Ξυπνούν οι αλεβίτες στην Τουρκία – Του Β. Ταλαμάγκα

Του
ΒΑΣΙΛΗ ΤΑΛΑΜΑΓΚΑ

Στο τηλέφωνο ενός ξένου α­νταποκριτή μικρής αραβικής χώρας του Κόλπου, στα πλαίσια της τελευταίας Συνόδου Κορυφής στις Βρυξέλλες, έφτασε ένα δελτίο Τύπου για μια πολιτική θέση που είχε εκφράσει για την τουρκική οικονομία ένα πολιτιστικό κέντρο μιας θρησκευτικής μειονότητας της Τουρκίας. Ο σχετικά νεαρός δημοσιογράφος αγνοούσε την ιστορία των αλεβιτών. Στη δημοσιογραφική συζήτηση που ακολούθησε στην ομήγυρη, οι περισσότεροι γνώριζαν ελάχιστα.

Οι αλεβίτες είναι σήμερα στην Τουρκία μια αξιοπρόσεκτη θρησκευτική πληθυσμιακή ομάδα. Η ιστορία τους δεν είναι ιδιαίτερα γνωστή, παρά το γεγονός ότι αποτελούν τη μεγαλύτερη θρησκευτική μειονότητα της Τουρκίας: Υπολογίζεται ότι φτάνουν τα 15 με 16 εκατ., αντιστοιχώντας περίπου στο 1/5 του συνολικού πληθυσμού της χώρας.

Το όνομά τους προέρχεται από τον Αλί, ξάδερφο του Μωάμεθ και σύζυγο της κόρης του, Φατιμά. Η βάση του αλεβιτισμού, μιας θρησκείας αιώνων, παραπέμπει στους σιίτες, αλλά με επιρροές από τη φιλοσοφία των Σούφι, του μυστικισμού και του ζωροαστρισμού, αλλά και από την ορθοδοξία και τους αρχαίους Έλληνες, ένας φαινομενικά περίεργος συνδυασμός, με έμφαση σε ουμανιστικές αξίες, τον σεβασμό στη διαφορετικότητα και την ισότητα των δύο φύλων.

Οι γυναίκες δεν καλύπτουν τα μαλλιά τους και προσεύχονται μαζί με τους άνδρες στους δικούς τους τόπους λατρείας. Κάποιοι δεν θεωρούν τους εαυτούς τους μουσουλμάνους, ενώ άλλοι νιώθουν ότι αποτελούν παρακλάδι του Ισλάμ. Αξίζει να σημειωθεί ότι ανάμεσα στις κοινότητες των αλεβιτών παρατηρούνται μικρές ή μεγάλες διαφορές. Στην πορεία τους στον 20ό αιώνα, οι συνήθως υπό διωγμό αλεβίτες βρήκαν τη θέση τους στη δημόσια ζωή του κοσμικού κράτους του Κεμάλ Ατατούρκ. Σταδιακά, όμως, πέρασαν ξανά στο περιθώριο. Τη δεκαετία του ’70 στράφηκαν προς την Αριστερά, γεγονός που ενίσχυσε την κόντρα τους με εθνικιστικές δυνάμεις της Τουρκίας, μια περίοδος που σημαδεύτηκε από τη μαζική σφαγή εκατοντάδων αλεβιτών από τους Γκρίζους Λύκους στην πόλη Καχραμανμάρας το 1978.

Σήμερα εξακολουθούν να μην αναγνωρίζονται ως επίσημη θρησκεία, ενώ στις ταυτότητές τους αναγράφεται ως θρήσκευμα το Ισλάμ, η πίστη τους παρακάμπτεται στο μάθημα των Θρησκευτικών στα σχολεία και το «στίγμα» του αλεβιτισμού δυσκολεύει την πρόσληψή τους στον δημόσιο τομέα. Οι αλεβίτες ζουν περιθωριοποιημένοι στις δικές τους, κλειστές πολιτιστικές περιοχές σε διάφορες γωνιές της χώρας.

Το καλοκαίρι του 2013, στις α­ντικυβερνητικές διαδηλώσεις στο πάρκο Γκεζί, περίπου το 85% των χιλιάδων συλληφθέντων ήταν αλεβίτες. Πριν από λίγα χρόνια, μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα, διαδηλωτές υπέρ του Ερντογάν προσέγγισαν την αλεβίτικη συνοικία Γκαζί και συγκρούστηκαν με τους κατοίκους της, παρά το γεγονός ότι δεν είχαν καμιά ανάμειξη στα γεγονότα.

Τους τελευταίους μήνες παρατηρείται μια αξιοπρόσεκτη δραστηριότητα στις κοινότητες των αλεβιτών. Φιλικός σχολιαστής στο καθεστώς Ερντογάν το επισήμανε μέσα στην εβδομάδα, αφήνοντας υπονοούμενα για δάκτυλο ξένου παράγοντα. Άγνωστο αν αληθεύει ή αν στην Τουρκία δημιουργείται κλίμα για διωγμό, πέρα όλων των άλλων, και θρησκευτικής μειονότητας.

Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ