Η πολιτική οικονομία των εμβολίων – Του Ν. Στραβελάκη

-Ανοιχτή επιστολή από Νομπελίστες και πολιτικούς στον Μπάιντεν για αναστολή των ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων

Του
ΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΒΕΛΑΚΗ,
Οικονομολόγου του Εθνικού
και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

Πέρα από οικονομικές θέσεις και πολιτικές απόψεις, είναι πλέον παγκοίνως αποδεκτό ότι η πανδημία δεν έχει ξεπεραστεί. Είναι ξεκάθαρο ότι περισσότεροι άνθρωποι έχουν νοσήσει, ενώ ο ρυθμός εμβολιασμού του πληθυσμού προχωρά με αργούς και άνισους ρυθμούς.

Σε κάποιες χώρες οι εμβολιασμοί έχουν σχεδόν ολοκληρωθεί, ενώ αλλού (εδώ συγκαταλέγεται και η Ελλάδα) δεν έχει εμβολιαστεί ούτε το 20% του πληθυσμού. Με δεδομένη τη θεσμοθέτηση των «πιστοποιητικών εμβολιασμού», κινδυνεύουμε να πάμε σε οργουελικά σενάρια κοινωνιών και χωρών εμβολιασμένων και ανεμβολίαστων.

Σε αυτό το περιβάλλον, η αγωνία και η προσδοκία του κόσμου για επάνοδο σε κανονικούς ρυθμούς ζωής πηγαίνει πλάι πλάι με τον ανηλεή ανταγωνισμό των φαρμακευτικών εταιρειών για μεγαλύτερο μερίδιο στην παγκόσμια αγορά. Τα λεφτά είναι πολλά (κοντά 1 τρισ. χρειάζεται μόνο για τις ΗΠΑ και την ΕΕ), οι εταιρείες επιδιώκουν να δυσφημίσουν τους ανταγωνιστές τους, εξασφαλίζοντας μεγαλύτερες παραγγελίες, και να κερδίσουν επιπλέον ελέγχοντας τους εμβολιασμούς σε παγκόσμια κλίμακα.

Βέβαια, κάποιοι λένε ότι η διαδικασία του καπιταλιστικού ανταγωνισμού είναι ευεργετική, διότι έχει επισπεύσει την ανάπτυξη των εμβολίων, που διαφορετικά θα χρειάζονταν δέκα χρόνια για να παραχθούν. Άλλοι πάλι ανησυχούν ότι επείγει ο εμβολιασμός σε παγκόσμια κλίμακα και οι ΗΠΑ και η ΕΕ, που χρηματοδότησαν την έρευνα και παραγωγή των εμβολίων, οφείλουν να αναστείλουν τα πνευματικά και ιδιοκτησιακά δικαιώματα που τα συνοδεύουν. Η λογική είναι να εμβολιαστεί ο κόσμος ιδιαίτερα στις φτωχές χώρες, ώστε να περιοριστούν οι μεταλλάξεις του υιού και να ελεγχθεί η πανδημία.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Κομισιόν) ανήκει στους θιασώτες του καπιταλιστικού ανταγωνισμού και της ιδιοκτησίας, μαζί με τις κυβερνήσεις της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης φυσικά και της ελληνικής. Στον αντίποδα βρίσκονται ακτιβιστές στις χώρες-μέλη και εσχάτως μια μεγάλη ομάδα επιστημόνων, κατόχων του βραβείου Νόμπελ στην Ιατρική και άλλες επιστήμες. Οι τελευταίοι ανταποκρίθηκαν σε πρωτοβουλία ανθρώπων του πολιτικού κατεστημένου, όπως η πρώην πρωθυπουργός της Νέας Ζηλανδίας Έλεν Κλαρκ, ο Γκόρντον Μπράουν και ο νομπελίστας οικονομολόγος Τζόζεφ Στίγκλιτς. Στις 16 Απριλίου του 2021 συνυπέγραψαν ανοιχτή επιστολή προς τον αμερικανό Πρόεδρο Τζο Μπάιντεν, ζητώντας του να αρθούν για κάποιο διάστημα όλα τα δικαιώματα ιδιοκτησίας επί των εμβολίων, αφού στο κάτω κάτω χρηματοδοτήθηκαν με κρατικά λεφτά.

Το σκεπτικό είναι απλό: Η αναστολή των δικαιωμάτων επί των εμβολίων θα επιτρέψει τη μαζική τους παραγωγή και τον μαζικό εμβολιασμό ανθρώπων σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γης. Στην επιστολή αναφέρεται ότι αυτό είναι απόλυτα εφικτό τεχνολογικά μέσω των πόρων και της τεχνογνωσίας που υπάρχει στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Άρα η απελευθέρωση ή μη των δικαιωμάτων είναι καθαρά οικονομική και πολιτική απόφαση και δεν έχει σε τίποτε να κάνει με τη δυνατότητα παραγωγής των εμβολίων από τρίτους.

Αυτά τα λέω γιατί στην Ελλάδα τουλάχιστον έγινε κακός χαμός σε πλείστα φιλοκυβερνητικά έντυπα όταν η αξιωματική αντιπολίτευση έκανε αυτήν την πρόταση. Το επιχείρημα που είχε διατυπώσει ο πρόεδρος των φαρμακοβιομηχάνων κ. Τρύφων μαζί με κάποιους γιατρούς ήταν ότι η παραγωγή εμβολίων εκτός των εταιρειών που έχουν τα δικαιώματα παραγωγής είναι τεχνικά ανέφικτη ή / και επικίνδυνη. Ας με συμπαθάνε οι «ειδικοί» του ελληνικού μιντιακού συστήματος, αλλά έχω μεγαλύτερη εμπιστοσύνη σε 20 Νόμπελ Ιατρικής και Χημείας αναφορικά με την παραγωγή φαρμάκων από ό,τι σε εκείνους.

Φτάνουμε λοιπόν στο πραγματικό επίδικό των αποφάσεων για τα εμβόλια, δηλαδή το κέρδος. Είναι σαφές ότι –αντίθετα με τα λεγόμενα της Κομισιόν– το κίνητρο του κέρδους είναι τροχοπέδη στην αντιμετώπιση της πανδημίας. Η επιδίωξη των φαρμακοβιομηχανιών να ελέγξουν την προσφορά και τη διάθεση σε παγκόσμια κλίμακα καθυστερεί τους εμβολιασμούς, οδηγώντας σε μεταλλάξεις και παράταση της πανδημίας. Σε οικονομικό επίπεδο αυτό σημαίνει ότι το κίνητρο του κέρδους είναι αντιφατικό, αφού η παράταση της πανδημίας συνεπάγεται μεγαλύτερες ζημίες και εντονότερη οικονομική ύφεση.

Με άλλα λόγια, το κέρδος των φαρμακοβιομηχανιών είναι σε βάρος της κοινωνίας, ακόμη και καπιταλιστών που δραστηριοποιούνται σε άλλους κλάδους. Η αντίφαση δεν είναι κάποια ιδιομορφία που αφορά έκτακτα φαινόμενα, όπως η πανδημία. Είναι εγγενές χαρακτηριστικό του κινήτρου του κέρδους συνολικά. Η επιδίωξη του ατομικού κέρδους δεν συνεπάγεται τη συνολική ευημερία ούτε καν για την τάξη των καπιταλιστών και οδηγεί σε περιοδικές κρίσεις, όπως αυτή που ξεκίνησε το 2008. Όσον αφορά την πανδημία, η αντίφαση μπορεί να αρθεί εν μέρει με πολιτική απόφαση. Το ερώτημα είναι αν θα τη λάβουν οι κυβερνώντες.

Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ