Η τελευταία πράξη ενός σκανδάλου – Του Ν. Στραβελάκη

Του
ΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΒΕΛΑΚΗ,
Οικονομολόγου του Εθνικού
και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

Την Τετάρτη 7 Απριλίου 2021 η γενική συνέλευση των μετόχων της Τράπεζας Πειραιώς ενέκρινε την αύξηση κεφαλαίου με τους όρους που εξυπηρετούν τους ιδιώτες μετόχους, που έφεραν την τράπεζα στη σημερινή της θέση. Καθοριστικός παράγοντας σε αυτήν την εξέλιξη ήταν η ψήφος των μετοχών που κατέχει το Ελληνικό Δημόσιο μέσω του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας και αποτελούσαν το 61,34% του μετοχικού κεφαλαίου της τράπεζας.

Αν το ΤΧΣ είχε αρνηθεί να ψηφίσει τους όρους της αύξησης, αυτή δεν θα είχε περάσει και το Δημόσιο θα είχε την πιθανότητα να ανακτήσει έστω μέρος ζημιών άνω των 2 δισ. ευρώ που οριστικοποιήθηκαν την Τετάρτη. Είναι η τελευταία πράξη του σκανδάλου που ξεκίνησε τον Νοέμβριο του 2015 και συγχρόνως το πρώτο επεισόδιο του νέου κύκλου αυξήσεων μετοχικού κεφαλαίου των τραπεζών με ζημία του Ελληνικού Δημοσίου και των φορολογουμένων. Ας τα πάρουμε με τη σειρά.

Τον Νοέμβριο του 2015 η δεύτερη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ, με υπουργό Οικονομικών τον κ. Τσακαλώτο, υλοποίησε την παράδοση του τραπεζικού συστήματος σε ιδιώτες έναντι του ποσού των 5 δισ. ευρώ περίπου. Με εκείνη την ενέργεια το Δημόσιο ζημιώθηκε 40 δισ. τουλάχιστον, αφού δύο χρόνια νωρίτερα οι τράπεζες είχαν ανακεφαλαιωθεί με φρέσκα κρατικά λεφτά συνολικού ύψους 48 δισ. Τότε η Τράπεζα Πειραιώς πέρασε στον έλεγχο του μέχρι πρότινος επικεφαλής του fund PIMCO John Paulson και του Τέλη Μυστακίδη, γνωστού dealer εμπορευμάτων και εφοπλιστή. Ο κ. Μυστακίδης ήταν επικεφαλής του τμήματος χαλκού της εταιρείας Glencore μέχρι το 2018 (κατέχει 3% του μετοχικού κεφαλαίου της Glencore) και η καθαρή περιουσία του στις 8/4/2021 σύμφωνα με το περιοδικό «Forbes» ανέρχεται στα 2,3 δισ. ευρώ.

Τα παραπάνω δεν σημαίνουν ότι το κράτος το Νοέμβριο του 2015 δεν έβαλε λεφτά στις αυξήσεις κεφαλαίου των τραπεζών. Στην Πειραιώς συγκεκριμένα έβαλε 2,7 δισ. ευρώ. Όμως για να διευκολύνει τους κ. Paulson και Μυστακίδη να αποκτήσουν τον έλεγχο της τράπεζας δεν τα έβαλε όλα σε αύξηση κεφαλαίου. Αντίθετα, το μεγαλύτερο μέρος (2,04 δισ.) το έβαλαν με τη μορφή μετατρέψιμου ομολογιακού δανείου (contingent convertible ή CoCo). Δηλαδή, ενός δανείου που σε περίπτωση μη εξυπηρέτησής του μετατρέπεται σε μετοχές. Το δάνειο επέτρεψε στους νέους μετόχους να αποκτήσουν τον έλεγχο βάζοντας 2 δισ. ευρώ λιγότερα (αφού οι ομολογίες δεν συμμετείχαν στον σχηματισμό μετοχικής πλειοψηφίας).

Επιπλέον, με τους όρους που το συνόδευαν, το δάνειο έδινε τη δυνατότητα στους Paulson και Μυστακίδη να περάσουν στο Δημόσιο τις ζημίες στην περίπτωση που τα έκαναν μούσκεμα. Το δάνειο είχε επιτόκιο 8% και η τιμή μετατροπής των μετοχών ήταν 6 ευρώ το τεμάχιο, όση και η ονομαστική αξία των μετοχών στην αύξηση. Το τελευταίο είναι σκανδαλώδης εύνοια του δανειολήπτη (Πειραιώς). Η έννοια του μετατρέψιμου δανείου είναι ότι ο δανειολήπτης χάνει την περιουσία του εάν αδυνατεί να εξυπηρετήσει το δάνειο. Η τιμή μετατροπής λοιπόν θα πρέπει να είναι σημαντικά μικρότερη της ονομαστικής αξίας των μετοχών και όχι ίση.

Όμως αυτό δεν είναι το μοναδικό περίεργο στην ιστορία. Τον Νοέμβριο του 2020 ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Εποπτείας των τραπεζών (SSM) απαγόρευσε στην Πειραιώς να καταβάλει στο Δημόσιο τους τόκους του δανείου, που ανέρχονταν στο ποσό των 164 εκατ. ευρώ. Η αιτιολογία ήταν εξόχως αόριστη: «Το αβέβαιο οικονομικό περιβάλλον». Ήταν η δεύτερη απαγόρευση καταβολής τόκων (η πρώτη ήταν το 2018). Σύμφωνα με τους όρους του ομολογιακού δανείου του 2015, η τράπεζα είτε έπρεπε να προχωρήσει σε αύξηση κεφαλαίου είτε το δάνειο να μετατραπεί σε μετοχές. Οι Paulson και Μυστακίδης αντέδρασαν στην απαγόρευση σαν έτοιμοι από καιρό. Πρότειναν το Ελληνικό Δημόσιο να «σβήσει» το δάνειο των 2,04 δισ. και εκείνοι θα έβαζαν στην τράπεζα 800 εκατ. ευρώ με τη μορφή αύξησης κεφαλαίου. Ο κ. Μητσοτάκης και ο υφυπουργός του κ. Ζαβός υποτίθεται ότι εξανέστησαν και το δάνειο έγινε μετοχές με τιμή μετατροπής τα 6 ευρώ. Την ημέρα της μετατροπής η τιμή της μετοχής στο ταμπλό του χρηματιστηρίου ήταν 0,75 ευρώ (75 λεπτά) το κομμάτι και η ζημιά του Δημοσίου τεράστια.

Παρ’ όλα αυτά, λόγω της μετατροπής, το Δημόσιο απέκτησε το 61,35% της τράπεζας και αυτό δεν άρεσε στους Paulson και Μυστακίδη. Για τον λόγο αυτό σχεδίασαν μια αύξηση κεφαλαίου που προϋπέθετε τη διαγραφή μετοχών (reverse split), με αυτόν τον τρόπο την αποδυνάμωση (dilution) των παλαιών μετόχων, με πρώτο το Ελληνικό Δημόσιο. Συγκεκριμένα, το Δημόσιο θα πέσει από το 61,34% σε ποσοστά κάτω του 20% μετά την αύξηση και για να διατηρήσει ένα 33% θα πρέπει να βάλει επιπλέον 250 – 280 εκατ. ευρώ. Με δύο λόγια, οι ιδιώτες μέτοχοι θα ελέγχουν την τράπεζα βάζοντας κάτω από 1 δισ. και το Δημόσιο θα είναι μειοψηφία, έχοντας βάλει μέχρι τώρα 16,5 δισ. ευρώ στην Πειραιώς σε όλη τη διάρκεια της κρίσης.

Κάπου εδώ τα περίεργα τελειώνουν και γίνονται εξοργιστικά. Οι κ. Μητσοτάκης και Ζαβός κρύφτηκαν πίσω από το ΤΧΣ. Το Ταμείο, παρά τις αντιδράσεις της αντιπολίτευσης, συμφώνησε και ψήφισε την αύξηση κεφαλαίου που πρότειναν οι κ. Paulson και Μυστακίδης. Όλα αυτά παρόλο που το Δημόσιο είχε την πλειοψηφία και μπορούσε να επιβάλει τους δικούς του όρους. Το ερώτημα πλέον είναι αν οι ευθύνες είναι μόνο πολιτικές ή υπάρχει και ποινικό σκέλος σε αυτήν την υπόθεση.

Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ