Μπορεί μια χώρα να διαπραγματεύεται υπό απειλή; – Ανάλυση του Χρ. Θ. Μπότζιου

– Παροτρύνσεις και πιέσεις για ελληνοτουρκικές διαπραγματεύσεις

Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ

Tο ερώτημα απαντήθηκε ήδη από τον υπουργό Εξωτερικών κ. Νίκο Δένδια, ο οποίος παράλληλα έστειλε μήνυμα προς την Άγκυρα και σε όσους υποδεικνύουν ή πιέζουν για έναρξη διαπραγματεύσεων με την Τουρκία, προκειμένου να εκτονωθεί η ένταση που έχει προκύψει μεταξύ των δύο χωρών, για την οποία αποκλειστική ευθύνη φέρει το καθεστώς Ερντογάν.

«Διαπραγματεύσεις υπό απειλή», υπογράμμισε ο έλληνας ΥΠΕΞ, «δεν είναι νοητές και δεν μπορεί να γίνουν όταν οι προκλήσεις της Άγκυρας δεν περιορίζονται σε λόγια, αλλά εκφράζονται και με συμπεριφορές που παραβιάζουν ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα, όπως οι ερευνητικές επιχειρήσεις του ‘‘Oruc Reis’’ εγγύς και εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας». Ετυμολογικά, η λέξη «απειλή» σημαίνει εκφοβισμό και ελάχιστα διαφέρει από το ρήμα «εκβιάζω», που σημαίνει «ασκώ πίεση ή βία». Ποιοι υποδεικνύουν την έναρξη διαπραγματεύσεων προς εκτόνωση της έντασης;

Κυρίως οι ΗΠΑ και το Βερολίνο, αποφεύγοντας ωστόσο να αναφερθούν σε ποια βάση πρέπει να διεξαχθούν, ούτε να αποδοκιμάσουν ευθαρσώς τις παραβατικές συμπεριφορές της Άγκυρας με τις συχνές ανακοινώσεις ΝAVTEX στο Νότιο και Νοτιοανατολικό Αιγαίο και τα σούρτα φέρτα του «Oruc Reis», το οποίο συνοδεύεται από τουρκικά πολεμικά σκάφη, όπως και τις εμπρηστικές δηλώσεις του κ. Ερντογάν και άλλων υψηλόβαθμων αξιωματούχων, με χειρονομίες και εκφράσεις που θυμίζουν άλλες εποχές.

Οι πέραν του Ατλαντικού νατοϊκοί σύμμαχοι, όπως και μέρος των ευρωπαίων εταίρων της ΕΕ, που ασκούν πιέσεις για άμεση έναρξη διαπραγματεύσεων, φαίνεται πως έχουν ξεχάσει την τετραμερή Συμφωνία του Μονάχου (1938), με την οποία ενέδωσαν στους εκβιασμούς του Χίτλερ, που απαιτούσε από την Τσεχοσλοβακία να παραδώσει τη Σουδητία, προς προστασία δήθεν των Γερμανών της περιοχής. Έναν χρόνο μετά ο Χίτλερ εισέβαλε στην Πολωνία, γεγονός που αφύπνισε τους Α­γγλογάλλους και σηματοδότησε την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το να ενδίδεις, για οποιονδήποτε λόγο, σε εκβιασμούς ισοδυναμεί με αδυναμία να α­ντιληφθείς την πραγματικότητα. Η ανοχή οδηγεί πολλές φορές σε οδυνηρά γεγονότα. Η τοποθέτηση του έλληνα ΥΠΕΞ κατέστη αναγκαία όταν ο ΓΓ του ΝΑΤΟ Στόλτενμπεργκ προέβη προ ημερών σε μια δημοσίευση, μέσω Twitter, στην οποία ανέφερε ότι Ελλάδα και Τουρκία είχαν συμφωνήσει να αρχίσουν τεχνικές συνομιλίες σε επίπεδο στρατιωτικών με σκοπό την αποκλιμάκωση της έντασης.

Η δημοσίευση αυτή σχολιάστηκε ποικιλοτρόπως από τις πολιτικές δυνάμεις της χώρας, γεγονός που προκάλεσε την παρέμβαση του κ. Δένδια, ο οποίος προέβη σε σχετικές διευκρινίσεις. Είναι πολύ δύσκολο πάντως να γίνει πιστευτό ότι ο ύπατος αξιωματούχος του ΝΑΤΟ διέπραξε γκάφα τέτοιας ολκής, που εξέθεσε την ελληνική πλευρά. Στον κ. Στόλτενμπεργκ και στους άλλους ευρωπαίους και μη αξιωματούχους συνιστούμε να είναι πιο ειλικρινείς και θαρραλέοι, να παραδεχθούν ότι δεν νοείται διεξαγωγή διαπραγματεύσεων υπό το κράτος απειλών και να συστήσουν στον κ. Ερντογάν να σεβαστεί τους κανόνες της διεθνούς νομιμότητας.

Προς διευκόλυνσή τους καταγράφουμε γεγονότα που αποδεικνύουν την παραβατικότητα της Τουρκίας, με την πλήρη περιφρόνηση της διεθνούς έννομης τάξης.

Α) Το 1995, η Τουρκική Βουλή, όταν η Ελλάδα προέβη σε κύρωση της Διεθνούς Σύμβασης που αναγνωρίζει στις παράκτιες χώρες το δικαίωμα επέκτασης των χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια, αποφάσιζε ότι αν η Ελλάδα προέβαινε σε εφαρμογή αυτού του δικαιώματος θα το θεωρούσαν ως αιτία πολέμου (casus belli). H απόφαση της Τουρκικής Βουλής παραμένει εν ισχύ και ανασύρεται και πάλι όταν από ελληνικής πλευράς γίνεται αναφορά στην άσκηση αυτού του δικαιώματος.

Β) Η Τουρκία αμφισβητεί ότι τα νησιά του Αιγαίου στο σύνολό τους διαθέτουν δική τους υφαλοκρηπίδα, όπως ρητά προβλέπεται από τις Διεθνείς Συμφωνίες για το Δίκαιο της Θάλασσας, τόσο της Γενεύης (1952) όσο και του Μοντέγκο Μπέι (1981). Έμπρακτη αμφισβήτηση αποτελεί η πρόσφατη υπογραφή του τουρκολιβυκού μνημονίου για την οριοθέτηση των μεταξύ των δύο χωρών θαλάσσιων ζωνών, που αγνοούν και δεν λαμβάνουν υπόψη τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου (Καστελλόριζο), ακόμα και την Κρήτη!

Γ) Το καθεστώς Ερντογάν, όπως και οι προηγούμενες τουρκικές κυβερνήσεις, αμφισβητούν την κυριότητα ελληνικών νησίδων και βραχονησίδων στο Κεντρικό Αιγαίο με ασαφείς και αστήρικτες θέσεις. Προς διευκρίνιση, το καθεστώς των Δωδεκανήσων και του θαλάσσιου χώρου που τα περιβάλλει έχει καθοριστεί με τη Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων (1947) μεταξύ των νικητριών δυνάμεων και της Ιταλίας, που τα κατείχε από το 1912. Το επεισόδιο των Ιμίων (1996) εντάσσεται σε αυτό το πλαίσιο αμφισβήτησης, που συνιστά ευθεία αγνόηση και περιφρόνηση των διεθνών συνθηκών. Στις συγκεκριμένες αυτές τουρκικές παραβατικές συμπεριφορές θα πρέπει να εντάξουμε και τις συχνές, άμεσες η έμμεσες, αναφορές για «τουρκική μειονότητα της Δυτικής Θράκης», ενώ η Συνθήκη της Λωζάννης της προσδίδει καθαρά θρησκευτική διάσταση, δεδομένου ότι αυτή περιλαμβάνει Ρομά και Πομάκους, οι οποίοι ουδεμία φυλετική σχέση έχουν με τους Τούρκους.

Είμαι βέβαιος ότι οι παραπάνω περιπτώσεις αποδεικνύουν ότι η τουρκική παραβατικότητα δεν αποσκοπεί σε διεκδικήσεις πιθανών τουρκικών δικαιωμάτων στο Αιγαίο, αλλά επιχειρείται επιμελώς και εκβιαστικά η αλλαγή του status quo στο Αιγαίο. Είμαι βέβαιος ότι όλες οι παραπάνω περιπτώσεις δεν είναι άγνωστες στους νατοϊκούς και ευρωπαίους εταίρους μας. Αποφεύγουν όμως να πάρουν σαφή θέση για γεωπολιτικούς λόγους και οικονομικά συμφέροντα. Παραβλέπουν ότι η ανοχή οδηγεί σε αδιέξοδα και φαύλες καταστάσεις. Η Ελλάδα χρειάζεται και απαιτεΟΤΖΙΟί έμπρακτη συμπαράσταση και όχι μόνο εύσημα για το γεγονός ότι αποτελεί το λίκνο του δυτικού πολιτισμού. Την Πέμπτη 9 Σεπτεμβρίου πραγματοποιήθηκε στην Κορσική η συνάντηση των ηγετών των χωρών του Ευρωπαϊκού Μεσογειακού Νότου.

Ο οικοδεσπότης γάλλος Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν είχε αντιληφθεί τον κίνδυνο από τους τυχοδιωκτισμούς του Ταγίπ Ερντογάν και εστάλησαν τα δέοντα μηνύματα και από τους άλλους ηγέτες. Τέλη Σεπτεμβρίου (23 – 24) συνέρχεται και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Μεταξύ άλλων θεμάτων αναμένεται να συζητηθούν και οι προτάσεις του Επιτρόπου για τις Εξωτερικές Υποθέσεις κ. Ζοζέπ Μπορέλ για επιβολή κυρωτικών μέτρων κατά της Τουρκίας. Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δεν συμφωνούν όλοι για το αν τα μέτρα θα είναι ουσιαστικά ή συμβολικά. Σημειώνεται πάντως η θέση του αυστριακού καγκελάριου κ. Κουρτς, ο οποίος έχει ανοιχτά τεθεί κατά της πλήρους ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ, με άμεση διακοπή των προενταξιακών διαπραγματεύσεων.

Η τοποθέτηση αυτή πιθανόν να απορρέει και από την ιστορική μνήμη των Αυστριακών, μετά τις δύο πολιορκίες της Βιέννης από τους Οθωμανούς (1529 και 1683). Άλλωστε, αν στην τελευταία δεν είχε επέμβει σωτήρια ο πολωνός πρίγκιπας, η Αυστρία και η πανέμορφη πόλη της Βιέννης, με τους μεγάλους μουσουργούς, καλλιτέχνες και επιστήμονες, θα εντάσσονταν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και μαζί με τις άλλες βαλκανικές χώρες θα έμεναν εκτός των κοινωνικών, πολιτικών και πολιτιστικών εξελίξεων που διαδραματίζονταν στην υπόλοιπη Ευρώπη.

Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ