Σταθερά κρυπτονομίσματα: Το νέο επεισόδιο στον ανταγωνισμό επιχειρήσεων, κράτους και τραπεζών

Του
ΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΒΕΛΑΚΗ,
Οικονομολόγου του Εθνικού
και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

Τα παραδοσιακά κρυπτονομίσματα (με γνωστότερο το Bitcoin), που μπήκαν στη ζωή μας με την κρίση του 2008, παρά τις διάφορες, ευφάνταστες θεωρίες που τα συνόδευσαν, αποδείχθηκαν επικίνδυνο σπορ.

Οι τεράστιες διακυμάνσεις στην τιμή τους, αποτέλεσμα της αδυναμίας τους να αποτελέσουν εναλλακτικό χρήμα, έφεραν μια νέα γενιά κρυπτονομισμάτων. Είναι τα λεγόμενα «σταθερά κρυπτονομίσματα» (stablecoins), τα οποία καλύπτονται από αποθεματικά σε κάποιο νόμισμα αναφοράς, π.χ., το αμερικανικό δολάριο. Οι εκδότες τους θεωρούν ότι με αυτόν τον τρόπο θα προσφέρουν τη βάση για ένα φθηνότερο, ασφαλέστερο και λιγότερο ανιχνεύσιμο σύστημα συναλλαγών.

Χαρακτηριστικά, στη «λευκή βίβλο» που εξέδωσε την 1η Δεκεμβρίου 2020 το Facebook δήλωσε ότι θέλει να προσφέρει «σταθερά κρυπτονομίσματα με αναφορά σε ένα νόμισμα», παράλληλα με το ενιαίο κρυπτονόμισμα που προσφέρει. Με άλλα λόγια, δίπλα στο Libra θα υπάρχει το Libra USD, με αναφορά στο δολάριο, Libra Euro κ.ο.κ. Ο στόχος είναι το κρυπτονόμισμα Libra –ή Diem, όπως μετονομάσθηκε– να αποτελέσει ένα καλάθι σταθερών κρυπτονομισμάτων, δηλαδή, να μετατραπεί σε έναν σταθμισμένο μέσο όρο των σταθερών κρυπτονομισμάτων σε ευρώ, αμερικανικό δολάριο κ.λπ. Έτσι θα υπάρχει μια σχετική σταθερότητα στην ισοτιμία του κρυπτονομίσματος, αφού αυτή δεν θα εξαρτάται μόνο από συναλλαγές στο ίδιο το κρυπτονόμισμα αλλά και από τις ισοτιμίες των σταθερών κρυπτονομισμάτων που θα το υποστηρίζουν.

Στο ίδιο κείμενο το Facebook διαβεβαιώνει ότι θεωρεί τα κρυπτονομίσματα συμπληρωματικά και όχι ανταγωνιστικά προς τα επίσημα εθνικά νομίσματα. Από μια άποψη αυτό είναι σωστό, αφού από ό,τι έχει φανεί μέχρι στιγμής τα νομίσματα αυτά εξυπηρετούν κατά κύριο λόγο τη νομιμοποίηση μη φορολογημένων ή/και χρημάτων από έκνομες δραστηριότητες και οι κάτοχοί τους επιθυμούν να τα μετατρέψουν σε κάποιο εθνικό νόμισμα σε πρώτη ευκαιρία. Από την άλλη όμως είναι σαφές ότι τα κρυπτονομίσματα ανταγωνίζονται τα εθνικά νομίσματα. Με την υποστήριξή τους από εθνικά κρυπτονομίσματα, που θα βασίζονται σε αποθεματικά σε εθνικό νόμισμα, επιδιώκεται η μαζική τους χρήση όχι μόνο στις καθημερινές συναλλαγές αλλά και ως αποθήκευτρο αξίας. Με άλλα λόγια, κάποιος θα μπορούσε να πεισθεί ότι ένα κρυπτονόμισμα-καλάθι εθνικών νομισμάτων είναι ασφαλέστερο καταφύγιο από ένα οποιοδήποτε σκληρό νόμισμα, όπως το δολάριο ή το ευρώ, αφού τα τελευταία υπόκεινται σε σημαντικές διακυμάνσεις στην ισοτιμία τους. Βέβαια, όλα αυτά αφορούν μια μειοψηφία καπιταλιστών που αν οι συναλλαγές τους είναι σύννομες ή έστω νομιμοφανείς μπορούν να κάνουν την όλη διαδικασία από μόνοι τους, χωρίς να χρειάζεται να καταφύγουν σε κρυπτονομίσματα. Με αυτήν την έννοια, η εξάρτηση των κρυπτονομισμάτων από το μαύρο χρήμα θα παραμείνει κυρίαρχη και μετά τα σταθερά κρυπτονομίσματα.

Το τελευταίο αποκαλύπτει, κατά τη γνώμη μου, την ουσία της νέας φάσης του ανταγωνισμού ανάμεσα στις επιχειρήσεις, όπως το Facebook, στις τράπεζες και στο κράτος. Οι επιχειρήσεις κατάλαβαν ότι τα δίκτυά τους μπορούν να πάρουν από τις τράπεζες μερίδιο στη διενέργεια συναλλαγών, αφού και λιγότερο ανιχνεύσιμες θα είναι και φθηνότερες. Με άλλα λόγια, θέλουν να ελέγξουν τμήμα αυτού που ο Μαρξ ονόμαζε «χρηματεμπορικό κεφάλαιο» (Money-Dealing Capital). Το τελευταίο δεν ήταν ανέκαθεν στα χέρια των τραπεζών, όπως τον 20ό και τον 21ο αιώνα. Στην Αγγλία του 19ου αιώνα, π.χ., βρισκόταν στα χέρια ανεξάρτητων επιχειρήσεων που δρούσαν παράλληλα με τις τράπεζες. Βλέποντας λοιπόν ότι το κράτος ούτε το δικαίωμα να τυπώνει χρήμα πρόκειται να απεμπολήσει υπέρ των κρυπτονομισμάτων ούτε πρόκειται να επιτρέψει τη διενέργεια συναλλαγών εκτός των τραπεζικών και διατραπεζικών δικτύων σκέφτηκαν να χρησιμοποιήσουν τα κρυπτονομίσματα ως εργαλείο για να πάρουν μερίδιο αγοράς.

Όμως ο ανταγωνισμός θα είναι λυσσαλέος. Ήδη σηκώθηκαν επίσημες φωνές που επιχειρηματολογούν ότι τα σταθερά κρυπτονομίσματα και σταθερά δεν είναι και πιθανά εγκυμονούν κινδύνους για τα εθνικά νομίσματα. Σε πρόσφατο άρθρο του ο οικονομολόγος του Μπέρκλεϊ, Μπάρι Άιχενγκριν, επιχειρηματολογεί τονίζοντας ότι η αδιαφάνεια σχετικά με τα αποθεματικά που καλύπτουν τα σταθερά κρυπτονομίσματα επηρεάζει τόσο την ασφάλεια των κρυπτονομισμάτων όσο και των χρηματαγορών. Θεωρεί ότι στην παρούσα φάση υπάρχει «ασυμμετρία στη πληροφόρηση» ως προς το ύψος και τη σύνθεση των αποθεματικών, που μπορεί να φέρει σημαντικές διακυμάνσεις και στα κρυπτονομίσματα και στις χρηματαγορές. Η γνώμη μου είναι ότι περισσότερα ευάλωτα είναι τα σταθερά κρυπτονομίσμτα στις διακυμάνσεις των εθνικών νομισμάτων και των χρηματαγορών, παρά το αντίθετο. Με αυτήν τη λογική, πιστεύω ότι οι ανησυχίες του κ. Άιχενγκριν περισσότερο αφορούν πιθανή απώλεια μεριδίου αγοράς για τις τράπεζες παρά οτιδήποτε άλλο.

Σε κάθε περίπτωση, αυτό που ενδιαφέρει την κοινωνία είναι –νομίζω– ότι τα κρυπτονομίσματα καλύπτουν όλο και περισσότερο μια παράλληλη μαύρη οικονομία και αυτό αντιβαίνει την όποια φορολογική δικαιοσύνη. Αυτό σημαίνει ότι πάσχει το ιδεολόγημα, σύμφωνα με το οποίο μέσω των κρυπτονομισμάτων θα πάμε σε μια οικονομία που θα εξαρτάται λιγότερο από το κράτος και τις τράπεζες, άρα θα είναι δημοκρατικότερη. Στην ουσία, γύρω από τα κρυπτονομίσματα λαμβάνει χώρα ένας λυσσαλέος καπιταλιστικός ανταγωνισμός, που βρίσκεται απέναντι στην κοινωνία και τα συμφέροντά της.

Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ