Η προεδρική αλλαγή στον Λευκό Οίκο – Του Χρ. Θ. Μπότζιου

Προσδοκίες και πραγματικότητες

-Συγκρατημένη αισιοδοξία για κατανόηση των ελληνικών θέσεων

Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ

Ασυνήθης σε χρονική διάρκεια ήταν η κάλυψη των προεδρικών εκλογικών αποτελεσμάτων στις ΗΠΑ από τα τηλεοπτικά δίκτυα, σε σημείο η λεπτομερής περιγραφή να προκαλέσει και πολλά σκωπτικά σχόλια. Όπως σχολίαζαν πολλοί τηλεθεατές, μόνο τους παππούδες και τις γιαγιάδες του νεοεκλεγέντος δεν μας έδειξαν τα τηλεοπτικά ειδησεογραφικά προγράμματα, κρατικά και ιδιωτικά. Όμως το έντονο ενδιαφέρον έχει την ερμηνεία του.

Επρόκειτο για προεδρικές εκλογές σε χώρα που έχει χωριστή θέση στον κόσμο και η προσωπικότητα του υποψηφίου ή νεοεκλεγέντος Προέδρου μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στις διεθνείς εξελίξεις. Ευνόητο το ελληνικό ενδιαφέρον και από το γεγονός ότι η Ελλάδα, λόγω της γεωπολιτικής της θέσης, δεν είναι αδιάφορη για τις πολιτικές επιλογές του εκάστοτε αμερικανού Προέδρου, ορισμένοι εκ των οποίων συνέδραμαν ή και έβλαψαν τη χώρα μας.

Ο απερχόμενος Πρόεδρος κ. Ντόναλντ Τραμπ σίγουρα θα μείνει στην Ιστορία. Όχι μόνο για το ιδιόρρυθμο του χαρακτήρα του, όσο και κυρίως λόγω των πολιτικών επιλογών του και τον τρόπο με τον οποίο ασκούσε και θα εξακολουθεί να ασκεί μέχρι την 20ή Ιανουαρίου 2021 τα προεδρικά του καθήκοντα.

Όσοι ασχολούνται και παρακολουθούν την αμερικανική πολιτική, εσωτερική και εξωτερική, γνωρίζουν τα βασικά χαρακτηριστικά της, όπως και τον πρωτεύοντα ρόλο του εκάστοτε Προέδρου στη διαμόρφωσή της.

Η θητεία του σημερινού Προέδρου έχει ήδη τεθεί στο στόχαστρο πολλών πολιτικών αναλυτών για την υπεραπλούστευση των προσεγγίσεών του ιδιαίτερα σε θέματα εξωτερικής πολιτικής. Το σύνθημά του ήταν να ξανακάνει τις Ηνωμένες Πολιτείες ξανά μεγάλες («To make the USA great again»). Πώς θα το επετύγχανε; Εφαρμόζοντας φιλελεύθερη οικονομική πολιτική που ευνοεί τις επιχειρήσεις, αλλά αγνοεί τα ευρύτερα κοινωνικά στρώματα, ενώ αυξάνει τις κοινωνικές ανισότητες.

Όσον αφορά τον ανθρωπιστικό τομέα, τουλάχιστον στις αρχές της Προεδρίας του, προσπάθησε να αποτρέψει την είσοδο προσφύγων ή λαθρομεταναστών στις ΗΠΑ, επιχειρώντας να κτίσει προστατευτικό τείχος στα σύνορα με το Μεξικό, που όμως τελικά δεν το πραγματοποίησε. Στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής τα περιθώρια των επιλογών του ήταν πολύ στενότερα. Ασφαλώς, συνέχισε τις πολιτικές των προκατόχων του, με κυρίαρχο στόχο τη διατήρηση της αμερικανικής ηγεμονίας στον κόσμο. Μετρίασε κάπως τη θέση των ΗΠΑ έναντι της Ρωσίας και επικεντρώθηκε στην αντιμετώπιση της Κίνας, ανερχόμενης δύναμης και σοβαρού αντιπάλου των ΗΠΑ στον οικονομικό – τεχνολογικό τομέα. Έναντι της Ευρώπης, και δη της ΕΕ, επέδειξε κάποια αλαζονική στάση, απαιτώντας συνεχώς μεγαλύτερη συμμετοχή στις αμυντικές δαπάνες στο ΝΑΤΟ.

Επί ημερών Τραμπ οι Ηνωμένες Πολιτείες αποχώρησαν από τη Συμφωνία των Παρισίων για την Κλιματική Αλλαγή, από την Unesco και τελευταίως από τον Πα­γκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) με το επιχείρημα ότι οι διεθνείς αυτοί οργανισμοί δεν ανταποκρίνονται στην αποστολή τους ή εξυπηρετούν τα συμφέροντα ορισμένων μόνο χωρών. Σε ό,τι αφορά την πολιτική Τραμπ για την περιοχή μας, οι ΗΠΑ –μαζί με τη Ρωσία– φέρουν ευθύνη για τη στήριξη, άμεση ή έμμεση, προς τον Ερντογάν, ο οποίος με την ανοχή τους εισέβαλε στη Συρία και έκτοτε διεκδικεί για την Τουρκία ρόλο μεγάλης περιφερειακής δύναμης.

Στις ελληνοτουρκικές σχέσεις ακολούθησε τη γνωστή πολιτική των ΗΠΑ, αυτή των ίσων αποστάσεων, με κάποιες θετικές, αλλά βερμπαλιστικού μόνο περιεχομένου τοποθετήσεις του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για τις τουρκικές απειλές και παραβιάσεις σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο. Όποιοι και να ήταν ή είναι οι λόγοι της εύνοιας του Τραμπ προς τον Ερντογάν, το βέβαιο είναι ότι συνέβαλε για να υψώσει ο τούρκος Πρόεδρος τη σημαία του τουρκικού εθνικοϊσλαμισμού, με τον οποίο απειλεί την Ευρώπη και τον δυτικό κόσμο. Τι μπορεί να περιμένει ο κόσμος, όπως και η χώρα μας, από την αλλαγή που θα επέλθει στον Λευκό Οίκο; Στον εσωτερικό τομέα, οι επιλογές του κ. Μπάιντεν, σύμφωνα και με τις προεκλογικές του θέσεις, είναι κατά το μάλλον ή ήττον προβλέψιμες. Πιθανότατα θα έχουν και κοινωνικό προσανατολισμό, στα χνάρια των επιλογών του Μπαράκ Ομπάμα, του οποίου διετέλεσε αντιπρόεδρος. Σε ό,τι αφορά την εξωτερική πολιτική, οι βασικοί προσανατολισμοί του νεοεκλεγέντος Δημοκρατικού Προέδρου δεν αναμένεται να αλλάξουν ουσιαστικά.

Η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ ακολουθεί από ετών τη ρεαλιστική προσέγγιση –ένθερμος υποστηρικτής της υπήρξε ο Χένρι Κίσινγκερ–, η οποία, σε αντίθεση με την αναλυτική και την ιδεαλιστική προσέγγιση, καθορίζεται από τα ευρύτερα εθνικά συμφέροντα σε μία συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Στη βάση αυτής της προσέγγισης δεν πρέπει να αναμένονται θεαματικές αλλαγές στην εξωτερική πολιτική που θα ασκήσει ο νεοεκλεγείς Πρόεδρος. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα αποκαταστήσει την αξιοπιστία των ΗΠΑ με επιστροφή στους διεθνείς οργανισμούς, όπως την Unesco και τον ΠΟΥ, και στη Συμφωνία των Παρισίων για την Κλιματική Αλλαγή. Σίγουρα θα στηρίξει πολιτικές για διατήρηση της αμερικανικής υπεροχής και την παρουσία των ΗΠΑ σε ευαίσθητες περιοχές του κόσμου, όπως στην Ανατολική Μεσόγειο και στη Μέση Ανατολή.

Για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις και τον σταθεροποιητικό ρόλο της Ελλάδας στη περιοχή μας είναι βέβαιο ότι είναι βαθύς γνώστης, λόγω της μακράς πολιτικής του εμπειρίας αλλά και της συχνής ενημέρωσης που είχε από έλληνες πολιτικούς παράγοντες, όπως προ ημερών αποκάλυψε σε τηλεοπτική παρέμβασή του ο πρώην πρωθυπουργός και υπουργός των Εξωτερικών Γιώργος Παπανδρέου. Σίγουρα είναι γνώστης των νεοοθωμανικών θέσεων του κ. Ερντογάν, που δεν συμβαδίζουν με τα αμερικανικά ούτε με τα συμφέροντα της Δύσης γενικότερα. Ασφαλώς, η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ δεν διαμορφώνεται μόνο από τον Πρόεδρο.

Σημαντικό ρόλο παίζουν και άλλοι φορείς, όπως το υπουργείο Εξωτερικών και Άμυνας αλλά και ισχυροί επιχειρησιακοί κύκλοι (interest groups) και παραγωγοί οπλικών συστημάτων. Η ελληνική διπλωματία οφείλει να δραστηριοποιηθεί και να επιστρατεύσει όλες τις δυνάμεις της για την πλήρη και εμπεριστατωμένη ενημέρωση όλων εκείνων που αναμένεται να πλαισιώσουν τον νέο Πρόεδρο. Σημαντικό ρόλο μπορεί να παίξει και ο απόδημος Ελληνισμός, η διάκριση του οποίου τυγχάνει γενικής αναγνώρισης σε όλους τους τομείς της αμερικανικής ζωής.

Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ