Νομοσχέδιο Χατζηδάκη για τα εργασιακά – Του Ν. Στραβελάκη

-Κοινός παρονομαστής το συμφέρον των εργοδοτών

Του
ΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΒΕΛΑΚΗ,
Οικονομολόγου του Εθνικού
και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

Το νομοσχέδιο για τις εργασιακές σχέσεις κυριαρχεί στις συζητήσεις αυτό το διάστημα. Έχει ήδη δεχθεί σφοδρή πολεμική από τα συνδικάτα και σχεδόν το σύνολο της αντιπολίτευσης.

Οι βασικοί άξονες της αντίθεσης των συνδικάτων εστιάζονται στο ότι το νομοσχέδιο οδηγεί σε εργάσιμη μέρα δέκα ωρών, καταργεί τις συλλογικές συμβάσεις και περιορίζει δραστικά τη συνδικαλιστική δράση και το δικαίωμα στην απεργία. Ο κ. Χατζηδάκης ανταπάντησε με μια παρουσίαση στον (πολυπληθέστατο) φιλοκυβερνητικό Τύπο, όπου προσπαθεί να εμφανίσει το νομοσχέδιο ως το αναγκαίο αποτέλεσμα των εξελίξεων στην τεχνολογία και την εργασία την επομένη της πανδημίας. Πού βρίσκεται η αλήθεια;

Το νομοσχέδιο είναι μια παλιά αντιδραστική συνταγή σε σύγχρονο περιτύλιγμα. Η παράταση της εργάσιμης μέρας (στις δέκα ώρες επιχειρείται στο νομοσχέδιο) είναι μία από τις βασικές αντίρροπες τάσεις στην πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους διαχρονικά. Ο Μαρξ αναλύει το φαινόμενο στον τρίτο τόμο του «Κεφαλαίου» πριν από έναν αιώνα και βάλε. Θεωρεί την παράταση της εργάσιμης μέρας ως βασικό τρόπο εντατικοποίησης της εκμετάλλευσης της εργασίας.

Η λογική είναι απλή: Με την παράταση της εργάσιμης μέρας (ακόμη και με αναλογική αύξηση του μισθού) αυξάνει η συνολική αξία και η υπεραξία που παράγει ο εργαζόμενος και συνακόλουθα το κέρδος του εργοδότη. Βέβαια αυτό το μέτρο έχει καταστροφικές συνέπειες για την απασχόληση. Δεν χρειάζεται να είναι κάποιος πυρηνικός επιστήμονας για να καταλάβει ότι, με δεδομένη τη παραγωγική δυναμικότητα, αν η εργάσιμη ημέρα είναι δέκα ώρες, μια επιχείρηση θα χρειάζεται λιγότερους εργαζόμενους από όσους θα χρειαζόταν αν η εργάσιμη μέρα ήταν οκτώ ώρες. Να μην αναφερθούμε στις καταστροφικές συνέπειες τέτοιων μέτρων στην υγεία, στην οικογενειακή ζωή και στην κοινωνικοποίηση των εργαζομένων.

Ο κ. Χατζηδάκης αντιτείνει ότι το νομοσχέδιο που εισηγείται δεν δίνει μόνο τη δυνατότητα παράτασης της εργάσιμης μέρας αλλά επιτρέπει και τον περιορισμό σε τετραήμερη εργασία. Ξεχνά να αναφέρει βέβαια ότι ο όποιος περιορισμός της εργάσιμης μέρας ή της εργάσιμης εβδομάδας σημαίνει περιορισμό των μισθών. Το μέτρο αυτό, σε σχέση με την παράταση της εργάσιμης μέρας, είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Στις επιχειρήσεις που λειτουργούν σε χαμηλότερα επίπεδα από την παραγωγική τους δυναμικότητα, λόγω της κρίσης, δίνει τη δυνατότητα να περιορίσουν την παραγωγή και τη μισθοδοσία, χωρίς να χρειαστεί να υποστούν τα πάγια έξοδα μίας επιπλέον μέρας λειτουργίας και το κόστος αποζημιώσεων λόγω απόλυσης. Όμως αυτή είναι η μισή αλήθεια. Το συνηθέστερο είναι ότι το τετραήμερο προέρχεται από την εντατικοποίηση της εργασίας και της εκμετάλλευσης.

Έρευνες έχουν δείξει ότι οι επιχειρήσεις με τεχνολογικά προηγμένη παραγωγική διαδικασία λειτουργούν στο βέλτιστο επίπεδο σε ποσοστά χαμηλότερα από την πλήρη αξιοποίηση του παραγωγικού τους δυναμικού. Ο λόγος είναι ότι σε συνθήκες εντατικής εργασίας οι εργαζόμενοι αποδίδουν καλύτερα σε μικρότερη εργάσιμη μέρα / εβδομάδα. Το ιδανικό γι’ αυτές τις επιχειρήσεις είναι να μπορούν να αποφύγουν τα όποια κόστη συνεπάγεται ο περιορισμός του εργάσιμου χρόνου και το νομοσχέδιο σπεύδει να τους παράσχει αυτήν τη δυνατότητα. Ο Μαρξ είναι και πάλι επίκαιρος, καθώς, όπως γράφει χαρακτηριστικά, τα κέρδη μπορούν να αποκατασταθούν σχετικά είτε με την παράταση της εργάσιμης μέρας είτε με την εντατικοποίηση της εργασίας. Όπως φαίνεται, ο κ. Χατζηδάκης ακολούθησε τη συμβουλή του, φτιάχνοντας ένα νομοθέτημα για όλα τα επιχειρηματικά γούστα.

Βέβαια στο νομοσχέδιο ρυθμίζονται και οι εργασιακές σχέσεις σε καθεστώς τηλεργασίας και αυτό είναι κάτι νέο, αφού είναι συνέπεια της πανδημίας και της ψηφιακής εποχής. Ο κ. Χατζηδάκης μάλιστα διατείνεται ότι η ρύθμιση των εργασιακών σχέσεων σε αυτό το περιβάλλον είναι σε όφελος του εργαζόμενου, γιατί διαφορετικά θα ήταν στο έλεος του εργοδότη. Παρόλο που η τηλεργασία είναι νέα στη ζωή μας, η λογική που τη συνοδεύει δεν είναι.

Κατ’ αρχάς, όπως είναι προφανές, η τηλεργασία αφορά κυρίως κλάδους των υπηρεσιών. Σκοπός της είναι η θεσμοθέτηση της παράτασης της εργάσιμης μέρας και σε αυτούς τους κλάδους, χωρίς μάλιστα να είναι εφικτός ο έλεγχός της, όπως συμβαίνει στη βιομηχανία. Κανείς δεν μπορεί να ελέγξει πόσες ώρες δουλεύει κάποιος στο σπίτι του, εκτός από αυτόν που του αναθέτει την εργασία. Αυτός είναι και ο λόγος που η τηλεργασία πάει χέρι χέρι με την επέκταση της τεχνητής νοημοσύνης. Ο στόχος είναι η αποειδίκευση εξειδικευμένων εργασιών, π.χ., της δουλειάς του τραπεζικού, και η μετατροπή τους σε απλές πράξεις διεκπεραίωσης αποφάσεων που θα λαμβάνονται μέσω τεχνητής νοημοσύνης. Η επιδίωξη είναι να φτάσουμε σε πρακτικά ανειδίκευτους εργαζόμενους, απομονωμένους στα σπίτια τους. Αντιλαμβάνεστε ότι αυτοί οι άνθρωποι θα δουλεύουν όσες ώρες χρειάζονται στον εργοδότη χωρίς να μπορούν να αντιδράσουν. Το νομοσχέδιο λοιπόν είναι και σε αυτό το σημείο ψευδεπίγραφο, δεν επιδιώκει να ρυθμίσει την τηλεργασία, αυτό που θέλει είναι να θεσμοθετήσει οριστικά την τηλεργασία ως επιλογή του εργοδότη.

Είναι προφανές ότι τέτοια αντιδραστικά μέτρα δεν μπορούν να σταθούν χωρίς ουσιαστική περιστολή της συνδικαλιστικής δράσης. Σε αυτό το πεδίο ο κ. Χατζηδάκης, όπως είναι φυσικό, δεν φείδεται κανόνων και ρυθμίσεων. Δυσχεραίνει μέχρι βαθμού απαγόρευσης την απόφαση για απεργία, αποδυναμώνει τα σωματεία αποδυναμώνοντας τις συλλογικές συμβάσεις (εδώ την αρχή βέβαια την έκανε ο ΣΥΡΙΖΑ) και περιορίζει τη συλλογική έκφραση των εργαζομένων σε όλα τα επίπεδα. Όμως πρέπει να έχει ήδη καταλάβει και ο ίδιος ότι το νομοσχέδιό του και ίσως και η τύχη της κυβέρνησης θα κριθούν στους δρόμους.

Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ