας.
2. Να γίνουν σεβαστά τα ανθρώπινα δικαιώματα.
3. Να σχηματισθεί μεταβατική κυβέρνηση.
4. Να υπάρξει ελεύθερη πρόσβαση για την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας.
Ο σχηματισμός μεταβατικής κυβέρνησης αποτελεί γεγονός από τις αρχές της προηγούμενης εβδομάδας. Οι εξελίξεις θα δείξουν κατά πόσο θα γίνουν σεβαστοί οι όροι συνεργασίας που θέτουν η ΕΕ και η διεθνής κοινότητα. Είναι πάντως πολύ δύσκολο η μεταβατική κυβέρνηση να αγνοήσει τις προϋποθέσεις συνεργασίας και αναγνώρισης που θέτουν η ΕΕ και η διεθνής κοινότητα, τουλάχιστον στο άμεσο μέλλον. Εκτιμάται ότι χωρίς εξωτερική βοήθεια είναι αδύνατο να επιτύχει την οικοδόμηση της χώρας και τη λειτουργία των κρατικών θεσμών. Ίδωμεν.
Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ
Φωτό: tanea.gr