Τα πάνω κάτω φέρνουν οι Ταλιμπάν – Τι κρύβει η άτακτη αποχώρηση των ΗΠΑ

-Μεγάλος κίνδυνος για τη χώρα μας το κομβόι των προσφύγων
-Σε ρόλο θεατή η Ευρωπαϊκή Ένωση!

Του
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΤΣΑΚΑΛΟΥ

Ένα εντελώς διαφορετικό σκηνικό σε παγκόσμιο επίπεδο άρχισε να διαμορφώνεται από το ξημέρωμα της 15ης Αυγούστου, όταν οι δυνάμεις των Ταλιμπάν, ύστερα από έναν εικοσαετή πόλεμο, που στοίχισε χιλιάδες ανθρώπινες ζωές και σχεδόν 1 τρισ. δολάρια, αναδείχθηκαν νικητές με τρόπο ταπεινωτικό για την αμερικανική «υπερδύναμη».

Ακόμη είναι πολύ πρόωρο να αποτυπωθούν οι συνέπειες που θα έχει αυτή η νίκη των Ταλιμπάν και η άτακτη υποχώρηση των Αμερικανών στη διαμόρφωση των νέων ισορροπιών σε παγκόσμιο επίπεδο, όμως ήδη υπάρχουν τα πρώτα μηνύματα: Η απειλή ενός νέου, ανεξέλεγκτου προσφυγικού κύματος, ο κίνδυνος αναζωογόνησης των ακραίων ισλαμικών κινημάτων σε όλο τον κόσμο, το ενδεχόμενο δημιουργίας μιας νέας «μαύρης τρύπας» στην καρδιά της Ασίας, η αποδυνάμωση της Πα­γκόσμιας Τάξης, όπως τη γνωρίσαμε τις τελευταίες δεκαετίες, η απομυθοποίηση της αμερικανικής ισχύος και το πλήγμα της αξιοπιστίας των ΗΠΑ ως παγκόσμιου εγγυητή της ασφάλειας… Και φυσικά η προσπάθεια χωρών όπως το Πακιστάν, το Κατάρ, η Τουρκία, το Ιράν να αναδειχθούν ως περιφερειακοί παίκτες, που θα αναλάβουν την «επικοινωνία» με τους Ταλιμπάν και την ανάσχεση των προσφυγικών ροών, έναντι, φυσικά, ανταλλαγμάτων από τη Δύση.

Το Αφγανιστάν αποδεικνύεται «φονέας υπερδυνάμεων», καθώς μετά τη Σοβιετική Ένωση ήταν τώρα η σειρά των ΗΠΑ να σηκώσουν λευκή σημαία, εγκαταλείποντας τη χώ­ρα. Ωστόσο, εγκατέλειψαν συγχρόνως και πολύ σημαντικά εξοπλιστικά α­ποθέματα και υποδομές που είχαν προσφέρει την τελευταία εικοσαετία, στην προσπάθειά τους να χτίσουν ένα δομημένο κράτος με αξιόπιστες ένοπλες δυνάμεις. Ένα εγχείρημα που απέτυχε παταγωδώς…
Οι Αμερικανοί θεώρησαν ότι πλέον δεν κινδύνευαν από τη δημιουργία ενός κράτους-σπόνσορα της διεθνούς τρομοκρατίας και βλέποντας το Αφγανιστάν πολύ μακριά από τα σύνορά τους επέλεξαν την υποχώρηση, αφήνοντας ελεύθερο το πεδίο στους Ταλιμπάν, χωρίς να πιστεύουν ότι η κατάκτηση της Καμπούλ θα συνέβαινε μέσα σε λίγα εικοσιτετράωρα. Και μάλιστα χωρίς να πέσει μια τουφεκιά…

Δείγμα και αυτό του πόσο κακοί υπολογισμοί έγιναν, πόσο λάθος εικόνα υπήρχε για το αξιόμαχο του Αφγανικού Στρατού αλλά και για τη διάθεση του αφγανικού πολιτικού συστήματος, το οποίο έχει ακριβοπληρωθεί τις τελευταίες δεκαετίες, να αγωνιστεί για την ίδια την πατρίδα του… Κυρίως ήταν δείγμα της αποτυχημένης στρατηγικής, που ξεκίνησε με την απομάκρυνση της κυβέρνησης των Ταλιμπάν και την προσδοκία ότι θα «μεταφυτευόταν» με τη βία και με πακτωλό δισεκατομμυρίων μια δυτικού τύπου δημοκρατία στο Αφγανιστάν… Η εσπευσμένη υλοποίηση της απόφασης για αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων αφαίρεσε και το τελευταίο κίνητρο προκειμένου να πολεμήσει ο Αφγανικός Στρατός, καθώς οι πληρωμές γίνονταν από την αμερικανική βοήθεια και φυσικά δεν υπήρχε πλέον η αμερικανική δύναμη πυρός, υπό την κάλυψη της οποίας είχαν μάθει να πολεμούν όλα αυτά τα χρόνια…

Οι ΗΠΑ δέχθηκαν ένα τεράστιο πλήγμα ως «υπερδύναμη», ενώ έχει χαθεί πλέον η αξιοπιστία της Ουάσινγκτον για το πώς αντιδρά και με πόση συνέπεια στηρίζει τις επιλογές της αλλά και τους συμμάχους της. Μετά το επεισόδιο της εγκατάλειψης του Αφγανιστάν στο έλεος των Ταλιμπάν, καμιά άλλη χώρα δεν θα εμπιστευθεί τους Αμερικανούς, ούτε θα μπορεί να στηριχθεί στις υποσχέσεις και δεσμεύσεις της Ουάσινγκτον. Και αυτή η «αδυναμία» των Αμερικανών ανοίγει την όρεξη σε μικρότερες και περιφερειακές δυνάμεις, ώστε να διεκδικήσουν ρόλο, δημιουργώντας έτσι συνθήκες περιφερειακών ανταγωνισμών και συ­γκρούσεων.

Οι Ταλιμπάν επιχειρούν να εμφανίσουν ένα διαφορετικό πρόσωπο από αυτό που τους έκανε γνωστούς και τους κατέγραψε ως ένα από τα πιο αποκρουστικά καθεστώτα στη σύγχρονη ιστορία. Έφτασαν στο σημείο μάλιστα να ζητούν μαζική οικονομική βοήθεια και ενίσχυση από τη διεθνή κοινότητα ώστε να μην καταρρεύσει το Αφγανιστάν, σε μια κίνηση η οποία ακούγεται και εκβιαστική, καθώς όλοι αντιλαμβάνονται τι θα σημάνει η απόλυτη κατάρρευση της χώρας και η ενίσχυση έτσι όλων των ακραίων ισλαμικών στοιχείων. Και είναι σαφές ότι η κατάσταση θα θέσει σοβαρά διλήμματα στις δυτικές κυβερνήσεις, οι οποίες θα βρεθούν στην πολύ δύσκολη θέση να πρέπει να στηρίξουν, έστω κι εμμέσως, το μέχρι τώρα φόβητρο της διεθνούς κοινότητας, για την εξουδετέρωση του οποίου ξοδεύτηκαν δισεκατομμύρια δολάρια και τεράστιο πολιτικό και διπλωματικό κεφάλαιο…

Ελάχιστοι πιστεύουν ότι θα τηρηθούν οι δεσμεύσεις αυτές των Ταλιμπάν, καθώς όλα ανακοινώνονται υπό την αίρεση της τήρησης της Σαρίας, του ισλαμικού νόμου… Αναφορά που δεν αποκλείει φυσικά την επιστροφή στις εκτελέσεις διά λιθοβολισμού, στις εκτελέσεις αντιπάλων και των γυναικών που προσπαθούν να πάνε σχολείο ή να δουλέψουν, στην ενίσχυση των ακραίων ισλαμιστικών κινημάτων στις γειτονικές χώρες…

Καμιά από τις μεγάλες δυνάμεις δεν στράφηκε εναντίον των Ταλιμπάν. Οι ίδιες οι ΗΠΑ ήρθαν σε συνεννόηση με τους Ταλιμπαν για να διασφαλίσουν την απρόσκοπτη απομάκρυνση των Αμερικανών και άλλων ξένων πολιτών από την Καμπούλ. Η Ρωσία και η Κίνα τηρούν στάση αναμονής, πριν κάνουν κάποια κίνηση αναγνώρισης του καθεστώτος, η ίδια η ΕΕ με δήλωση του Ζοζέπ Μπορέλ ανακοίνωσε ότι θα επιδιώξει την αποκατάσταση διαύλων επικοινωνίας με τους Ταλιμπάν. Γιατί, όπως είπε, «οι Ταλιμπάν είναι οι νικητές»…

Το Πακιστάν, που για χρόνια είχε ανοικτή γραμμή με τους Ταλιμπάν και προσέφερε σιωπηρά στήριξη στο καθεστώς τους, είναι κερδισμένο καθώς αποκτά έναν «σύμμαχο» στην περιοχή, ενώ συγχρόνως αναβαθμίζεται η σημασία του για τη Δύση, καθώς θα είναι το μοναδικό ανάχωμά εφόσον η κατάσταση στο Αφγανιστάν τεθεί και πάλι εκτός ελέγχου.

Ισχυροποιημένο βγαίνει και το Κατάρ, το οποίο το τελευταίο διάστημα είχε αναλάβει ρόλο διαμεσολαβητή μεταξύ της παγκόσμιας κοινότητας και του καθεστώτος των Ταλιμπάν και αποτελεί τον πιο έμπιστο συνομιλητή τους στη διεθνή σκήνη.
Ρόλο αναζητά και η Τουρκία, μέσω και των σχέσεών της με το Πακιστάν και το Κατάρ, και ήδη ο κ. Τσαβούσογλου ανακοίνωσε ότι έχουν ξεκινήσει οι επαφές της Ά­γκυρας με τους Ταλιμπάν. Η Τουρκία επιδιώκει να επιτύχει μια συνεννόηση με τους Ταλιμπάν, που θα της επιτρέψει να διατηρήσει μια στοιχειώδη δύναμη στην Κα­μπούλ, ως εγγυήτρια της ασφάλειας όσων ξένων αποστολών παραμείνουν εκεί, και συγχρόνως, υπό άλλους όρους πλέον, να συμβάλει στη διατήρηση της λειτουργίας του αεροδρομίου της Κα­μπούλ.

Όμως δεν είναι μόνο το παιχνίδι ισχύος που ενδιαφέρει την Τουρκία. Η απειλή ενός νέου, μεγάλου προσφυγικού κύματος, που προφανώς θα έχει ως προορισμό τη Δύση, τρομάζει την Ά­γκυρα, η οποία ήδη αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα –και εσωτερικά πλέον– με τη διαχείριση των 3,6 εκατομμυρίων προσφύγων από τη Συρία.

Η αδυναμία επίτευξης κάποιου είδους συμφωνίας με το Ιράν, το οποίο, μαζί με το Πακιστάν, αποτελεί τον πρώτο σταθμό των Αφγανών που εγκαταλείπουν τη χώρα τους, υποχρέωσε την Τουρκία να κατασκευάσει ένα μεγάλο τείχος στα σύνορα με το Ιράν. Όμως δύσκολα θα μπορέσει να ανακοπεί, χωρίς την άσκηση βίας, έναν νέο προσφυγικό κύμα και η Τουρκία το τελευταίο που θα ήθελε είναι να στοχοποιηθεί από τους Ταλιμπάν ότι «πυροβολεί» Αφγανούς στα σύνορά της με το Ιράν.

Η Τουρκία όμως αποκτά και ένα ισχυρό διαπραγματευτικό χαρτί όχι μόνο έναντι των Αμερικανών, καθώς εκ των πραγμάτων αναβαθμίζεται ο ρόλος της σε μια εύφλεκτη περιοχή γεμάτη αβεβαιότητες και απειλές ασφαλείας, αλλά και έ­ναντι της ΕΕ, καθώς και πάλι η Τουρκία θα κρατά στα χέρια της τη στρόφιγγα του Προσφυγικού…

Η Τουρκία πάντως από την κρίση αυτή βγάζει χρήσιμα συμπεράσματα για το πόσο αξιόπιστες είναι οι παρεμβάσεις των ΗΠΑ στη διεθνή σκηνή και πόσο αξιόπιστες είναι οι απειλές και οι προειδοποιήσεις της Ουάσινγκτον, όπως αυτές που απευθύνονται προς την Τουρκία και είτε αφορούν την Κύπρο είτε την Ανατολική Μεσόγειο…

Και για την Ελλάδα η μεγαλύτερη απειλή είναι βεβαίως το Προσφυγικό. Χωρίς να υπάρχει ενιαία στάση της Ευρώπης για τα θέματα ασύλου και δεδομένου ότι η Τουρκία χωρίς μια νέα συμφωνία με την ΕΕ για το Προσφυγικό, που πλέον θα απαιτήσει να είναι στα μέτρα της, θα ωθεί τους Αφγανούς που φθάνουν στην Τουρκία να κατευθυνθούν στα μικρασιατικά παράλια με προορισμό τα ελληνικά νησιά, το σενάριο επανάληψης του 2015 είναι εφιαλτικό.

Για όσο διάστημα μάλιστα θα υπάρχει αυτή η ρευστή κατάσταση στο Αφγανιστάν, το οποίο δεν θα θεωρείται ασφαλής χώρα, δεν θα μπορούν να γίνονται απελάσεις και επαναπατρισμοί όσων Αφγανών απορρίπτονται οι αιτήσεις ασύλου, οι οποίοι έτσι θα παραμείνουν στη χώρα που θα κατορθώσουν να φθάσουν…

Και όλα αυτά μάλιστα σε μια περίοδο που είχαν αποδώσει οι ανασταλτικοί μηχανισμοί σε Έβρο και Αιγαίο και είχαν περιορισθεί οι ροές, δίνοντας την ευκαιρία στην Ελλάδα να μπορεί να διαχειρισθεί με μεγαλύτερη άνεση τους πρόσφυγες και μετανάστες που βρίσκονται στο ελληνικό έδαφος…

Οι εικόνες που μεταδόθηκαν, με τα ελικόπτερα να εκκενώνουν την αμερικανική πρεσβεία στην Καμπούλ, τους χιλιάδες απελπισμένους Αφγανούς να προσπαθούν να πιαστούν από τις πόρτες των ξένων αεροπλάνων που φυγάδευαν ξένους πολίτες από το αεροδρόμιο, το βίντεο των ανθρώπων, γαντζωμένων από τις ρόδες των αεροπλάνων, να πέφτουν στο κενό με την απογείωση, τις τρομαγμένες Αφγανές, που ξέρουν τι τις περιμένει, και τους χιλιάδες ξένους πολίτες και τους Αφγανούς που συνεργάστηκαν με Αμερικανούς και Ευρωπαίους να στριμώχνονται σε μια κατάσταση χάους προκειμένου να βρουν αεροπλάνο διαφυγής, είναι οι πρώτες εικόνες μιας νέας κατάστασης πραγμάτων που θα σφραγίσει τα επόμενα χρόνια τις διεθνείς εξελίξεις, σε έναν κόσμο που θα είναι διαφορετικός…

Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ

Φωτό: screenshot video