Π. Καρκατσούλης: Τι πρέπει να αλλάξει στην πολιτική προστασία;

Του
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΚΑΡΚΑΤΣΟΥΛΗ
Εμπειρογνώμονα Δημόσιας Διοίκησης

Η μεγάλη οικολογική και οικονομική καταστροφή που προκλήθηκε από τις αλλεπάλληλες δασικές πυρκαγιές επαναφέρει, πιεστικά, στο προσκήνιο τα μεγάλα ανοιχτά θέματα που αφορούν την πολιτική διαχείρισης των καταστροφών και των κινδύνων στη χώρα μας και ζητούν λύσεις.

Η ανάγκη αναθεώρησης της τρέχουσας πολιτικής για την αντιμετώπιση των καταστροφών και των κινδύνων τίθεται επιτακτικά, αφού, μετά το πέρας της μεγαλύτερης οικολογικής και δασικής καταστροφής, τα αποτελέσματά της θα βιώσουμε όλοι με οδυνηρό τρόπο.

Να σημειώσουμε, κατ’ αρχάς, ότι οι συνέπειες των πυρκαγιών και λοιπών φυσικών (ανθρωπογενών) καταστροφών δεν είναι αναπόδραστες. Οι συνέπειές τους σε κάθε κοινωνία μπορεί και είναι διαφορετικές. Μια πλημμύρα στην Υποσαχάρια Αφρική δεν έχει τα ίδια αποτελέσματα με μια άλλη, αντίστοιχης έντασης, στον Καναδά.

Για να αντιμετωπιστούν, όμως, οι καταστροφές πρέπει να υπάρχει καλή γνώση των κινδύνων και των απειλών για κάθε περιοχή. Στη χώρα μας υπάρχει μεγάλη διάχυση της γνώσης, επειδή οι δομές που ασχολούνται μ’ αυτούς είναι καθετοποιημένες και δεν επικοινωνούν μεταξύ τους (silo). Επιβάλλεται οι αρμοδιότητες, οι πόροι και οι αποφάσεις που αφορούν τα επιχειρησιακά ζητήματα πολιτικής προστασίας να ανήκουν στο ίδιο επίπεδο διοίκησης (περιφέρεια, δήμος).

Το δεύτερο πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί αφορά το σύστημα διοίκησης του ανθρώπινου δυναμικού, που είναι εξόχως πελατειακό και ευνοιοκρατικό. Σωρεία τέτοιων ρυθμίσεων οδήγησε σε καταφανείς ανορθολογισμούς (π.χ., το 62% των υπηρετούντων στην Πυροσβεστική να υπηρετούν σε πόλεις πάνω από τη Λαμία). Οι απόπειρες εξορθολογισμού του συστήματος διοίκησης ανθρώπινων πόρων εξακολουθούν, λόγω των ισχυρών πελατειακών ερεισμάτων, να αποτυγχάνουν. Το σύστημα διοίκησης του ανθρώπινου δυναμικού πρέπει να αλλάξει άρδην, εξαλείφοντας τις πελατειακές συμφύσεις σε κάθε φάση εξέλιξης του πολιτικού και ένστολου προσωπικού.

Το τρίτο ζήτημα που πρέπει να επιλυθεί αφορά την πρόληψη. Οι διενέξεις με τη Δασική Υπηρεσία, η οποία κατηγορείται για την ανυπαρξία δασικών δρόμων, συσκοτίζουν το θέμα. Τα μέτρα πρόληψης δεν μπορεί παρά να είναι τμήμα ενός ευρύτερου σχεδίου δράσης. Και είναι αυτό ακριβώς το σχέδιο που λείπει. Το εθνικό σχέδιο «Ξενοκράτης» παραμένει ένα κείμενο διακηρύξεων, ορισμών και καλών προθέσεων. Η εφαρμογή του προϋποθέτει τη μεταφορά αρμοδιοτήτων και πόρων από την κεντρική στην περιφερειακή διοίκηση και Αυτοδιοίκηση.

Δεν υπάρχει χώρα με σχετικά καλές επιδόσεις στην πολιτική προστασία που να μην έχει οργανώσει την πολιτική προστασία με επίκεντρο την τοπική αυτοδιοίκηση. Στην Ελλάδα η αποκέντρωση της πολιτικής προστασίας έχει ανακοινωθεί πολλές φορές, αλλά, με βάση τον ισχύοντα νόμο, η οργάνωσή της έγινε περισσότερο συγκεντρωτική. Τα τοπικά σχέδια δράσης παραπέμφθηκαν στις ελληνικές καλένδες και όσοι από τους περιφερειακούς συντονιστές ορίστηκαν από την κυβέρνηση ήταν απόντες στις πυρκαγιές.

Απολύτως κρίσιμο θέμα είναι το ότι οι φάσεις της πολιτικής προστασίας, δηλαδή, η πρόληψη, η αντιμετώπιση και η αποκατάσταση των ζημιών από τις καταστροφές, δεν πρέπει να διαμοιράζονται μεταξύ περισσότερων υπουργείων και Αρχών. Στη χώρα μας, όμως, αυτό συμβαίνει. Τα βασικά εμπλεκόμενα υπουργεία σε μία, τουλάχιστον, φάση της αντιμετώπισης της καταστροφής είναι το Εσωτερικών, το Οικονομικών, το Προστασίας του Πολίτη, το Μεταφορών, το Περιβάλλοντος και Ενέργειας, το Υποδομών και Δικτύων. Οι διαδικασίες λήψης απόφασης για όλες τις φάσεις της πολιτικής προστασίας παραμένουν δαιδαλώδεις και ατελέσφορες με αποτέλεσμα να υποκαθίστανται από άτυπες πρακτικές και προσωπικές στρατηγικές.

Η σχεδίαση μιας νέας πολιτικής διαχείρισης των καταστροφών είναι μια υπόθεση ακραιφνώς πολιτική. Σεισμολόγοι, μετεωρολόγοι και λοιποί φυσικοί επιστήμονες μπορούν να συνεισφέρουν με μια ειδικότερη γνώση που μπορεί να είναι χρήσιμη. Η πολιτική προστασία είναι, όμως, κυρίως και προεχόντως, υπόθεση της κοινωνίας πολιτών. Το εθελοντικό κίνημα έχει πολλά περιθώρια ανάπτυξης, αφού, όμως, προηγουμένως απογαλακτιστεί από την κρατική καθοδήγηση και εποπτεία.

Θα αποτελέσουν οι τελευταίες οδυνηρές καταστροφές ένα σημείο εκκίνησης μιας σοβαρής προσπάθειας για την ανάταξη της πολιτικής προστασίας στη χώρα μας; Παρόλο που οι προηγούμενες καταστροφές (Ηλεία, Μάτι) δεν οδήγησαν σ’ αυτό, ας ελπίσουμε ότι ο κανόνας θα συναντήσει αυτήν τη φορά την εξαίρεσή του.

Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ