Η Επανάσταση του 1821 του Δημήτρη Φωτιάδη (τέσσερις τόμοι)

Συγγραφέας
Δημήτρης Φωτιάδης
Επιμέλεια
Αρετή Κυλάφη, Χαράλαμπος Δημόπουλος

Ο Δημήτρης Φωτιάδης (1898-1988) υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους Νεοέλληνες διανοούμενους, με πλούσιο, πολύπλευρο και βαρυσήμαντο έργο στη λογοτεχνία και κυρίως στην ιστοριογραφία. Γιος του ποιητή και εύπορου γαιοκτήμονα Αλέκου Φωτιάδη, γεννήθηκε στη Σμύρνη, όπου τέθηκαν τα θεμέλια της μόρφωσής του. Πολέμησε εθελοντικά στη Μικρασιατική εκστρατεία και το 1922 κατέφυγε στην Ελλάδα ως πρόσφυγας. Στο χώρο των γραμμάτων εμφανίστηκε για πρώτη φορά με το θεατρικό έργο «Μάνια Βιτρόβα» και απέσπασε το πρώτο βραβείο στον Καλοκαιρίνειο δραματικό διαγωνισμό το 1931. Ακολούθησαν και αλλά έργα, ενώ το 1939 τιμήθηκε με το Μετάλλιο της Εταιρείας Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστήμιου της Σορβόννης για τη μετάφραση του πλατωνικού Συμποσίου. Από το 1936 μέχρι το 1940 διατέλεσε διευθυντής του λογοτεχνικού περιοδικού Νεοελληνικά Γράμματα και κατά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο εργάστηκε ως ανταποκριτής στο Λονδίνο και στη Μέση Ανατολή. Όταν επέστρεψε στην Ελλάδα, ανέλαβε τη διεύθυνση του λογοτεχνικού περιοδικού Ελεύθερα Γράμματα, αλλά πολύ σύντομα τα πολιτικά του φρονήματα στάθηκαν αφορμή για την πολύχρονη εξορία του στην Ικαρία, τη Μακρόνησο και τον Άη Στράτη. Μετά την απελευθέρωσή του χρημάτισε μέλος της διοικούσας επιτροπής της ΕΔΑ. Τη δεκαετία του 1950, επίσης, άρχισε τη συστηματική έρευνα, μελέτη και καταγραφή των γεγονότων της Επανάστασης του 1821, που οδήγησε στην έκδοση σειράς βιβλίων με κύριο στόχο την αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας. Στα έτη 1974-1977 ήταν πρόεδρος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών, ενώ το 1982 βραβεύτηκε με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορηματικής Βιογραφίας για το έργο του Ενθυμήματα.

Από τον ίδιο Εκδοτικό Οίκο έχουν εκδοθεί τα έργα του: Μεσολόγγι (1987), Καραϊσκάκης (1995), Κανάρης (1988), Η δίκη του Κολοκοτρώνη (1987), Όθωνας: Η μοναρχία (1988), Όθωνας: Η έξωση (1988) και Η Επανάσταση του 1821 (2016-2020). Αυτή η ευγενική προσφορά συνεχίζεται… μέχρι την πλήρη αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας!

Το Εικοσιένα, και μετά τα 200 χρόνια της θαυμαστής εποποιίας του, εξακολουθεί να φωτίζει, να διδάσκει, να συγκινεί και να εμπνέει τους απανταχού Έλληνες, και όχι μόνο! Από τους πρώτους που συγκλονίστηκαν από αυτό το «θαύμα του κόσμου», κατά τον Φωτάκο (βλ. Απομνημονεύματα), υπήρξε ο Δημήτρης Φωτιάδης, ο όποιος, όταν συμπληρώθηκαν 150 χρόνια από την άγια μέρα του σηκωμού, πρόσφερε – ταπεινός απόγονος εκείνων – την Ιστορία της Επανάστασης του Εικοσιένα και απέδειξε, για μια ακόμη φορά, πώς «κανείς λαός δε μένει υπόδουλος, όταν πάρει την υπέρτατη απόφαση να ζήσει ελεύθερος ή να πεθάνει». Η συγγραφή αυτή υπήρξε πολύχρονη, πολύμοχθη και αντικειμενικότατη… στο μέγιστο βαθμό! Αυτή η αρετή ήταν και ο πρώτος και κύριος στόχος του μεγάλου και σπουδαίου ιστορικού, να αποκαταστήσει την ιστορική αλήθεια.

Στο σύνολο του, το έργο αποτελείται από τέσσερις τόμους.

• Ο πρώτος τόμος χωρίζεται σε δυο μέρη. Το πρώτο μέρος περιλαμβάνει την εισαγωγή στην επανάσταση. Αρχίζει από την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους και εξετάζει τις πνευματικές, πολιτικές, οικονομικές και ιδεολογικές συνθήκες που στάθηκαν οι προϋποθέσεις της εθνεγερσίας. Το δεύτερο μέρος του α΄ τόμου εξιστορεί τη συγκρότηση της Φιλικής Εταιρείας, την κήρυξη της επανάστασης από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη και τον αγώνα στη Μολδοβλαχία. (βλ. και πινάκα εξώφυλλου, του P. Von Hess).
• Ο δεύτερος τόμος αρχίζει με την κάθοδο του Παπαφλέσσα στο Μοριά και εξιστορεί την κήρυξη της επανάστασης σ’ αυτόν, στη Ρούμελη και στα νησιά, καθώς και τους πολυαίμαχτους αγώνες ώς την καταστροφή των Ψαρών το 1824. (βλ. και σ. 8, Γρηγόριος Παπαφλέσσας, στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, Δωρεά Ι. Μελετοπούλου)
• Ο τρίτος τόμος αρχίζει με τον δεύτερο εμφύλιο σπαραγμό και εξιστορεί τα πολεμικά και πολιτικά γεγονότα από την άφιξη των αιγυπτιακών στρατευμάτων του Ιμπραήμ στο Μοριά ώς τη ναυμαχία του Ναυαρίνου. (βλ. και πίνακα εξωφύλλου: Ο Καραϊσκάκης εφορμά στην Ακρόπολη, του Γ. Μαργαρίτη.)
• Ο τέταρτος τόμος σκιαγραφεί τον ερχομό του Καποδίστρια, την πολιτεία του, την αναγνώριση της ανεξαρτησίας της Ελλάδας και τελειώνει με τη δολοφονία του Κυβερνήτη. (βλ. και πίνακα εξωφύλλου: H δολοφονία του Ι. Καποδίστρια, του Χαρ. Παχή). Την αφήγηση συμπληρώνουν οι ακόλουθοι πίνακες:

1. Πολυσέλιδος χρονολογικός πινάκας από το 1453 ώς το 1831.
2. Πίνακας Βυζαντινών αυτοκρατόρων
3. Πίνακας σουλτάνων και
4. Πίνακας πατριαρχών από την Άλωση ώς την απελευθέρωση της Ελλάδας.

Μετά τους πίνακες ακολουθούν: πολύ ενδιαφέρον γλωσσάριο, γενικό ευρετήριο ονομάτων, τοπωνυμίων και εικόνων, αλλά και Βιβλιογραφία, με περισσότερα από δύο χιλιάδες λήμματα-αρχεία, ιστορικά βιβλία, απομνημονεύματα, ειδικές μελέτες, φυλλάδια, περιοδικά, εφημερίδες. Η βιβλιογραφία αυτή, για να είναι πιο ευχάριστη, όχι μόνο για τον αναγνώστη, αλλά και για τον ειδικό, βρίσκεται χωρισμένη σε θέματα κατά αλφαβητική σειρά.

Στην εικονογράφηση, ο συγγραφέας επιδιώκει τον συγκερασμό της ιστορικής και της καλλιτεχνικής απεικόνισης, και ευχαριστεί θερμά τους ζωγράφους που του πρόσφεραν τα έργα τους, καθώς και τις βιβλιοθήκες και τα μουσεία που του επέτρεψαν τη φωτογράφιση των κειμηλίων τους. Συμπληρωματικά δημοσιεύονται χάρτες και σχεδιαγράμματα μαχών και ναυμαχιών, που αισθητοποιούν ακόμα περισσότερο μοναδικά γεγονότα.

Ο νέος εκδότης Σ. Ι. Ζαχαρόπουλος, στην τρίτη έκδοση του έργου, με αφορμή τα 200 χρονιά από την Επανάσταση του 1821, σέβεται ιδιαίτερα το ύφος του συγγραφέα, ο όποιος αναδεικνύει τα γεγονότα σε σημαντικές στιγμές, αναπλάθοντάς τα στο πλαίσιο της ατμόσφαιρας της εποχής, με την αξιοποίηση των μαρτυριών των αυτοπτών μαρτύρων και τη χρήση του έντεχνου λόγου, που δίνει στον αναγνώστη ένα κυριολεκτικά συναρπαστικό ανάγνωσμα και στον ερευνητή-αναλυτή ένα κτήμα ες αεί!

Ο Δημήτρης Φωτιάδης επιλέγει συνειδητά τη δημοτική γλώσσα για την καταγραφή και αφήγηση των γεγονότων. Ως δημοτικιστής, με προοδευτικές γλωσσικές αντιλήψεις, δίνει στην αφήγησή του την φρεσκάδα και τη δύναμη της καθομιλουμένης. Θέλημα του ήταν και η ανανεωμένη έκδοση όλων των ιστορικών του πονημάτων στο μονοτονικό σύστημα, μια επιθυμία που δεν ολοκληρώθηκε κατά τη διάρκεια της ζωής του.

Η τρίτη έκδοση, για την ικανοποίηση της επιθυμίας του συγγραφέα, μεταφέρθηκε από το πολυτονικό στο μονοτονικό σύστημα, εκτός από τα σημεία εκείνα στα όποια υπάρχουν απευθείας παραθέσεις από αλλά έργα.  Στην απόδοση των ξενικών ονομάτων υιοθετήθηκε η αρχή της απλογραφίας. Διατηρήθηκε το εικονογραφικό υλικό, εκτός των φωτογραφιών που αντικαταστάθηκαν από άλλες υψηλότερης ανάλυσης, εξαιτίας της παλαιότητάς τους.

Τα μότο των τεσσάρων τόμων, από τον Διονύσιο Σολωμό: «Το έθνος πρέπει να μάθει να θεωρεί εθνικό ό,τι είναι αληθινό», το εμβληματικό «Ελευθερία ή Θάνατος», από τον Κωστή Παλαμά: «Τούτο το λόγο θα σας πω, δεν έχω άλλον κανέναν, μεθύστε από τ’ αθάνατο κρασί του Εικοσιένα» και το απόσπασμα από τον Ηρόδοτο Ζ΄, 135: απάντηση στον Υδάρνη στο ερώτημα περί σκλαβιάς και ελευθερίας… έχουν τη δίκη τους σημασιολογία!

Μιχάλης Τρούλης
Πρόεδρος Δημόσιας Βιβλιοθήκης Ρέθυμνου

ΕΚΔΟΣΕΙΣ Σ.Ι. ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ

Σειρά: Ιστορία 20
ISBN SET: 978-960-208-874-6