Η αναγνώριση της Γενοκτονίας των Αρμενίων από τις ΗΠΑ και η διεθνής σημασία της – Του Χρ. Θ. Μπότζιου
Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ
Σίγουρα θα εξέπληξε η ηπίων τόνων αντίδραση του τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην απόφαση του Προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν να προβεί στην αναγνώριση της Γενοκτονίας των Αρμενίων. Του ήταν αδιάφορο, όπως και για τον τουρκικό λαό; Ασφαλώς όχι, αν κρίνουμε και από τα συνεχή τουρκικά διαβήματα στις αμερικανικές αρχές, προς πάσα κατεύθυνση και επίπεδο, με την απειλή και προειδοποίηση ότι τυχόν αναγνώριση της γενοκτονίας από τις ΗΠΑ θα είχε σοβαρές επιπτώσεις στις τουρκοαμερικανικές σχέσεις.
Ο νέος αμερικανός Πρόεδρος Τζο Μπάιντεν τήρησε τις προεκλογικές του υποσχέσεις, κάτι που δεν είχε πράξει ο επίσης Δημοκρατικός Μπαράκ Ομπάμα, καθώς και αυτός το είχε υποσχεθεί, αλλά τελικά δεν το έπραξε. Γενοκτονία, όπως το δηλώνει η ίδια η λέξη, σημαίνει φονικές ενέργειες εναντίον ενός γένους ή λαού με στόχο την εξολόθρευσή τους. Φαινόμενα γενοκτονιών σε βάρος εθνικών ομάδων ή λαών καταγράφονται από τους αρχαίους χρόνους. Στη σύγχρονη εποχή ο όρος γενοκτονία έγινε ευρύτερα γνωστός με τις θηριωδίες των ναζί κατά των Εβραίων, των Ρομά και άλλων μικρότερων εθνικών ή φυλετικών ομάδων, που προσέλαβαν τη μορφή ολοκαυτώματος.
Της Γενοκτονίας των Εβραίων είχαν προηγηθεί οι Γενοκτονίες που είχαν διαπραχθεί από τους Τούρκους σε βάρος των Αρμενίων και του Ποντιακού Ελληνισμού. Αν πάμε ακόμη παλαιότερα, στην κατηγορία της γενοκτονίας εντάσσονται και οι μαζικές εξολοθρεύσεις των γηγενών της αμερικανικής ηπείρου από τους ισπανούς, κυρίως, αποίκους και κατακτητές. Ο αρμενικός λαός υπέστη φοβερούς διωγμούς επί Σουλτάνου Αμπντούλ Χαμίτ την περίοδο μεταξύ 1894 – 1896, κατά την οποία κατακρεουργήθηκαν από τον τουρκικό στρατό αλλά και τον φανατισμένο όχλο δεκάδες χιλιάδες Αρμένιοι, ενώ λεηλατήθηκαν και οι περιουσίες τους.
Τα επόμενα χρόνια και συγκεκριμένα τον Απρίλιο του 1909 πραγματοποιήθηκαν στα Άδανα και άλλες πόλεις της Κιλικίας νέες εκκαθαρίσεις Αρμενίων με τη μορφή γενοκτονίας. Το αποκορύφωμα μελετημένης γενοκτονίας σημειώθηκε το έτος 1915, με ομαδικές σφαγές και εκτοπισμό 1,5 και πλέον εκατομμυρίων Αρμενίων, κατόπιν εντολής του τότε υπουργού Εσωτερικών της Τουρκίας, ο οποίος με τηλεγράφημά του προς τους νομάρχες των διοικητικών περιοχών Βαν, Σέφι, Βίτλες, Ντιγιαμπακίρ και Σιλβάν γνωστοποιούσε ότι «απεφασίσθη να τεθεί τέρμα εις το ζήτημα των Αρμενίων με εκτόπισίν των εις τας ερήμους και εξόντωση αυτού του ξενικού στοιχείου».
Τραγικές πομπές των εκδιωχθέντων από τις εστίες τους, που δολοφονούνταν ή πέθαιναν καθ’ οδόν, στη μακάβρια πορεία τους προς τον θάνατο. Για τη μελετημένη εκτόπιση και εξόντωση υπάρχουν αδιάψευστες αποδείξεις με φωτογραφίες και μαρτυρίες προσώπων που επέζησαν, όπως και περιγραφές ξένων παρατηρητών. Τα τραγικά γεγονότα σε βάρος των Εβραίων από το χιτλερικό καθεστώς κατά την περίοδο 1933 – 1945 ευαισθητοποίησαν τη Διεθνή Κοινωνία και το 1946 (11/5/1946) η Γενική Συνέλευση του νεοσύστατου τότε Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ), που διαδέχθηκε την Κοινωνία των Εθνών (ΚΤΕ), διεκήρυξε ότι η Γενοκτονία (Genocide), «συνιστά έγκλημα διεθνούς δικαίου» και ομόφωνα υιοθέτησε (9/12/1948) τη διεθνή σύμβαση για «την πρόληψη και τη καταστολή του εγκλήματος της γενοκτονίας», η οποία τέθηκε σε ισχύ το 1951. Θα ήταν, πιστεύω, τελειότερη αν προέβλεπε και ποινικές συνέπειες αυτών που, ενδεχομένως, θα προέβαιναν σε πράξεις που συνιστούν ή ισοδυναμούν με γενοκτονία.
Η απόφαση του Προέδρου Μπάιντεν έχει μεγίστη σημασία επειδή συνάδει με βασικές αρχές του ΟΗΕ και μεταφέρει μηνύματα προς πάσα κατεύθυνση, ενώ προσλαμβάνει σημασία πρόληψης και αποφυγής διάπραξης όμοιων πράξεων στο μέλλον από οποιαδήποτε χώρα και σε βάρος οποιουδήποτε λαού ή εθνικής ομάδας. Από αυτήν την άποψη η απόφαση του αμερικανού Προέδρου έχει και αποκτά παγκόσμια σημασία. Οι πράξεις γενοκτονίας στιγματίζουν την ιστορία του λαού που τη διαπράττει και προσβάλλουν τον πολιτισμό. Νομικές συνέπειες της αναγνώρισης με ενδεχόμενες εγέρσεις αγωγών εναντίον της Τουρκίας από απογόνους των θυμάτων της γενοκτονίας στερούνται πρακτικής σημασίας. Αφενός γιατί οι κύριοι υπεύθυνοι της γενοκτονίας δεν είναι πλέον στη ζωή, ενώ, αφετέρου, τίθεται και θέμα παραγραφής.
Η απόφαση Μπάιντεν αποδόθηκε και σε πολιτικές σκοπιμότητες. Να ασκήσει πίεση προς τον Ερντογάν για να εγκαταλείψει την αλλοπρόσαλλη πολιτική του, στρεφόμενος εναντίον όλων με παράνομες διεκδικήσεις και ρόλους που δεν συνάδουν σε μια σύγχρονη χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ και του ΟΗΕ, με ιδιαίτερες σχέσεις και με την ΕΕ. Η εκδοχή της άσκησης πίεσης προς τον Ερντογάν αυτοαναιρείται και από το απλό γεγονός ότι η αναγνώριση της γενοκτονίας αποτελούσε προεκλογική υπόσχεση, ενώ, εκτός του μηνύματος που εκπέμπει, παρέχει ικανοποίηση και δικαιώνει χρόνιες προσδοκίες εκατοντάδων χιλιάδων αμερικανών πολιτών αρμενικής καταγωγής.
Οι ηπίων τόνων αντιδράσεις του Ερντογάν –που ομολογουμένως δεν είναι μεταξύ των αρετών του– αποδόθηκαν και στο γεγονός ότι θέλει να αποφύγει μια αντιπαράθεση με τον αμερικανό Πρόεδρο, με τον οποίο έχει προγραμματισμένη τετ-α-τετ συνάντηση τον προσεχή μήνα, στο πλαίσιο της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες. Ο αμερικανός Πρόεδρος διαθέτει πολλά όπλα στη φαρέτρα του για να τα χρησιμοποιήσει κατά του Ερντογάν. Είναι η γνωστή υπόθεση της τουρκικής τράπεζας που εκκρεμεί ενώπιον των αμερικανικών δικαστηρίων, στην οποία εμπλέκονται και πρόσωπα του στενού οικογενειακού περιβάλλοντος του τούρκου Προέδρου.
Εξάλλου η νέα αμερικανική διακυβέρνηση (administration) έδωσε σαφή μηνύματα προς την Άγκυρα με την οριστική ακύρωση της προμήθειας των μαχητικών αεροσκαφών F-35, ενώ απαιτεί μετ’ επιτάσεως την ακύρωση της συμφωνίας με τη Μόσχα για την προμήθεια των αντιβαλλιστικών πυραύλων S-400, που είναι ασύμβατοι με το αμυντικό σύστημα του NATO. Φαίνεται ότι η αντιμετώπιση της απρόβλεπτης Τουρκίας του Ερντογάν από τον Τζο Μπάιντεν είναι καλά μελετημένη και αυτό αποδίδεται και στο γεγονός ότι στη σύνθεση των υπηρεσιών του Στέιτ Ντιπάρτμεντ και άλλων συναφών κρατικών φορέων που ασχολούνται με τα διεθνή θέματα έχουν τοποθετηθεί πρόσωπα με ευρεία διεθνή εμπειρία και γνώσεις.
Από δηλώσεις και τοποθετήσεις υψηλών αξιωματούχων του Λευκού Οίκου και του Στέιτ Ντιπάρτμεντ προκύπτει ότι η Ουάσινγκτον ανησυχεί με τις ακροβασίες του Ερντογάν, τους εκάστοτε εκβιασμούς του να αναγνωρισθεί στην Τουρκία ρόλος μεγάλης περιφερειακής δύναμης, ερωτοτροπώντας με τη Μόσχα, κάνοντας χρήση μονομερών ενεργειών, απειλών και εκβιασμών, ενέργειες που στο βάθος έχουν αντιδυτικό χαρακτήρα. Το πιστοποιούν και οι τελευταίες αντιδράσεις του για τα επεισόδια στη Λωρίδα της Γάζας μεταξύ της Χαμάς και των ισραηλινών δυνάμεων, με επίκληση του Ισλαμισμού κατά του φιλοδυτικού Ισραήλ, το οποίο χαρακτήρισε «κράτος-τρομοκράτη».
Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ