Γιώργος Πατούλης στο “Π”: H Ελλάδα χρειάζεται ένα αποκεντρωμένο σύστημα πολιτικής προστασίας

Tου
ΓΙΩΡΓΟΥ ΠΑΤΟΥΛΗ
Περιφερειάρχη Αττικής

Για μια ακόμη χρονιά η χώρα μας, και ιδιαίτερα η Αττική, δοκιμάστηκε από την εκδήλωση δεκάδων πυρκαγιών, που κατέστρεψαν εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα δάσους αλλά και τις περιουσίες εκατοντάδων πολιτών και επιχειρήσεων. Ενώ τους επόμενους μήνες είναι βέβαιο ότι θα δοκιμαστούν οι αντοχές του συστήματος αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών από την εκδήλωση πλημμυρικών και κατολισθητικών γεγονότων, η ένταση των οποίων θα αυξηθεί εξαιτίας της έλλειψης βλάστησης, που συγκρατεί τον όγκο των νερών.

Τα φαινόμενα αυτά δυστυχώς θα εντείνονται τα επόμενα χρόνια, αφού πλέον οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής κάνουν εντονότερη την παρουσία τους και συντελούν στην εκδήλωση εντονότερων καταστροφικών φαινομένων.

Μπροστά στην κατάσταση που διαμορφώνεται, αναδεικνύεται σε ύψιστη προτεραιότητα η λειτουργία ενός αποτελεσματικού συστήματος πολιτικής προστασίας καθώς και η υιοθέτηση και εφαρμογή μιας σειράς πολιτικών και δράσεων που θα έχουν στόχο αφενός την προστασία της ζωής και της περιουσίας των πολιτών και αφετέρου την αποκατάσταση των ζημιών που προκλήθηκαν στο φυσικό περιβάλλον.

Είναι αδιαμφισβήτητο ότι όλους μας πληγώνει η απώλεια δεκάδων χιλιάδων στρεμμάτων δάσους. Η απώλεια αυτή θα έχει σημαντικές συνέπειες στο περιβάλλον και την ποιότητα ζωής όλων μας, ειδικά στην Αττική, αφού χάθηκαν σημαντικοί πνεύμονες πρασίνου στην περιφέρειά μας.

Από την άλλη, όμως, αυτήν τη φορά δεν βρεθήκαμε στη δυσάρεστη θέση να θρηνήσουμε την απώλεια ανθρώπινων ζωών, όπως συνέβη, με τραγικό τρόπο, δυστυχώς, πριν από μερικά χρόνια στο Μάτι. Όσοι έχασαν δικούς τους ανθρώπους σε αυτήν τη φονική πυρκαγιά μπορούν να αντιληφθούν καλύτερα από όλους πόσο σημαντικότερο είναι να σώζεται μια ανθρώπινη ζωή από το να καταστρέφεται μια περιουσία.

Το γεγονός όμως ότι δεν θρηνήσαμε μέχρι σήμερα ούτε έναν νεκρό από τις πυρκαγιές δεν μπορεί να μας ικανοποιεί. Ούτε να αποτελεί δικαιολογία για αστοχίες ή λάθη που πιθανόν έγιναν.

Η ενίσχυση της αποτελεσματικότητας του συστήματος πολιτικής προστασίας, η έμφαση στην πρόληψη και η ανάγκη βελτιστοποίησης του συντονισμού των δράσεων των αρμόδιων υπηρεσιών του κράτους, που διαχειρίζονται αυτά τα γεγονότα, είναι αναγκαίες προϋποθέσεις για να αποφύγουμε τα χειρότερα στο μέλλον.

Αποτιμώντας την παρουσία της Περιφέρειας Αττικής στα πρόσφατα γεγονότα, είναι αδιαμφισβήτητο πως αυτήν τη φορά το πολιτικό προσωπικό και τα στελέχη μας βρέθηκαν από την πρώτη στιγμή στην πρώτη γραμμή της προσπάθειας για την ανάσχεση των πυρκαγιών, 24 ώρες το 24ωρο, κινούμενοι πάντα στο όριο που θέτει το ισχύον θεσμικό πλαίσιο που αφορά τις αρμοδιότητές μας. Δεν κρυφτήκαμε και δεν επικαλεστήκαμε αναρμοδιότητα, αλλά δώσαμε τη μάχη μαζί με τους πυροσβέστες και τους εθελοντές.

Η Περιφέρεια Αττικής, όπως και κάθε Περιφέρεια της χώρας, δεν έχει αρμοδιότητα να σβήνει πυρκαγιές, όμως, παρ’ όλα αυτά, θέσαμε στη διάθεση του Πυροσβεστικού Σώματος σε όλη τη διάρκεια διαχείρισης της κρίσης δεκάδες υδροφόρες και μηχανήματα έργου, προκειμένου να συνδράμουμε την προσπάθειά τους στην κατάσβεση των πυρκαγιών και στη διάνοιξη αντιπυρικών ζωνών. Επιπλέον, διαθέσαμε και οχήματα για την ασφαλή απομάκρυνση και μετακίνηση πολιτών σε περιοχές που δόθηκε εντολή εκκένωσης από τη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας.

Στελέχη της Περιφέρειας Αττικής βρέθηκαν άμεσα στις περιοχές που καταστράφηκαν και κατέγραψαν τις ζημιές προκειμένου να επιταχυνθούν οι διαδικασίες αποζημίωσης των πολιτών, που είδαν τα σπίτια και τις επιχειρήσεις τους να καταστρέφονται.

Θέσαμε στη διάθεση των πολιτών την ειδική τηλεφωνική γραμμή 1110, την οποία λειτουργεί η Περιφέρεια Αττικής, για παροχή ιατρικών συμβουλών και ψυχολογικής υποστήριξης. Kλιμάκιο ιατρού, νοσηλευτή και ψυχολόγων του Κέντρου Επιχειρήσεων της Περιφέρειας βρέθηκε σε περιοχές που επλήγησαν για παροχή υγειονομικών υπηρεσιών καθώς και διανομή μασκών προστασίας. Ενώ διαθέσαμε χιλιάδες γεύματα και νερά σε πυροσβέστες, εθελοντές και πολίτες που έδιναν τη μάχη με τις φλόγες.

Οι τεχνικές μας υπηρεσίες, με τη συμμετοχή έγκριτων επιστημόνων, με τους οποίους συνεργάζεται η Περιφέρεια, ετοιμάζουν προτάσεις προς τα αρμόδια όργανα της κυβέρνησης για έργα αντιπλημμυρικής προστασίας, που πρέπει να εκτελεστούν άμεσα προκειμένου να αντιμετωπιστούν πιθανά πλημμυρικά φαινόμενα που θα εκδηλωθούν τους επόμενους μήνες εξαιτίας της καταστροφής μεγάλων δασικών εκτάσεων σε βουνά της Αττικής.

Αξιοποιώντας την εμπειρία που αποκτήθηκε, διαπιστώνουμε ότι παρά την ύπαρξη ικανού αριθμού πτητικών μέσων αυτήν τη χρονιά, σε σχέση με το παρελθόν, δεν ήταν σε πολλές περιπτώσεις εφικτός ο συντονισμός διαχείρισης από ένα κέντρο, ειδικά όταν εκδηλώνονται ταυτόχρονα δεκάδες πυρκαγιές σε όλη την επικράτεια.

Παράλληλα, ως Περιφέρεια Αττικής διαμορφώνουμε ένα σύνολο θέσεων και προτάσεων που αφορούν ένα νέο μοντέλο λειτουργίας του συστήματος πολιτικής προστασίας στη χώρα, το οποίο θα θέσουμε υπόψη και των υπόλοιπων αιρετών διοικήσεων των Περιφερειών, ώστε να αποτελέσει και θέση της ΕΝΠΕ:

1.Θεωρούμε ότι και στην πολιτική προστασία αποτελεί προϋπόθεση για την αποτελεσματικότερη λειτουργία της το μοντέλο της περιφερειακής διαχείρισης, αφού κάθε περιοχή έχει τις δικές της ιδιαιτερότητες, τις οποίες γνωρίζει καλύτερα το εκάστοτε τοπικό κέντρο.
2.Πιστεύουμε ότι κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση η εξαγγελία από την κυβέρνηση και τον αρμόδιο υφυπουργό όσον αφορά τη λειτουργία 13 περιφερειακών κέντρων πολιτικής προστασίας, όμως αυτό που θα καταστήσει αποτελεσματικότερη τη λειτουργία τους είναι ο έλεγχος και ο συντονισμός να γίνεται σε περιφερειακό επίπεδο.
3.Απαραίτητη βέβαια προϋπόθεση είναι η ενίσχυσή τους με όλα τα απαραίτητα μέσα και το προσωπικό, γιατί από τις τελευταίες πυρκαγιές μάθαμε ότι ποτέ τα εναέρια μέσα δεν θα είναι αρκετά αν δεν υπάρχει ένας ικανός σε μέγεθος αριθμός επίγειων τμημάτων, που θα δώσουν τη μάχη με τις φωτιές.
4.Προς τη σωστή κατεύθυνση είναι και η απόφαση της κυβέρνησης να περάσει η ευθύνη των δασαρχείων στο υπουργείο Περιβάλλοντος. Οι αποκεντρωμένες διοικήσεις, που είχαν τον έλεγχο της λειτουργίας των δασικών υπηρεσιών, απέτυχαν να ανταποκριθούν και σε αυτήν την ευθύνη. Από κει και πέρα όμως δεν αρκεί η αλλαγή του εποπτεύοντος οργανισμού, αλλά τα δασαρχεία θα πρέπει να ενισχυθούν με προσωπικό και να υπάρχει αποτελεσματικότερος έλεγχος για το αν κάνουν έγκαιρα τη δουλειά τους, που είναι ο καθαρισμός των δασών και των δασικών δρόμων καθώς και η δημιουργία αντιπυρικών ζωνών.
5.Καθοριστικής σημασίας είναι η αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης για την υπογειοποίηση του δικτύου ηλεκτροδότησης από τον ΑΔΜΗΕ. Είναι δεκάδες οι πυρκαγιές και ανυπολόγιστες οι καταστροφές που προκαλούνται στα δάση από τα καλώδια της ΔΕΗ.
6.Στο δικό μας, νέο μοντέλο πολιτικής προστασίας κυρίαρχος είναι ο τομέας της πρόληψης, αφού κοστίζει ελάχιστα σε σχέση με το κόστος αποκατάστασης των ζημιών που προκαλούνται. Η χρήση drones και συστημάτων πυρανίχνευσης για τον έγκαιρο εντοπισμό των πυρκαγιών στο αρχικό στάδιο είναι κρίσιμης σημασίας, αρκεί να συνοδεύεται και από ένα αποτελεσματικό σύστημα έγκαιρης επέμβασης εναέριων και επίγειων δυνάμεων.
7.Η αξιοποίηση του εθελοντικού κινήματος είναι κεφαλαιώδους σημασίας. Η ανάληψη πρωτοβουλιών για την αύξηση του αριθμού των εθελοντών αλλά και η εκπόνηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων για την αναβάθμιση των ικανοτήτων τους αποτελεί ζήτημα προτεραιότητας.
8.Η έγκαιρη και όχι η εκ των υστέρων διάθεση πόρων προς τους ΟΤΑ, προκειμένου να υλοποιούν τις απαραίτητες δράσεις (π.χ. καθαρισμούς), θα συμβάλει στην καλύτερη πρόληψη για την εκδήλωση καταστροφικών φαινομένων. Αλλά και η αναβάθμιση του ρόλου της Αυτοδιοίκησης, στα πρότυπα άλλων ευρωπαϊκών κρατών, στα ζητήματα πολιτικής προστασίας, με συγκεκριμένες ευθύνες, πόρους και αρμοδιότητες, θα συμβάλει στην αποτελεσματικότερη λειτουργία του συστήματος.
9.Η αξιοποίηση των πόρων των Περιφερειών, που προέρχονται κυρίως από ευρωπαϊκά προγράμματα, μπορεί να λειτουργήσει ενισχυτικά. Αξιοποιώντας ευρωπαϊκούς πόρους, η Περιφέρεια Αττικής πριν από μερικούς μήνες παρέδωσε στο Πυροσβεστικό Σώμα 30 οχήματα, που προμηθεύτηκε, για να ενισχύσει το έργο του. Αντίστοιχα, υπάρχουν πόροι που μπορούν να αξιοποιηθούν για την απόκτηση και άλλου εξοπλισμού και από άλλες Περιφέρειες, αρκεί να υπάρξει ένας συνολικός σχεδιασμός απόκτησης, συντήρησης και αξιοποίησης στη συνέχεια του εξοπλισμού αυτού, μαζί με την πρόσληψη του αναγκαίου προσωπικού που θα τον χρησιμοποιήσει.
10.Μέσα από πόρους των Περιφερειών μπορούν να χρηματοδοτηθούν προγράμματα ενίσχυσης των επιχειρήσεων (κυρίως αγροτικές και τουριστικές) που επλήγησαν από τις καταστροφές.
11.Η συμμετοχή των Περιφερειών στο πρόγραμμα αναδάσωσης των καμένων εκτάσεων είναι αυτονόητη. Στην Περιφέρεια Αττικής έχουμε ήδη σχεδιάσει, πριν από την εκδήλωση των πυρκαγιών αυτού του καλοκαιριού, εκτεταμένες δεντροφυτεύσεις, με δέντρα κατάλληλα για το αττικό περιβάλλον.

Τέλος, για την επόμενη μέρα, κρίσιμης σημασίας είναι η λήψη άμεσων αλλά και μακροπρόθεσμων μέτρων πρόληψης για τα προβλήματα που θα δημιουργηθούν από τη διάβρωση του εδάφους και τα αναγκαία αντιπλημμυρικά έργα μετά την καταστροφή των δασών. Η υιοθέτηση fast track διαδικασιών, με ταυτόχρονη εξασφάλιση των συνθηκών διαφάνειας, αποτελούν μονόδρομο αν θέλουμε να προλάβουμε το κακό.

Σημαντικότερο όμως από όλα τα παραπάνω είναι να αντιληφθούμε επιτέλους ότι δεν μπορούμε να χτίσουμε ένα νέο σύστημα πολιτικής προστασίας βασιζόμενοι σε συνταγές που απέτυχαν. Το μοντέλο της κεντρικής διαχείρισης έδωσε ό,τι είχε να δώσει. Τώρα είναι η ώρα της περιφερειακής διαχείρισης, το μοντέλο που εμπιστεύονται όλες οι ανεπτυγμένες ευρωπαϊκές –και όχι μόνο– χώρες.

Η σημερινή κυβέρνηση έχει δηλώσει ότι επιθυμεί τη ρήξη με το παρελθόν. Ότι πιστεύει στην αποκέντρωση αρμοδιοτήτων και ευθυνών. Ότι εμπιστεύεται την Αυτοδιοίκηση και τις τοπικές κοινωνίες.

Ο τομέας της πολιτικής προστασίας και η λειτουργία ενός αποκεντρωμένου συστήματος είναι η μεγάλη ευκαιρία για να γίνει μια πραγματικά νέα αρχή στον τρόπο με τον οποίο η πατρίδα μας θα διαχειριστεί στο μέλλον τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής.

Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ