Το δημόσιο χρέος στο 216% του ΑΕΠ το 2020 στο Προσχέδιο προϋπολογισμού 2021!

Του
ΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΒΕΛΑΚΗ,
Οικονομολόγου του Εθνικού
και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

Το προσχέδιο του κρατικού προϋπολογισμού του 2021 κατατέθηκε την περασμένη εβδομάδα. Είναι μια μαγική εικόνα που αποκλειστικό σκοπό έχει να σώσει τα επικοινωνιακά προσχήματα ενός οικονομικού πλάνου που είχε καεί από το πρώτο εξάμηνο της εφαρμογής του και αυτό ανεξάρτητα από την εμφάνιση της πανδημίας. Ας τα πάρουμε όμως με τη σειρά.

Το προσχέδιο δαπανά 16 σελίδες, περίπου το 1/3 του συνολικού του όγκου, για να καταλήξει στην εκτίμηση της ύφεσης του 2020, που ανέρχεται σε 8,2%. Σε αυτές τις 16 σελίδες επιχειρείται η δικαιολόγηση της οικονομικής επιβράδυνσης που ξεκίνησε από το δεύτερο τρίμηνο του 2019, τόσο στην Ευρωζώνη όσο και στην Ελλάδα, για να οξυνθεί υπέρμετρα με την εμφάνιση της πανδημίας και το lockdown. Στην κυβέρνηση βρίσκο­νται σε τρομακτική αγωνία να μας πείσουν ότι το προεκλογικό τους πρόγραμμα –ο περιορισμός των φόρων στους πλουσίους– είχε θετικά αποτελέσματα στην κατανάλωση αλλά και –για έναν περίεργο λόγο– στις επενδύσεις, μέχρι που ήρθε ο κορονοϊός. Στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα ρετρό νεοφιλελεύθερο πρόγραμμα, που θεωρούσε ότι η αύξηση της κατανάλωσης σε συνδυασμό με τις ιδιωτικοποιήσεις θα είχε πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα για την οικονομία. Όμως η Ελλάδα είναι χώρα με ανταγωνιστικό μειονέκτημα και γι’ αυτό τέτοια προγράμματα καταλήγουν να επιβαρύνουν το εμπορικό ισοζύγιο, όπως συνέβη και στην Πορτογαλία από το 2000 έως το 2010. Αυτή είναι η πικρή αλήθεια που είχε γίνει ορατή από το τελευταίο τρίμηνο του 2019, πολύ πριν μπει ο κορονοϊός στη ζωή μας.

Όμως είναι εντυπωσιακό ότι σε όλη αυτήν την εκτενή αναφορά το προσχέδιο δεν αφιερώνει ούτε μισή λέξη στην παταγώδη αποτυχία του οικονομικού επιτελείου για την εκτίμηση της ύφεσης. Δεν έχουν περάσει παρά τέσσερις μήνες από τη δημοσίευση των μέτρων του μεσοπρόθεσμου προγράμματος, όπου το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης μιλούσε για ύφεση 4,8%. Μάλιστα τόσο ο κ. Σταϊκούρας όσο και ο κ. Σκυλακάκης είχαν σπεύσει να τονίσουν από τότε ότι τόσο το ΔΝΤ όσο και η ΕΕ θα πέσουν έξω στις εκτιμήσεις τους τόσο για την ύφεση όσο και για το έλλειμμα. Αναφορικά με την εκτίμηση της ύφεσης πάντως, με δεδομένη τη μείωση του τουρισμού κατά 75%, σύμφωνα με το προσχέδιο η ύφεση θα είναι γύρω στο 13%.

Η συνολική επίδραση του τουρισμού στο ΑΕΠ είναι 40 δισ. περίπου (άμεσα και έμμεσα), άρα η αναμενόμενη απώλεια είναι 33 δισ. ή 17,3% του ΑΕΠ. Αν ισχύουν οι εκτιμήσεις της κυβέρνησης για 22% αύξηση του τζίρου στις κατασκευές, αυτό σημαίνει (άμεση και έμμεση) επίδραση στο ΑΕΠ της τάξης του 4,1% (περίπου 8 δισ.). Το συνολικό αποτέλεσμα είναι ύφεση 13,2% (17,3%-4,1%) και όχι 8,2% που εκτιμά η κυβέρνηση.

Στη συνέχεια η έκθεση προχωρά σε μια αναφορά στις νομισματικές εξελίξεις και το τραπεζικό σύστημα. Περιέργως, ίσως και όχι, το συγκεκριμένο κεφάλαιο δεν λέει κουβέντα ούτε για το σχέδιο «Ηρακλής» ούτε για την πρόταση της Τράπεζας της Ελλάδος για «κακή τράπεζα». Είναι τουλάχιστον ουτοπικό ο προϋπολογισμός να μη λαμβάνει υπόψη την πιθανότητα αύξησης κεφαλαίου στις τράπεζες, την ώρα που, κατά πάσα πιθανότητα, θα κληθεί να τις χρηματοδοτήσει.

Έτσι, κατόπιν κόπων και βασάνων, φτάνουμε στις εκτιμήσεις του προϋπολογισμού για το 2021. Η εκτίμηση είναι ότι θα υπάρξει οικονομική μεγέθυνση 7,5%, παρόλο που το προσχέδιο εκτιμά ότι το πρώτο τρίμηνο της επόμενης χρονιάς θα είναι αρνητικό. Η εκτίμηση βασίζεται σε μια ανεδαφική υπόθεση, σύμφωνα με την οποία η εισροή των χρημάτων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης (σχέδιο Μέρκελ – Μακρόν) θα οδηγήσει σε αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης σε ποσοστό 30,4% στο σύνολο του έτους. Το γεγονός και μόνο ότι τα χρήματα που θα εισρεύσουν (αν εισρεύσουν) θα αφορούν το δεύτερο εξάμηνο του 2021 καθιστά προφανές ότι ο στόχος είναι εξ ορισμού ανεδαφικός. Στην ουσία περιγράφει μια κοσμογονία που θα λάβει χώρα μόλις μπει το πρώτο ευρώ του πακέτου. Είναι ένα κόλπο απλά για να βγει ένα σχέδιο επί χάρτου.

Όμως και με αυτές τις παραδοχές ο προϋπολογισμός δεν βγαίνει, τουλάχιστον αν ισχύουν αυτά που ανακοίνωσε ο κ. Ρέγκλινγκ του ESM στο πρόσφατο συνέδριο του Economist στην Αθήνα. Συγκεκριμένα, ο προϋπολογισμός εμφανίζει πρωτογενές έλλειμμα 2,4%, ενώ ο κ. Ρέγκλινγκ μίλησε για πρωτογενώς ισοσκελισμένο προϋπολογισμό. Ακόμα πιο ανησυχητικό στοιχείο του πίνακα της σελίδας 30 του προσχεδίου είναι η εκτίμηση του πρωτογενούς ελλείμματος του 2020. Αυτό ανέρχεται σε 7,3%, ενώ ακόμα και το ΔΝΤ, που είχε κάνει τη χειρότερη πρόβλεψη, μιλούσε για έλλειμμα 6%. Αυτό σημαίνει ότι το συνολικό έλλειμα άνω του 10% επιβεβαιώνει την εκτίμηση για διψήφιο ποσοστό ύφεσης το 2020.

Με βάση το παραπάνω σκεπτικό, οι αναφορές σε καταβολή επιδόματος θέρμανσης για το 2021 ή η καταβολή των εκκρεμών συντάξεων και των περιβόητων αναδρομικών περισσότερο αποτελούν στοιχεία για το επόμενο non paper του Μαξίμου παρά ουσιώδεις δεσμεύσεις. Το ίδιο ισχύει και για τη δέσμευση για προσλήψεις εκπαιδευτικών, ενώ δεν μπορώ να μην επισημάνω ότι δεν υπάρχει καμιά δέσμευση για προσλήψεις γιατρών και νοσηλευτών.

Έτσι φτάνουμε στο ζουμί του σχεδίου. Η εκτίμηση του οικονομικού επιτελείου είναι ότι το δημόσιο χρέος θα ανέλθει στο 216% του ΑΕΠ (σελ. 57 του προσχεδίου). Είναι η επιτομή της αποτυχίας δέκα χρόνων Μνημονίων λιτότητας και βασάνων για τον λαό. Το χειρότερο, η εισαγωγή σε ένα νέο Μνημόνιο, βρίσκεται προ των πυλών. Είναι πλέον θέμα χρόνου και πολιτικής συγκυρίας κάποιος γραφειοκράτης των Βρυξελλών να θέσει θέμα βιωσιμότητας του χρέους. Το θέμα είναι ο λαός να αντιδράσει πριν φτάσει αυτή η στιγμή.

Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ