Φόβοι για περιορισμένες εορταστικές εκδηλώσεις στην επέτειο της Εθνικής Παλιγγενεσίας – Του Χρ. Θ. Μπότζιου

-Πιθανή η απουσία ξένων ηγετών

Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ

Σπάνια, στην ιστορία των λαών, εθνική ανεξαρτησία αποκτήθηκε έπειτα από πολυετείς αγώνες, θυσίες και αίμα, όσο η ελληνική. Μεγίστη και η σημασία της Ελληνικής Επανάστασης της 25ης Μαρτίου 1821, η οποία αφύπνισε και άλλους γειτονικούς λαούς, ώστε να αγωνιστούν για την ελευθερία τους.

Μοναδικότητα παρουσιάζει και το γεγονός ότι ένας λαός που είχε πρωταγωνιστήσει στη σκέψη, στις τέχνες, στα γράμματα στην πολιτική και στις επιστήμες παρέμεινε επί τέσσερις περίπου αιώνες υποταγμένος στους Οθωμανούς, οι οποίοι, σε αντίθεση με τους Ρωμαίους, δεν επωφελήθηκαν από την πολιτισμική ανωτερότητα των υποταγμένων.

Για την ιστορική και επική διάσταση της Επανάστασης του 1821 έχουν γραφτεί χιλιάδες βιβλία που εξηγούν και αναλύουν όλες τις διαστάσεις του αγώνα των ελλήνων για την απόκτηση της ελευθερίας και της εθνικής ανεξαρτησίας. Ταπεινώς θα ήθελα να προβάλω τη διπλωματική πλευρά. Δηλαδή, πώς διαμορφώθηκε η σημερινή εδαφική και θαλάσσια επικράτεια, την οποία επιβουλεύονται οι διάδοχοι των κατακτητών τις ημέρες που διανύουμε με συνεχείς προκλήσεις και απειλές, επιδιώκοντας να αλλάξουν το status quo στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο.

Η Ελλάδα, ως ανεξάρτητο κράτος, δεν προέκυψε από το πουθενά και δεν ήταν προϊόν διπλωματικών διακανονισμών και διανομών, όπως, π.χ., συνέβη με πολλές χώρες της Μέσης Ανατολής –συ­μπεριλαμβανομένου του Ισραήλ–, της Αφρικής, ακόμη και της Λατινικής Αμερικής. Μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης και την κατάλυση της Βυζα­ντινής Αυτοκρατορίας και την επικράτηση των Οθωμανών Τούρκων, οι Έλληνες στο γένος και στην παιδεία δεν απώλεσαν την ελληνική γλώσσα και την εθνική συνείδηση.

Ήδη από την εποχή της κατάληψης της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους, το 1204, πολλοί βυζαντινοί διανοούμενοι, Έλληνες στο γένος, εγκατέλειψαν τη Βασιλεύουσα και μετέβησαν στην ελληνόφωνη ακόμα Κάτω Ιταλία, τη Νότια Γαλλία, μέχρι και την Ιρλανδία. Μαζί τους μετέφεραν και τη γνώση του αρχαίου ελληνικού κόσμου, την οποία μετέδωσαν σε δεκτικούς νόες της εποχής τους, από τους οποίους προέκυψε ο κόσμος της Αναγέννησης.

Την εποχή πολύ εύστοχα χαρακτηρίζει ο τίτλος βιβλίου του πρέσβη Κωνσταντίνου Κοκόση «Η Ανατολή της Δύσης», που δηλώνει το ξημέρωμα της γνώσης για τον Δυτικό Κόσμο, ενώ για την Ανατολή ο ήλιος του πολιτισμού άρχιζε να δύει. Την εποχή του απελευθερωτικού αγώνα του 1821 αναπτύσσεται και ένας έντονος φιλελληνισμός και όχι μόνο από συμπάθεια προς έναν αγωνιζόμενο λαό. Μεταξύ των Φιλελλήνων συγκαταλέγονται άτομα υψηλής διανόησης, όπως ο Βίκτωρ Ουγκώ, ο Σέλεϊ, ο Γκαίτε, ο Σατομπριάν, ο Μπάιρον, αλλά και μεγάλοι καλλιτέχνες, όπως ο Ντελακρουά, ο Βερνιέ, ο Ζερικό και άλλοι πολλοί. Στη σκέψη και στα μάτια των μεγάλων αυτών ανδρών η σύνδεση των αγωνιζόμενων Ελλήνων με τους λαμπρούς προγόνους και το κλέος της αρχαίας Ελλάδας ήταν φανερή.

Η ελληνική επικράτεια της Συνθήκης του Λονδίνου του 1830 έφτανε μόλις μέχρι τη Θεσσαλία. Για να λάβει τη έκταση που καταλαμβάνει σήμερα, έπρεπε να περάσουν σχεδόν 130 χρόνια συνεχών αγώνων και θυσιών, γεγονός μοναδικό στην ιστορία των ευρωπαϊκών χωρών. Η Θεσσαλία ενσωματώθηκε το 1881, ακολούθησε η Κρήτη, μετά τους νικηφόρους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912 – 1913 η Ήπειρος και η Μακεδονία, η Δυτική Θράκη, όπως και τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. Τελευταία ενσωματώθηκαν τα Δωδεκάνησα, με τη Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων του 1946, τα οποία κατείχε η Ιταλία από το 1911, μετά τον Ιταλοτουρκικό Πόλεμο της Κυρηναϊκής. Ο αγώνας του 1821 ήταν συνέπεια της αυτογνωσίας των Ελλήνων, που δεν ξέχασαν ποτέ την ταυτότητά τους και τη βαριά κληρονομιά που έφεραν. Ήταν και οι διεθνείς συγκυρίες που τον ευνόησαν.

Ήδη η Οθωμανική Αυτοκρατορία χαρακτηριζόταν ως «μεγάλος ασθενής», που οι τότε Μεγάλες Δυνάμεις σχεδίαζαν την κατάλυση και τον διαμελισμό της. Όμως οι δυνατότητες των επαναστατημένων Ελλήνων έναντι των οθωμανικών δυνάμεων ήταν δυσανάλογες και η Επανάσταση κινδύνεψε να σβήσει. Για τη διάσωσή της σωτήρια ήταν η επέμβαση των τριών Μεγάλων Δυνάμεων της εποχής, Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας, με την καταναυμάχηση του οθωμανικού στόλου στο Ναβαρίνο.

Και οι τρεις αυτές δυνάμεις θα εξακολουθήσουν να παίζουν ενεργό ρόλο στα ελληνικά δρώμενα, επεμβαίνοντας στα εσωτερικά της ποικιλοτρόπως. Η Αγγλία με την παροχή τοκογλυφικού χαρακτήρα δανείων, η Γαλλία και η Ρωσία ευνοώντας πολιτικές δυνάμεις και ρεύματα. Η Ρωσία και ο ρωσικός λαός ήταν ανέκαθεν πολύ προσφιλείς στους Έλληνες. Και τούτο όχι λόγω του ομόδοξου της πίστεως, όπως πιστεύεται.

Στη συνείδηση των Ελλήνων παραμένει ανεξίτηλη η μνήμη και ευγνωμοσύνη προς τον ρωσικό λαό για το γεγονός ότι τα ζοφερά χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας και δουλείας πάρα πολλοί Έλληνες βρήκαν καταφύγιο και θαλπωρή στη Ρωσία, στην οποία πολλοί απέκτησαν πλούτη, όπως οι μεγάλοι ηπειρώτες εθνικοί ευεργέτες, και ανεδείχθησαν προσωπικότητες της πολιτικής, όπως ο Ιωάννης Καποδίστριας, και στρατιωτικοί, όπως ο Λάμπρος Κατσώνης και οι αδερφοί Υψηλάντη κ.ά.

Βάσιμοι είναι οι φόβοι ότι οι εορταστικές εκδηλώσεις για τη 200ή επέτειο της Επανάστασης του 1821 δυστυχώς μπορεί να επηρεασθούν από την πανδημία του κορονοϊού, που πλήττει όλη την υφήλιο. Και αυτό γίνεται αντιληπτό και από το γεγονός ότι ενώ πλησιάζουμε προς την ημερομηνία της 25ης Μαρτίου –απομένει μόνο ενάμισης μήνας– ακόμη δεν έχει γίνει γνωστό το πρόγραμμα των εορταστικών εκδηλώσεων, τουλάχιστον στις γενικές του γραμμές. Προφανώς, οι αρμόδιοι για το εορταστικό πρόγραμμα αναμένουν την εξέλιξη της πανδημίας για να οριστικοποιήσουν τις λεπτομέρειες.

Υπό αίρεση φαίνεται να είναι και οι προσκλήσεις προς ξένους ηγέτες που αναμένεται να συμμετάσχουν, προκειμένου να δοθεί και η δέουσα λαμπρότητα και να τονισθεί η διεθνής σημασία της επετείου. Εντύπωση πάντως προκάλεσε το γεγονός ότι ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, απαντώντας σε σχετική ερώτηση δημοσιογράφου, εμμέσως απέκλεισε τη συμμετοχή του ρώσου Προέδρου κ. Βλαντιμίρ Πούτιν, τονίζοντας ότι δεν προέκυπτε στο πρόγραμμά του. Δεν διευκρινίστηκε αν είχε γίνει δέκτης σχετικής πρόσκλησης και από ποιο ελληνικό φορέα. Πρόβλημα υφίσταται μάλλον και με τη συμμετοχή του γάλλου Προέδρου κ. Μακρόν, δεδομένου ότι στις 25 – 26 Μαρτίου συνέρχεται το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.

Άγνωστο είναι αν επιδιώχθηκε μια μικρή μετακίνηση της ημερομηνίας σύγκλησης του Συμβουλίου, γεγονός όχι ασύνηθες στη διπλωματική πρακτική. Από τους τρεις πρωταγωνιστές της Ναυμαχίας του Ναβαρίνου απομένει ο άγγλος εκπρόσωπος, για να σώσει με την υψηλή παρουσία του τη μνήμη και τη δόξα της περίφημης και ιστορικής αυτής Ναυμαχίας. Όχι όμως –λόγω κορονοϊού– και την πάνδημη συμμετοχή στις επετειακές εκδηλώσεις.

Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ