Σ. Γκλαβάς στο “Π”: Όταν κλείνουμε τα σχολεία για τα παιδιά κλείνουμε τις ζωές τους – Τηλεκπαίδευση ή διά ζώσης εκπαίδευση;

Του
ΣΩΤΗΡΗ ΓΚΛΑΒΑ
Πρώην Προέδρου του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου
και πρώην Προέδρου του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής

Τη Δευτέρα ανοίγουν τα σχολεία της υποχρεωτικής εκπαίδευσης (νηπιαγωγεία, δημοτικά και γυμνάσια), δηλαδή επανέρχονται στην κανονικότητα. H τηλεκπαίδευση αποτέλεσε για πάνω από έναν χρόνο μια αναγκαία «λύση», μία εντελώς πρωτόγνωρη εμπειρία, στο πλαίσιο αντιμετώπισης των μέτρων της πανδημίας, για να μη μείνουν τα παιδιά μας απαίδευτα.

Με ορατό τον κίνδυνο απώλειας χιλιάδων διδακτικών ωρών ενσωματώθηκε η τηλεκπαίδευση στο δημόσιο ελληνικό σχολείο με εντελώς βίαιο τρόπο, αφού οι προσπάθειες που είχαν γίνει κατά καιρούς από το υπουργείο Παιδείας για την εφαρμογή των νέων τεχνολογιών στη διδακτική πράξη δεν απέδωσαν για πολλούς λόγους, που δεν είναι του παρόντος.

Έρευνα του School Education Gateway (2020) σε δεκάδες χώρες έδειξε ότι η πλειονότητα των εκπαιδευτικών (66,9%) κλήθηκε να διδάξει online για πρώτη φορά, ενώ πολλοί είχαν προβλήματα πρόσβασης (υπολογιστές, λογισμικό, αξιόπιστη σύνδεση στο διαδίκτυο κ.λπ.). Στον τόπο μας όλα και πάλι αφέθηκαν στο φιλότιμο και την όποια τεχνογνωσία των εκπαιδευτικών μας, που στήριξαν, ομολογουμένως, τους μαθητές τους σε όλα τα επίπεδα.

Όσο για τους μαθητές, ιδιαίτερα των μικρότερων τάξεων, επιστρατεύθηκαν οι γονείς, ώστε να εξασφαλίσουν τους ψηφιακούς πόρους, με αντίστοιχα έξοδα, για να μπορέσουν τα παιδιά τους να μην αισθανθούν αποκλεισμένα από τα τηλεμαθήματα, να οπλιστούν με επιμονή για να παραμείνουν στη σύνδεση όταν υπήρχαν τεχνικά προβλήματα, όταν δεν υπήρχε ή κοβόταν το σήμα ή το ρεύμα κ.ά.

Μαθητές, μαθήτριες και εκπαιδευτικοί σε έναν καθημερινό πόλεμο με οθόνες και πληκτρολόγια, να ανεβάσουν αρχεία και ασκήσεις, να ακούσουν και να ακουστούν χωρίς διακοπές αλλά και να τηρηθεί η δεοντολογία της ψηφιακής τάξης. Παιδικές ζωές συνδεδεμένες όλη την ώρα με μια οθόνη, αποξενωμένες απ’ την παιδική κι ανθρώπινη φύση τους.

Από έρευνα του ΑΠΘ (Ιανουάριος 2021) στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση προέκυψε ότι στους μαθητές έλειψε το σχολείο, οι φίλοι και οι δάσκαλοί τους. Εννέα στους δέκα μαθητές βίωσαν αρνητικά συναισθήματα, όπως άγχος (71,5%), ψυχική εξάντληση (63%), αίσθηση ρουτίνας (55,3%) και θλίψη (44,7%). Οι οκτώ στους δέκα πιστεύουν ότι οι τεχνικές δυσκολίες υποβάθμισαν την ποιότητα του μαθήματος, ενώ λιγότερο από το 60% των μαθητών παρακολούθησε όντως τα τηλεμαθήματα και τρεις στους τέσσερις (72,6%) δήλωσαν ότι έχουν εμπεδώσει λίγο ή και καθόλου την ύλη που διδάχθηκε.

Σε άλλη έρευνα από εκπαιδευτικούς και μαθητές του Πειραματικού Λυκείου Ρεθύμνου η πλειονότητα των μαθητών αποτίμησε αρνητικά σχεδόν όλες τις παραμέτρους τις τηλεκπαίδευσης: συμμετοχή μειωμένη, διδακτέα ύλη όχι τόσο κατανοητή, αξιολόγηση σε μεγάλο βαθμό διαβλητή, ο φόρτος εργασίας μεγαλύτερος. Τέλος, αναγνώρισαν ότι η διά ζώσης διδασκαλία είναι αναντικατάστατη (ποσοστό 88%).

Αβεβαιότητα, άγχος, εκνευρισμός, κούραση και έλλειψη ουσιαστικής αλληλεπίδρασης, δυσκολία συγκέντρωσης και περισπασμοί από το ενδοοικογενειακό περιβάλλον εκμηδένισαν τα όποια μικρά πλεονεκτήματα της τηλεκπαίδευσης.

Σημαντικές επιπτώσεις της πανδημίας, όπως αύξηση φαινομένων κατάθλιψης και άγχους σε παιδιά και εφήβους, διαπιστώνει και έρευνα της UNICEF, που συνδυάζεται και με μείωση κατά 80% του χρόνου σωματικής δραστηριότητας ανά εβδομάδα. Επίσης, παρουσιάζεται ραγδαία αύξηση 283% του χρόνου που αφιερώνουν τα παιδιά μπροστά στην οθόνη υπολογιστή, τηλεόρασης ή κινητού, αφού η παρέα και το παιχνίδι με τους γείτονες φίλους εθεωρείτο απαγορευμένο και παράνομο. Η επικοινωνία με τους φίλους για τα μεγαλύτερα παιδιά περιορίστηκε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που δεν συγκρίνεται με τη διά ζώσης αλληλεπίδραση.

Όταν η μη κανονικότητα γίνεται «κανονικότητα», αυτό από μόνο του είναι τραυματικό και οι ενδείξεις ότι τα παιδιά θα φέρουν τα σημάδια της πανδημίας για τα επόμενα χρόνια είναι αναμφισβήτητες. Με τους μαθητές στο σπίτι απουσιάζει κάθε αμεσότητα, δυνατότητα προσωπικής επαφής και γνωριμίας στο πλαίσιο της σχολικής κοινότητας.

Η διδασκαλία στην τάξη είναι παιδαγωγούσα διδασκαλία. Διαµορφώνει στάσεις ζωής και αλλάζει τρόπους συµπεριφοράς και συνεργασίας µε τους συµµαθητές, παρέχοντας δυνατότητες ενεργητικής συμμετοχής στο μάθημα, σε παιδευτικές εκδηλώσεις και εκπαιδευτικές δράσεις που αποτελούν βασικές αξιακές συνιστώσες για ισόρροπη ανάπτυξη των διανοητικών ικανοτήτων και των ψυχοσωματικών δυνάμεων των μαθητών αλλά και των παραγωγικών νοητικών λειτουργιών, όπως είναι η κριτική και δημιουργική σκέψη.

Έρευνα του Χάρβαρντ διαπίστωσε ότι η μάθηση με σχολεία κλειστά περιορίστηκε κατά πολύ, γιατί στην τηλεκπαίδευση αφιερώνεται λιγότερος χρόνος στη διαδικασία της μάθησης, αναπτύσσεται έντονο στρες στους μαθητές, μειώνονται τα μαθησιακά κίνητρα και αλλάζει ο τρόπος αλληλεπίδρασης των μαθητών, ιδιαίτερα των ηλικιακά νεότερων.

Το κλείσιμο των σχολείων είναι καταστροφικό για την εκπαίδευση των παιδιών και κατά τον καθηγητή Παιδικής Υγείας Ράσελ Βάινερ: «Όταν κλείνουμε τα σχολεία κλείνουμε τις ζωές τους». Γιατί όλοι γνωρίζουμε ότι τα σχολεία δεν είναι μόνο ένας χώρος εκμάθησης αλλά και χώρος κοινωνικοποίησης, ομαλής ένταξης και συναισθηματικής ανάπτυξης, ενώ για κάποια παιδιά και μια διέξοδος από κάποιο προβληματικό οικογενειακό περιβάλλον. Μάλιστα παιδιά φτωχότερων οικογενειών ή με ιδιαίτερες μαθησιακές δυσκολίες, καθώς και προσφυγόπουλα, όταν δεν υποστηρίζονται από το οικογενειακό και το κοινωνικό περιβάλλον, οδηγούνται σε πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου.

Η επόμενη ημέρα με ανοικτά σχολεία είναι ημέρα κυρίως αποκατάστασης της παιδαγωγικής επικοινωνίας, ενεργοποίησης της βιωματικής εκπαίδευσης και ψυχοπαιδαγωγικής διαχείρισης των ιδιαίτερων μαθησιακών χαρακτηριστικών των μαθητών λόγω του εγκλεισμού. Άλλωστε, η κοινωνική και συναισθηματική μάθηση, δηλαδή η αλληλεπίδραση με τους άλλους, η συζήτηση, η ανταλλαγή απόψεων, τα κοινά βιώματα, η συνύπαρξη, τα κινητικά παιχνίδια, τα πειράγματα και το γέλιο αποτελεί για τους νέους ανθρώπους βασική συνιστώσα για την εξέλιξη της προσωπικότητάς τους.

Βέβαια, υπάρχουν και τα θετικά της τηλεκπαίδευσης. Οι μικροί μαθητές, μετά τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, γνώρισαν την εκπαιδευτική χρήση της τεχνολογίας, ανέπτυξαν δεξιότητες με βάση τα ψηφιακά μέσα και θα πρέπει να καταβληθεί προσπάθεια άρσης όλων των εμποδίων στην απρόσκοπτη πρόσβαση όλων των μαθητών στην ψηφιακή μάθηση (κατά τη UNICEF σε ποσοστό 67% μαθητές σ’ όλο τον κόσμο στερούνται την πρόσβαση στο internet).

Επίσης, απαιτείται να δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα στη θωράκιση των εκπαιδευτικών σε γνώσεις ψηφιακών εργαλείων και δεξιοτήτων και να αποκτήσουν τα σχολεία τον απαιτούμενο εξοπλισμό ώστε να λειτουργήσουν τα ψηφιακά τμήματα/τάξεις που βελτιώνουν κατά πολύ τη συμμετοχική μάθηση, ώστε εκπαιδευτικοί και μαθητές να αλληλεπιδρούν με δυναμικό τρόπο με την ουσιαστική χρήση όλων των σύγχρονων μέσων.

Οι νέες τεχνολογίες έχουν αλλάξει τη ζωή όλων μας και μια ισορροπία ανάμεσα στους παραδοσιακούς και τους ψηφιακούς τρόπους μάθησης μπορεί να προσφέρει τη λύση. Άλλωστε η συνδυαστική μάθηση (blended learning) αποτελεί πλέον παγκόσμια τάση.

Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ