Αγγ. Συρίγος: Έλληνες ή κάτοικοι του ελλαδικού χώρου;

Του
ΑΓΓΕΛΟΥ Μ. ΣΥΡΙΓΟΥ 
Αναπληρωτή Καθηγητή Διεθνούς Δικαίου και
Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο

Πριν από μερικές ημέρες εορτάσαμε τα 80 χρόνια από την 28η Οκτωβρίου 1940. Η υπερηφάνειά μας για αυτήν την ημέρα διπλή και τριπλή.

Είμαστε υπερήφανοι διότι αποφασίσαμε να πολεμήσουμε, παρά τους αρνητικούς οιωνούς. Οι δυνάμεις του Άξονα έως και την επίθεση των Ιταλών εναντίον της Ελλάδος είχαν γνωρίσει μόνον νίκες. Η Δανία κατελήφθη σε λίγες ώρες. Η Ολλανδία παραδόθηκε ύστερα από 5 ημέρες. Το Βέλγιο κράτησε 18 ημέρες. Η ισχυρή Γαλλία άντεξε 43 ημέρες πριν παραδοθεί κατά κράτος. Η Βρετανία μόνον είχε απομείνει να πολεμά, ενώ το έδαφός της βομβαρδιζόταν καθημερινά από τους Γερμανούς. Η απόφαση να πολεμήσουμε ήταν συνειδητή και πάνδημη. Το «ΟΧΙ» του δικτάτορα Μεταξά αποδέχθηκαν οι πάντες, περιλαμβανομένου και του εγκλείστου στις φυλακές αρχηγού του ΚΚΕ Ζαχαριάδη.

Είμαστε υπερήφανοι διότι το θαύμα έγινε. Ο ελληνοϊταλικός πόλεμος ήταν και η πρώτη (και μάλιστα θριαμβική) νίκη των συμμάχων.

Είμαστε υπερήφανοι διότι η αντίσταση και η νίκη ήταν συλλογική και αγγίζει όλους εμάς. Αγγίζει κάθε σπίτι. Διότι στη νίκη μάς οδήγησαν οι παππούδες μας, οι Έλληνες της διπλανής πόρτας. Αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε. Μοναδικό τους κίνητρο ήταν η βαθιά αγάπη προς την πατρίδα.

«Τι σχέση, όμως, έχουν αυτά με το σήμερα;», θα μπορούσε να ρωτήσει κάποιος. Η απάντηση έρχεται από ένα άρθρο του Γεωργίου Βλάχου στην «Καθημερινή» της 4ης Νοεμβρίου 1940:

«Οἱ Ἰταλοὶ πρὸ καιροῦ μᾶς ἠνώχλουν· ἀλλά … θὰ ἦτο συγχωρημένον νὰ ἐλπίζη κανεὶς ὅτι κάποτε θ᾿ ἀλλάξουν τὰ πράγματα. Αἱ ἐπιτυχίαι τῆς Γερμανίας καὶ ἡ καταστροφὴ τόσων Κρατῶν δὲν ἦτο δυνατὸν νὰ μὴ ἔχουν ἀντίκτυπον…

– Τί λέτε σεῖς, θὰ νικήση τελικῶς ἡ Ἀγγλία;
– Νομίζω ὄχι. Ὁ γερμανικὸς στρατός…

Καὶ ἤρχιζεν ἡ συζήτησις. Τόσαι μηχανοκίνητοι φάλαγγες, τόσα ἅρματα, τόσα ἀεροπλάνα, καὶ αἱ πρῶται ὗλαι καὶ τὰ πετρέλαια… Κανεὶς δὲν εἶχε τὸ δικαίωμα νὰ σταματήση τὸν ρήτορα καὶ νὰ τοῦ εἰπῆ κατὰ πρόσωπον: ‘‘Εἶσαι προδότης’’. Διότι ἂν νικήση ἡ Ἰταλία, θὰ μᾶς πάρη τὴν Κέρκυρα, θὰ κατέβη στὰ Ἰωάννινα, θὰ ὑποδουλώση τὸν τόπον».

Εάν αντικαταστήσουμε στο κείμενο την Ιταλία και τη Γερμανία με την Τουρκία, θα διαπιστώσουμε ότι μια ανάλογη συζήτηση συνεχίζεται και σήμερα. Τι θα κάνουμε με την Τουρκία; Τι θα γίνει σε περίπτωση θερμού επεισοδίου; Τι στρατιωτικές δυνάμεις έχει να αντιτάξει η κάθε πλευρά; Δίπλα σε αυτά συνυπάρχουν και διάφορες ισοπεδωτικές αντιλήψεις ως προς την ταυτότητα και την ιστορική πορεία του λαού μας. Ακούμε πως την ιδιότητα του πολίτη καθορίζει πρωτίστως η μόνιμη διαβίωση σε έναν τόπο και η πρόσκτηση δικαιωμάτων μετά την πάροδο κάποιου χρονικού διαστήματος.

Απέναντι σε όλα αυτά έρχεται η 28η Οκτωβρίου 1940 και βροντοφωνάζει ότι λαός δεν είναι «οι κάτοικοι μιας περιοχής», δεν είναι ο «μόνιμος πληθυσμός» ενός «χώρου», δεν είναι τα «ετερόκλητα πληθυσμιακά στοιχεία», που έτυχε να συνυπάρχουν σε κάποιο «έδαφος». Λαός είναι οι άνθρωποι που έχουν κοινή αντίληψη συλλογικής ταυτότητας, κοινές προσδοκίες και κοινά οράματα για το μέλλον και συνιστούν έθνος.

Την 28η Οκτωβρίου 1940 οι Έλληνες πολέμησαν για να είναι ελεύθεροι στην πατρίδα τους.

Είναι σπάνιες οι χρονικές στιγμές που γίνεται τόσο έντονα συνειδητό ότι είσαι τμήμα αυτού του λαού. Η 28η Οκτωβρίου 1940, για όσους την έζησαν, για τις επόμενες γενιές η εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο ή η αποκατάσταση της Δημοκρατίας, πιο πρόσφατα το αίσθημα της βουβής απελπισίας μετά την καταστροφή στο Μάτι, η αυτονόητη στοίχιση δίπλα στους ακρίτες, που απέκρουαν την κατευθυνόμενη επίθεση των αμάχων που βιώσαμε στον Έβρο το τριήμερο της Καθαράς Δευτέρας, η ώρα της Αναστάσεως το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου φέτος, όταν η ευρισκόμενη σε καραντίνα Ελλάδα ξέσπασε σε έναν φρενήρη πανηγυρισμό.

Ήμασταν εδώ, είμαστε εδώ, θα είμαστε εδώ.
Με τις παραδόσεις μας, τον πολιτισμό μας, την ιδιοπροσωπεία μας.
Πριν από τρεις χιλιάδες χρόνια ο Όμηρος έβαλε τον Έκτορα να απαντά στους οιωνοσκόπους, που του έλεγαν για τους κακούς οιωνούς, ότι υπάρχει μόνον ένας σωστός οιωνός:

«Εἷς οἰωνὸς ἄριστος, ἀμύνεσθαι περὶ πάτρης».

Πριν από 2.500 χρόνια, στη Σαλαμίνα, μία φωνή κάλεσε τους Έλληνες:
«ἐλευθεροῦτε πατρίδ᾽, ἐλευθεροῦτε δὲ παῖδας, γυναῖκας, θεῶν τε πατρῴων ἕδη, θήκας τε προγόνων».
«Θήκας τε προγόνων»…

Τους τάφους των προγόνων. Πόσο βάθος έχει αυτός ο όρος… Να πολεμάς και για να διατηρήσεις ελεύθερους τους τάφους των προγόνων σου…

Την 28η Οκτωβρίου 1940 το πρώτο πολεμικό ανακοινωθέν επαναλάμβανε την αυτονόητη φράση: «Αἱ ἡμέτεραι δυνάμεις ἀμύνονται τοῦ πατρίου ἐδάφους».

Ζούμε δύσκολες στιγμές. Δεν ξέρουμε τι θα ξημερώσει με τον απέναντι γείτονα. Η 28η Οκτωβρίου 1940 φωτίζει τη συλλογική πορεία του ελληνικού λαού, του λαού μας. Φωτίζει την επιβίωση και τη συνέχειά μας.

Έχουμε μάθει εδώ και αιώνες πώς θα αντιμετωπίσουμε και το χειρότερο και το καλύτερο.

Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ