Προβληματισμοί και απορίες για την πρόταση Διάσκεψης για την Ανατολική Μεσόγειο – Ανάλυση του Χρ. Θ. Μπότζιου

Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ

-Απογοητευτικά και κοντόφθαλμα τα Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου σε σχέση με την Τουρκία

Λίγες μέρες πριν από τη σύγκληση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (10 – 11 Δεκεμβρίου) σε σχετικό άρθρο μας παρατηρούσαμε ότι στην Αθήνα δεν περίσσευε η αισιοδοξία για επιβολή ουσιαστικών κυρωτικών μέτρων κατά της Τουρκίας. Η εκτίμηση δεν ήταν αυθαίρετη ή από προκατάληψη. Ήταν απόρροια αξιολόγησης των δηλώσεων της γερμανικής προεδρίας, άλλων αξιωματούχων της Ένωσης, όπως και ηγετών χωρών-μελών, με ιδιαίτερη βαρύτητα στα θεσμικά όργανα.

Συγκρατημένες μπορούν να θεωρηθούν και οι δηλώσεις του έλληνα πρωθυπουργού πριν και μετά το Συμβούλιο, ο οποίος στάθηκε περισσότερο στο γεγονός ότι το θέμα των κυρώσεων παραμένει στο θεματολόγιο της Ένωσης, με παραπομπή προς επανεξέταση στο Συμβούλιο του Μαρτίου του 2021. Συνοπτικά, αυτά που αφορούν την Τουρκία έχουν ως εξής:

Θετική η ρητή αναφορά (άρθρο 30) στην παραβατική συμπεριφορά της Τουρκίας, ότι προχώρησε σε μονομερείς προκλήσεις και ότι έχει κλιμακώσει τη ρητορική της κατά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κρατών-μελών και ευρωπαίων ηγετών. Ρητή αναφορά γίνεται και στις συνεχιζόμενες τουρκικές μονομερείς προκλητικές δραστηριότητες στην Ανατολική Μεσόγειο και στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) της Κύπρου. Θετική κρίνεται και η παράγραφος στην οποία καταδικάζονται από το Συμβούλιο οι τουρκικές ενέργειες στα Βαρώσια (Αμμόχωστος) και ζητάει την πλήρη τήρηση των αποφάσεων 550 και 789 του Συμβουλίου Ασφαλείας (ΣΑ) των Ηνωμένων Εθνών.

Μετά το μαστίγιο ακολουθεί και το… καρότο. Το Συμβούλιο επιβεβαιώνει το στρατηγικό συμφέρον της ΕΕ για ανάπτυξη της συνεργασίας με την Τουρκία και επισημαίνει ότι η προσφορά ενός θετικού θεματολογίου συνεργασίας εξακολουθεί να ισχύει εφόσον –όπως υπογραμμίζεται– η Τουρκία επιδείξει ετοιμότητα να προωθήσει μια πραγματική εταιρική σχέση με τη Ένωση και τα κράτη-μέλη και να επιλύει τις διαφορές μέσω διαλόγου και σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο.

Το τελευταίο σημείο πιστεύουμε ότι θα ήταν πληρέστερο αν η παράγραφος ήταν περισσότερο εξειδικευμένη και γινόταν αναφορά και στο Δίκαιο της Θάλασσας, τις διεθνείς συνθήκες και συμφωνίες. Στα Συμπεράσματα σημειώνεται και η απόσυρση του «Oruc Reis» και ότι η ΕΕ εμμένει στη θέση για συνεχή αποκλιμάκωση που θα καταστήσει δυνατή την επανέναρξη των διερευνητικών συνομιλιών μεταξύ Ελλάδας – Τουρκίας.

Άξιες προσοχής και δύο άλλοι παράγραφοι των Συμπερασμάτων που αναφέρονται στην Ανατολική Μεσόγειο και τη συνεργασία –σε σχέση με την Τουρκία– με τις ΗΠΑ. Συγκεκριμένα, στο σημείο 34 αναφέρεται ότι «το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ζητεί από τον Ύπατο Εκπρόσωπο να προωθήσει την πρόταση περί πολυμερούς διάσκεψης για την Ανατολική Μεσόγειο», ενώ η αμέσως επόμενη επισημαίνει ότι «η ΕΕ θα επιδιώξει να συντονίσει τα θέματα που αφορούν την Τουρκία και την κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο με τις Ηνωμένες Πολιτείες».

Σε ό,τι αφορά τη συνεργασία με τις ΗΠΑ, πέρα από το ότι αποδεικνύει την απροθυμία ή και ανικανότητα της Ένωσης να ενεργεί αυτοβούλως, τα γεγονότα απέδειξαν ότι οι ΗΠΑ δεν περίμεναν να διαβουλευτούν με τους Ευρωπαίους για να αποφασίσουν για την προστασία των συμφερόντων τους. Όπως είναι γνωστό, τα δύο νομοθετικά σώματα, Κογκρέσο και Γερουσία, στα πλαίσια της ψήφισης του προϋπολογισμού για τις αμυντικές δαπάνες, ενέκριναν και σημαντικά κυρωτικά μέτρα κατά της Τουρκίας για την προμήθεια των πυραύλων S-400 από τη Ρωσία. Οι πρώτες αντιδράσεις του Ερντογάν ήταν από αμήχανες έως απολογητικές.

Χαρακτηριστικά της δύσκολης θέσης που έχει περιέλθει ο Ερντογάν είναι τα σχόλια του Αχμέτ Νταβούτογλου, πρώην υπουργού Εξωτερικών και πρωθυπουργού και συγγραφέα του πολύκροτου βιβλίου «Το Στρατηγικό Βάθος και η διεθνής θέση της Τουρκίας», στο οποίο αναφέρει ότι η Τουρκία πρέπει να επιδιώξει μηδενικά προβλήματα με τις γειτονικές χώρες και τονίζει ότι οι S-400 προκάλεσαν την απομόνωση της Τουρκίας. Συγκρίνοντας κανείς τις αντιδράσεις του Ερντογάν έναντι των ΗΠΑ με εκείνες για τα Συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, τα οποία άγγιζαν τα όρια της πρόκλησης και της ειρωνείας, δεν θα δυσκολευθεί να καταλήξει για το ποιον υπολογίζει περισσότερο ο Ερντογάν.

Πλέον προβληματική, κατά την εκτίμησή μας, είναι η αναφορά στη Διάσκεψη για την Ανατολική Μεσόγειο, η προώθηση της οποίας ανατίθεται στον κ. Μπορέλ. Πρόκειται για τη γνωστή πρόταση του Ερντογάν, που είχε απασχολήσει και το προηγούμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Ποιο θα είναι το αντικείμενο της Διάσκεψης;

Από όσα έχουν γίνει μέχρι στιγμής γνωστά, μεταξύ των θεμάτων θα περιλαμβάνεται η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών των παράκτιων χωρών, τα ενεργειακά, η ασφάλεια και η άμυνα και το Μεταναστευτικό – Προσφυγικό. Πόσο ρεαλιστική είναι η πρόταση, που την ασπάσθηκε και την προωθεί το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο; Όχι μόνο γιατί πρόκειται για περίπλοκα και ευαίσθητα θέματα, που εμπλέκουν πολλές χώρες με αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα στην περιοχή, αλλά επειδή στόχος του Ερντογάν είναι να εντάξει στη Διάσκεψη και τους Τουρκοκυπρίους, γεγονός που θα ισοδυναμούσε με αναγνώριση του ψευδοκράτους.

Ήδη, σύμφωνα με πληροφορίες, επιφυλακτικές έως αρνητικές είναι οι αντιδράσεις Ισραήλ και Αιγύπτου. Για την παθητική έως υποτιμητική για το κύρος της ΕΕ στάση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου έναντι της Τουρκίας του Ερντογάν γράφτηκαν πολλά και εκφράσθηκαν διάφορες απόψεις. Βασικά εκτιμάται ότι το Συμβούλιο προέταξε τα στρατηγικά συμφέροντα της Ένωσης για διατήρηση των δεσμών της Τουρκίας με τη Δύση και όχι την απομάκρυνσή της από αυτήν. Πιθανότατα κρίθηκε ότι η επιβολή κυρωτικών μέτρων θα λειτουργήσει αρνητικά για την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας, ωστόσο ορισμένες χώρες-μέλη απαιτούν την άμεση διακοπή και ακύρωση των σχετικών ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Αν και η μεγίστη πλειοψηφία των χωρών-μελών, μεταξύ των οποίων και η χώρα μας, είναι αυτής της αντίληψης, δεν φαίνεται να πείθει.

Ανομολόγητη αλήθεια είναι ότι μάλλον προτάθηκαν τα οικονομικά και άλλα ειδικά συμφέροντα ορισμένων χωρών μελών, ιδιαίτερα της Γερμανίας, ενώ ακολουθούν εκείνα της Ισπανίας και της Ιταλίας. Όμως τα οικονομικά συμφέροντα, όπως και το ψέμα, έχουν κοντά ποδάρια. Είναι βραχυπρόθεσμα. Η Ισπανία βρίσκεται στην εσχατιά της Δυτικής Ευρώπης και ουδόλως επηρεάζεται από τα συμβαίνοντα στην Ανατολική Μεσόγειο.

Η ελληνική διπλωματία και ιδιαίτερα ο υπουργός Εξωτερικών κ. Νίκος Δένδιας καταβάλλουν έντονες προσπάθειες να πείσουν τους Ευρωπαίους ότι η παραβατική συμπεριφορά του καθεστώτος Ερντογάν δεν στρέφεται μόνο κατά της Ελλάδας αλλά και της Δύσης γενικότερα. Μέχρι στιγμής φαίνεται να υπερισχύει το «ου με πείσεις καν με πείσης».

Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ