Συνέδριο ΚΚΕ – Η κοινωνία έχει ανάγκη το ΚΚΕ, το ΚΚΕ το έχει καταλάβει; – Του Ν. Στραβελάκη

Του
ΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΒΕΛΑΚΗ,
Οικονομολόγου του Εθνικού
και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

Το συνέδριο του ΚΚΕ κινδυνεύει να περάσει απαρατήρητο. Σε άλλες εποχές θα ήταν αντικείμενο συζήτησης για την ελληνική κοινωνία και σημείο αναφοράς για τις συζητήσεις στην Αριστερά. Στην παρούσα φάση δεν φαίνεται να κεντρίζει το ενδιαφέρον ούτε καν των μελών του κόμματος. Αναζήτησα τους λόγους στις θέσεις της Κεντρικής Επιτροπής για το συνέδριο, ψηλαφώντας τις αναλύσεις του κόμματος και την αντανάκλασή τους στην κοινωνία.

Οι θέσεις παρουσιάζουν σημαντικές διαφορές σε σχέση με άλλα χρόνια. Δεν είναι ενιαίο κείμενο αλλά τρία χωριστά κείμενα. Το πρώτο κείμενο θέσεων αφορά τη κομματική οργάνωση, το δεύτερο την οικονομική κρίση και τα γεωπολιτικά και το τρίτο την ελληνική κοινωνία και το εργατικό κίνημα. Προσπερνώντας την εύλογη υποψία ότι η διάσπαση των θεμάτων του συνεδρίου σε τρεις ενότητες εξυπηρετεί τη διαμόρφωση εσωκομματικών συμμαχιών από την πλευρά της ηγεσίας στα επιμέρους ζητήματα, προχωρώ στις θέσεις αυτές καθ’ αυτές.

Η διατήρηση ενός μαζικού κομμουνιστικού κόμματος στη μετα-σοβιετική εποχή είναι σίγουρα μια ιστορικών διαστάσεων πολιτική επιτυχία του ΚΚΕ. Όμως αυτή η επιτυχία μοιάζει να γίνεται αυτοσκοπός, ίσως και τροχοπέδη στην ανάπτυξη και διάδοση των ιδεών του κόμματος. Οι θέσεις θεωρούν ότι παρά την οικονομική κρίση οι συνθήκες έχουν επιδεινωθεί για τους διεκδικητικούς και πολιτικούς αγώνες της εργατικής τάξης. Για τον λόγο αυτό το πρωταρχικό καθήκον είναι η διατήρηση του επαναστατικού χαρακτήρα του κόμματος στα πέτρινα χρόνια που ζούμε. Αυτό για το ΚΚΕ σημαίνει μια ατέρμονη προπαγάνδιση του σοσιαλισμού και του κομμουνισμού, αφού οποιοδήποτε μεταβατικό πρόγραμμα στόχων που αντιμετωπίζουν τα σύγχρονα προβλήματα των κοινωνιών είναι σταδιοποίηση (πρώτο κείμενο, θέση 10). Δηλαδή, μεταβατικοί στόχοι (π.χ., η έξοδος από το ευρώ και την ΕΕ) ακόμα και για πολιτική ζύμωση συνιστούν έκπτωση από τον στόχο της σοσιαλιστικής επανάστασης. Είναι μια ανιστόρητη πολιτική, που δεν αναγνωρίζει ότι οι επαναστάσεις δίνουν δυναμικές λύσεις στα προβλήματα που έχει γεννήσει ο κόσμος που έρχονται να ανατρέψουν. «Ειρήνη – Γη – Ψωμί – Ελευθερία» ήταν το σύνθημά της Οκτωβριανής Επανάστασης και όχι κάποια γενικόλογη αναφορά στον σοσιαλισμό. Το θέμα είναι ότι οι θέσεις δεν επεξεργάζονται κανένα τέτοιου είδους πολιτικό σύνθημα για την ελληνική κοινωνία. Για τον λόγο αυτό δεν μπορούν να απαντήσουν στο πώς το κόμμα θα συγκινήσει και θα στρατεύσει στους στόχους του τους νέους και τον οικονομικά ενεργό πληθυσμό. Το τελευταίο δικαιολογημένα απασχολεί πιεστικά την ηγεσία του ΚΚΕ στο σύνολο των κειμένων των θέσεων.

Βασικός λόγος αυτής της αδυναμίας είναι κατά τη γνώμη μου η έλλειψη κατανόησης της δυναμικής του καπιταλισμού και του ρόλου των κρίσεων. Το δεύτερο κείμενο των θέσεων παρουσιάζει τις κρίσεις ως ένα καθαρά οικονομικό φαινόμενο και τη θεωρία των κρίσεων στον Μαρξ ως μια οικονομική θεωρία ερμηνείας τους. Μάλιστα, σε μια προσπάθεια να συγκεράσει τις διαφορετικές απόψεις των μαρξιστών για τις κρίσεις θεωρεί την τρέχουσα κρίση αποτέλεσμα και της πτωτικής τάσης του ποσοστού κέρδους και της δυσανάλογης κλαδικής μεγέθυνσης (κρίσεις υπερσυσσώρευσης) και της υποκατανάλωσης των μαζών λόγω χαμηλών μισθών (δεύτερο κείμενο, θέση 8). Πρόκειται για μια ατυχή και λανθασμένη προσέγγιση, αφού αυτές οι ερμηνείες είναι ανταγωνιστικές και όχι συμπληρωματικές μεταξύ τους. Το χειρότερο είναι όμως ότι αδυνατεί να κατανοήσει ότι η θεωρία των κρίσεων στον Μαρξ είναι συγχρόνως μια επαναστατική πολιτική ατζέντα. Η πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους καταστρέφει παραγωγικές δυνάμεις, αυξάνει την ανεργία και εντείνει την ανισότητα. Είναι τα μεγαλύτερα προβλήματα του σύγχρονου καπιταλισμού, όπως αναγνωρίζουν πλέον και οι αστοί οικονομολόγοι και σπεύδουν να προσφέρουν εμβαλωματικές λύσεις, όπως η επιβολή φόρου στον πλούτο, στις εκπομπές αερίων κ.λπ. Το δεύτερο κείμενο των θέσεων αντί να αναδείξει την αποτυχία του συστήματος αντιμετωπίζει με αμηχανία την αδυναμία του. Μοιάζει να φοβάται ότι ο κόσμος θα αγκαλιάσει τις πολιτικές δημοσιονομικής επέκτασης που προωθούνται τελευταία, χωρίς να καταλαβαίνει ότι τα αποτελέσματά τους θα είναι πενιχρά, όπως φάνηκε ήδη από τις εξαγγελίες Μητσοτάκη. Αντί να δώσει λοιπόν μια δυναμική απάντηση για το περιεχόμενο μιας σοσιαλιστικής πολιτικής σε αυτήν την άνιση εποχή περιορίζεται να σχολιάζει δήθεν αντικειμενικά και αποστασιοποιημένα τα τεκταινόμενα. Δεν παίρνει ξεκάθαρη θέση ούτε για το θέμα των προσφυγικών ροών, καλώντας τον λαό να δείξει αλληλεγγύη στους πρόσφυγες και περιορίζεται στο να καταγγείλει τον ιμπεριαλισμό για το προσφυγικό πρόβλημα.

Αυτό είναι το πρόβλημα και του τρίτου κειμένου των θέσεων. Εκεί που περιμένουμε μια παρουσίαση των αναγκών της ελληνικής κοινωνίας, που έχει τσαλαπατηθεί από δέκα και βάλε χρόνια δημοσιονομικής λιτότητας και κατεδάφισης των εργασιακών σχέσεων, παίρνουμε μια ανάλυση συστήματος εισροών – εκροών με ολίγη Κοινωνιολογία και μπόλικα δημογραφικά στοιχεία. Είναι μια ιδιαίτερα προβληματική προσέγγιση, αφού καταστρατηγεί τη βασική κατηγοριοποίηση του Μαρξ αλλά της κλασικής Πολιτικής Οικονομίας γενικότερα ανάμεσα στην παραγωγική και μη παραγωγική εργασία. Στον Μαρξ δραστηριότητες όπως το εμπόριο και οι τράπεζες δεν παράγουν αλλά καταναλώνουν αξία. Το ότι ο ελληνικός καπιταλισμός έχει απολέσει τις βασικές παραγωγικές του δραστηριότητες και η ήττα του στο πεδίο του διεθνούς ανταγωνισμού δείχνει και το περιεχόμενο της σοσιαλιστικής πολιτικής για τη χώρα. Όμως οι θέσεις δεν αξιοποιούν ούτε την εμπειρία της Σοβιετικής Ένωσης σε αυτήν την κατεύθυνση. Έτσι, το κείμενο περιορίζεται σε εκκλήσεις για την ανασύνταξη του συνδικαλιστικού κινήματος και του ΠΑΜΕ, αντί για μια συνολική πολιτική για το εργατικό κίνημα.

Συνολικά, οι θέσεις μοιάζουν να έχουν αντιστρέψει τους όρους. Αντί η κοινωνία να έχει ανάγκη το ΚΚΕ, μοιάζει το ΚΚΕ να έχει ανάγκη την κοινωνία για τη δική του αναπαραγωγή. Αυτό είναι το πραγματικό αδιέξοδο.

Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ