Η κρίση στο Αφγανιστάν, οι ανακατατάξεις στη Μέση Ανατολή ευνοούν την Άγκυρα

-Στρέφεται και πάλι η Τουρκία προς το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο
-Η Αθήνα δεν μπορεί να παραβλέψει τα… παιχνίδια του Ερντογάν

Του
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΤΣΑΚΑΛΟΥ

Μπροστά σε απρόβλεπτες εξελίξεις που πυροδότησε η φυγή των Αμερικανών από το Αφγανιστάν, που αναδιατάσσουν τις περιφερειακές ισορροπίες και συμμαχίες, βρίσκεται η Αθήνα, ενώ η Άγκυρα αρχίζει και πάλι να στέλνει μηνύματα ότι η εμπλοκή της στο μεγάλο παιγνίδι της Κεντρικής Ασίας και της Μέσης Ανατολής κάθε άλλο παρά αποσπά την προσοχή της από την Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο.

Η ελληνική κυβέρνηση ήλπιζε να πάρει μια «βαθιά ανάσα» αυτό το καλοκαίρι, έχοντας, έστω και με δυσκολίες, εξασφαλίσει μια επιχειρησιακή αποκλιμάκωση στο μέτωπο με την Τουρκία. Ωστόσο, τα μέτωπα της πανδημίας και των δασικών πυρκαγιών απορρόφησαν ενέργεια, ανάγκασαν την κυβέρνηση να ξοδέψει πολιτικό και διπλωματικό κεφάλαιο και την έφεραν σε ακόμη πιο δύσκολη θέση, καθώς μπαίνει στη «νέα χρονιά» αποδυναμωμένη και περιθωριοποιημένη στο διεθνές σκηνικό.

Αυτό συμβαίνει τη στιγμή που η Τουρκία, χωρίς να έχει αναλάβει ουσιαστικά ρίσκα, έχει αναβαθμίσει τη θέση της διεθνώς. Και αυτό διότι ενώ πριν από λίγους μήνες το ερώτημα ήταν εάν και πότε η κυβέρνηση Μπάιντεν θα επέβαλε νέες κυρώσεις εναντίον της Άγκυρας, τώρα πλέον το καθεστώς Ερντογάν συνομιλεί ως ισότιμος και πολύτιμος εταίρος με την Ουάσινγκτον για τη διαχείριση της κατάστασης στο Αφγανιστάν, μετά την οριστική αποχώρηση των Αμερικανών.

Με τη μεσολάβηση του Κατάρ και του Πακιστάν, που διατηρούν άριστες σχέσεις με τους Ταλιμπάν, η Τουρκία επιχειρεί να αναδειχθεί ως η μοναδική νατοϊκή χώρα που θα έχει πρόσβαση στο Αφγανιστάν και παρά τις αρνητικές εξελίξεις διεκδικεί τον κρίσιμο ρόλο στην προσπάθεια διατήρησης της λειτουργίας του αεροδρομίου της Καμπούλ. Ένα εγχείρημα που θα λάβει κρίσιμη διάσταση το επόμενο διάστημα, όχι μόνο γιατί θα αποτελεί τη μοναδική οδό επικοινωνίας με το Αφγανιστάν αλλά και για την παροχή βοήθειας προκειμένου να αποφευχθεί μια μεγάλης διάστασης ανθρωπιστική κρίση…

Όμως η κρίση του Αφγανιστάν τροφοδότησε σημαντικές εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή, που δείχνουν να ευνοούν την Τουρκία. Η διαπίστωση πλέον –και μάλιστα με δραματικό τρόπο– ότι οι Αμερικανοί είναι αποφασισμένοι να απεμπλακούν από μια σειρά περιφερειακών κρίσεων οδηγεί τις δυνάμεις της περιοχής, ειδικά στη Μέση Ανατολή, σε αναπροσαρμογή των στρατηγικών τους.

Οι πιο σημαντικές παρενέργειες των τελευταίων εξελίξεων είναι ότι χώρες όπως τα Εμιράτα και η Αίγυπτος, οι δύο σημαντικότεροι πόλοι του αντιτουρκικού μετώπου στη Μέση Ανατολή, στην Ανατολική Μεσόγειο και στη Βόρεια Αφρική, αναζήτησαν και επιδίωξαν την αποκατάσταση επαφών με την Άγκυρα και μάλιστα σε ό,τι αφορά τα ΗΑΕ σε ανώτατο επίπεδο.

Την περασμένη εβδομάδα ο Ταγίπ Ερντογάν και ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου συνομίλησαν τηλεφωνικά με τους ομολόγους τους των ΗΑΕ (Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων), σε μια εξέλιξη που προκάλεσε αίσθηση, καθώς οι δύο χώρες βρίσκονταν σε «πολεμικό κλίμα» σε μια σειρά μέτωπα τα τελευταία χρόνια, ενώ δεν είχαν καμιά πολιτική ή διπλωματική επαφή. Η Άγκυρα μάλιστα προανήγγειλε και την πρόθεση των ΗΑΕ να προχωρήσουν στην ομαλοποίηση των σχέσεων αλλά και στην πραγματοποίηση μεγάλων επενδύσεων από τα Εμιράτα στην τουρκική οικονομία.

Βεβαίως αυτές οι επικοινωνίες δεν είναι σαφές εάν θα οδηγήσουν σε ομαλοποίηση και αποκατάσταση των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών ή εάν απλώς είναι κινήσεις αναγνωριστικές σε ένα νέο περιβάλλον που διαμορφώνει η αποχώρηση των Αμερικανών. Τα ΗΑΕ, όσο κι αν αισθάνονται ισχυρά και έχουν ενισχύσει σημαντικά τις στρατιωτικές δυνατότητές τους, χωρίς τη στήριξη και την εγγύηση των Αμερικανών δεν θα είναι εύκολο να σηκώσουν το βάρος μια διαρκούς αναμέτρησης και με το Ιράν και με την Τουρκία σε περιφερειακό επίπεδο.

Πολύ περισσότερο μάλιστα όταν η Σαουδική Αραβία επιχειρεί να δημιουργήσει κανάλια επικοινωνίας απευθείας με την Τεχεράνη και ενώ το Κατάρ (το οποίο ανταγωνίζονται τα Εμιράτα) έχει αναδειχθεί σε ισχυρό παίκτη, που έχει κερδίσει πόντους στη Λιβύη και στο Αφγανιστάν και προβάλλεται πλέον ως ο ισχυρός εταίρος των ΗΠΑ τόσο στην επιχείρηση απεγκλωβισμού από το Αφγανιστάν όσο και στη διατήρηση ανοικτών διαύλων με τους Ταλιμπάν αλλά και την Τεχεράνη.

Όμως και η Αίγυπτος, που είναι πιο διστακτική απέναντι στα κελεύσματα ομαλοποίησης των σχέσεων με την Τουρκία, την Τρίτη ανακοίνωσε ότι θα πραγματοποιηθεί νέος κύκλος διαβουλεύσεων μεταξύ των δύο χωρών, με την αποστολή στην Άγκυρα υψηλόβαθμης αντιπροσωπείας, για συνέχιση των διερευνητικών επαφών που είχαν διακοπεί την άνοιξη. Στο πλαίσιο συνόδου που έγινε στο Ιράκ ο Αλ Σίσι συναντήθηκε με τον ηγέτη του Κατάρ, σε μια πρώτη επαφή έπειτα από μια πολυετή «αναμέτρηση» των δύο χωρών, με πιο σημαντικό μέτωπο αυτό της Λιβύης.

Όλες αυτές οι ζυμώσεις μεταξύ της Τουρκίας και των αραβικών χωρών, που είχαν δημιουργήσει ένα ενιαίο μπλοκ (Αίγυπτος, Σαουδική Αραβία, ΗΑΕ, Μπαχρέιν) και είχαν βρεθεί απέναντι όχι μόνο στο Ιράν αλλά και στη συμμαχία Τουρκίας – Κατάρ, μπορεί να μην προεξοφλούν την ομαλοποίηση των σχέσεων, αλλά πάντως δημιουργούν νέα δεδομένα στην περιοχή.

Σε κάθε περίπτωση επηρεάζουν άμεσα την Ελλάδα, η οποία τα τελευταία χρόνια επένδυσε στη δημιουργία συμμαχικών σχέσεων με την Αίγυπτο και τα ΗΑΕ, που σαφώς αποτελούσαν ένα σοβαρό αντίβαρο στην προσπάθεια της Τουρκίας να επιβληθεί ως περιφερειακή δύναμη στην Ανατολική Μεσόγειο. Ακόμη είναι πολύ πρόωρο βεβαίως να ειπωθεί ότι η επιλογή αυτή έχει αποτύχει και οι δύο αυτές χώρες θα εγκαταλείψουν τα στρατηγικά συμφέροντά τους και θα συμπλεύσουν με την Τουρκία. Όμως σε κάθε περίπτωση δημιουργούνται νέα δεδομένα, τα οποία η ελληνική εξωτερική πολιτική δεν μπορεί να παραβλέψει ή να αγνοήσει.

Για την Ελλάδα η περίοδος αποκλιμάκωσης με την Τουρκία έχει ημερομηνία λήξης και δυστυχώς το πλεονέκτημα της πρωτοβουλίας των κινήσεων το έχει η Τουρκία.

Οι δηλώσεις του τούρκου υπουργού Άμυνας Χουλουσί Ακάρ την περασμένη εβδομάδα προσγείωσαν στη σκληρή πραγματικότητα των ελληνοτουρκικών όσους πίστευαν ότι η κρίση στο Αφγανιστάν έχει οδηγήσει την Τουρκία στο να θέσει στο περιθώριο τις επιδιώξεις της εναντίον της Ελλάδας σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο.

Ο τούρκος υπουργός Άμυνας κατηγόρησε την Ελλάδα ότι «χρησιμοποιεί γλώσσα απειλών εναντίον της Τουρκίας, με προκλητικές πράξεις και ρητορική και με επεκτατικές συμπεριφορές».

Μιλώντας στην Αδριανούπολη, παρουσία της ηγεσίας των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων και αφού είχε επιθεωρήσει τις δυνάμεις στα ελληνοτουρκικά σύνορα, ο κ. Ακάρ φρόντισε να φρεσκάρει τις τουρκικές διεκδικήσεις εις βάρος της χώρας μας. Έθεσε το θέμα του εναερίου χώρου και των χωρικών υδάτων και την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών, δηλώνοντας ότι αυτά αποτελούν προκλήσεις εις βάρος της Τουρκίας. Και επίσης έθεσε ένα ιδιαίτερα λεπτό ζήτημα, κατηγορώντας την Ελλάδα ότι προστατεύει… τρομοκράτες προσφέροντας άσυλο σε μέλη της οργάνωσης του Φετουλάχ Γκιουλέν, ένα θέμα που δηλητηριάζει τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, καθώς φυσικά η Ελλάδα δεν κάνει διάκριση μεταξύ των φυγάδων από την Τουρκία που ζητούν πολιτικό άσυλο βάσει των ευρωπαϊκών στάνταρντ.

Όμως μια ακόμη εξέλιξη, η οποία πέρασε σχεδόν ασχολίαστη στα ελληνικά ΜΜΕ, έρχεται να προστεθεί στα ανησυχητικά μηνύματα που έρχονται από την Τουρκία. Την προπερασμένη Κυριακή ο Ταγίπ Ερντογάν παρέστη στην επίσημη τελετή παράδοσης των νέων υπερσύγχρονων τουρκικής κατασκευής drones, τύπου Bayraktar Akinci, στις Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις, επιβεβαιώνοντας τα σημαντικότατα βήματα που έχει κάνει η τουρκική αμυντική βιομηχανία, που προσδίδουν στη χώρα ένα σοβαρό στρατηγικό πλεονέκτημα. Όχι μόνο γιατί τα τουρκικά drones έχουν αποδειχθεί ένα ισχυρό όπλο που κάνει τη διαφορά επί του πεδίου (όπως αποδείχθηκε στη Λιβύη αλλά και στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ) αλλά και επειδή μέσω του ενδιαφέροντος πολλών χωρών, ακόμη και ευρωπαϊκών, να τα προμηθευτούν δίνουν πρεστίζ και οξυγόνο στην τουρκική αμυντική βιομηχανία, η οποία πλέον καθίσταται όλο και πιο ανεξάρτητη από τη Δύση…

Όλα αυτά είναι μηνύματα που η Αθήνα δεν μπορεί να παραβλέψει…

Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ