Η Δικαιοσύνη σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης

Του
ΘΕΜΙΣΤΟΠΟΛΟΥ*

«Σε λίγες μέρες αρχίζει το νέο δικαστικό έτος. Το σημαντικότερο πρόβλημα που εντοπίζεται είναι το τρωθέν κύρος της Δικαιοσύνης και αυτό που συνήθως αποκαλούμε «καθυστέρηση στην απονομή της Δικαιοσύνης» και οι δυσμενείς συνέπειές της στον κοινωνικό και οικονομικό βίο, ιδίως δε στην προσέλκυση ξένων επενδύσεων.

Η κατάσταση που έχει δημιουργηθεί και ιδίως με την πανδημία είναι εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση. Καταρχάς βρισκόμαστε μπροστά σε μια καινούργια έξαρση της πανδημίας, που στην έναρξή της οδήγησε σε διακοπή λειτουργίας των δικαστηρίων και στην αναβολή ή ματαίωση χιλιάδων υποθέσεων.

Η απορία που γεννιέται εύλογα είναι πώς θα αντιμετωπισθεί η νέα έξαρση της πανδημίας με ασφάλεια για όλους τους εμπλεκομένους αλλά και πώς ταυτόχρονα θα επισπευσθούν χιλιάδες υποθέσεις που εκκρεμούν. Το ζήτημα φαντάζει σαν τους άθλους του Ηρακλή. Το Σχέδιο Ανάπτυξης για την Ελληνική Οικονομία είναι προϊόν μελέτης της Επιτροπής Πισσαρίδη και αφορά και τον χώρο της δικαιοσύνης και είναι αμφίβολο αν με το κλίμα και την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί μπορεί να εφαρμοσθεί.
Δυστυχώς, σοβαρά δικαστικά ζητήματα έχουν δημιουργήσει εσωτερικά προβλήματα στον χώρο της Δικαιοσύνης και μερικά απ’ αυτά έχουν τραυματίσει το κύρος της, φοβούμαι ανεπανόρθωτα. Διερωτάται κάθε καλόπιστος πολίτης αν είναι ή όχι κακούργημα οι 102 νεκροί στο Μάτι και αν δεν άξιζε η Ολομέλεια των Εφετών να ορίσει εφέτη ανακριτή, όπως και για την περίπτωση Novartis.

Σε κάθε περίπτωση, τα ζητήματα αυτά πρέπει να λήξουν άμεσα μέσα στα πλαίσια της νομιμότητας και του νομικού μας πολιτισμού και να μην παρατείνεται άλλο αυτή η κατάσταση.
Είναι θέμα των ημερών να γίνει η συγκρότηση και λειτουργία του δικαστικού συμβουλίου που αφορά την έρευνα των ποινικών ευθυνών του πρώην αναπληρωτή υπουργού Δικαιοσύνης κ. Παπαγγελόπουλου. Η κατάληξη των ερευνών της Βουλής, με το πόρισμα της κυβερνητικής πλειοψηφίας αλλά και του ΚΙΝΑΛ, οδήγησε στην παραπομπή Παπαγγελόπουλου για οκτώ βαριά αδικήματα που σχετίζονται με όσα έχουν προκύψει για τη Novartis, όπου φέρεται ως ηθικός αυτουργός της ενοχοποίησης των δέκα πολιτικών αλλά και τις καταγγελίες εισαγγελέων εν ενεργεία για παρεμβάσεις στο έργο τους και βέβαια τις καταγγελίες Μιωνή. Ακολουθεί νέα δοκιμασία της Δικαιοσύνης με τα ζητήματα που έχουν ανακύψει από τη δίωξη της εισαγγελέως διαφθοράς και την εύρυθμη λειτουργία του σημαντικού αυτού μέρους της εισαγγελίας, που πρέπει να τελειώσει η εκκρεμότητα άμεσα και στα αυστηρά πλαίσια της νομιμότητας. Αναμένονται προφανώς εξελίξεις και στις υποθέσεις των γιατρών που φέρονται εμπλεκόμενοι στην υπόθεση Novartis, ενώ καθυστερεί το πόρισμα του ΝΣΚ για την αναζήτηση αποζημιώσεων του Δημοσίου από την εταιρεία αυτή – εδώ η κυβέρνηση πρέπει να ζητήσει άμεση εκκαθάριση του ζητήματος. Πλησιάζει το τέλος της δίκης της Χρυσής Αυγής, ενώ βρίσκονται σε εξέλιξη οι υποθέσεις της τραπεζικής απιστίας που τελικά θα λυθούν από τον ΑΠ.

Το υπουργείο Δικαιοσύνης έχει συστήσει δεκάδες πολυπρόσωπες νομοπαρασκευαστικές επιτροπές για την αναμόρφωση της δικαιοσύνης, με απουσία των νομικών της πράξης και τη συμμετοχή όμως δεκάδων πανεπιστημιακών, που αναλίσκουν τον χρόνο τους σε θεωρητικές συζητήσεις. Έτσι όμως θα χαθεί και αυτή η προσπάθεια και κάθε συζήτηση για επιτάχυνση των διαδικασιών. Κάποιοι θεωρητικοί πολέμησαν έντονα κάθε προσπάθεια για τη δημιουργία του θεσμού της πρότυπης δίκης στα πολιτικά και ποινικά δικαστήρια, ενώ, αντί επιτάχυνσης των διαδικασιών, γίνεται από τους κύκλους αυτούς προσπάθεια επαναφοράς σε προηγούμενες εποχές.
Η συσσώρευση των υποθέσεων και η συνεχής εισαγωγή νέων σε ένα σύστημα το οποίο έχει ήδη υπερβεί τις δυνατότητές του δεν μπορούν να αντιμετωπισθούν παρά μόνο με την εισαγωγή νέων θεσμών, όπως η πρότυπη δίκη στα πολιτικά και ποινικά δικαστήρια, η ενοποίηση των ειδικών διαδικασιών, η αναβάθμιση των ασφαλιστικών μέτρων, ο προδικαστικός έλεγχος των ασκούμενων ενδίκων βοηθημάτων, ιδίως στην αναιρετική δίκη, και η υποχρεωτική δικαστική και εξωδικαστική διαμεσολάβηση. Με τον τρόπο αυτό θα αποφεύγεται η εισαγωγή στο ακροατήριο υποθέσεων του Ακυρωτικού, που πάσχουν είτε ως προς το παραδεκτό είτε ως προς τη νομική βασιμότητα (προδικαστικός έλεγχος), ενώ κατηγορίες υποθέσεων, ιδίως οικονομικού αντικειμένου, των οποίων η νομική βασιμότητα έχει κριθεί νομολογιακά, αναμένεται να επιλύονται κατά τη διαδικασία της υποχρεωτικής διαμεσολάβησης με το Δημόσιο, που ασκεί συνεχώς αβάσιμα ένδικα μέσα και ταλαιπωρεί τον πολίτη για ζητήματα λυμένα. Παράλληλα θα πρέπει να επιδιωχθεί η απλοποίηση των διαδικασιών σε κατηγορίες υποθέσεων και η ορθολογική κατανομή του προσωπικού σύμφωνα με τα πληθυσμιακά δεδομένα. Ζητήματα συνταγματικότητας τυπικού νόμου πρέπει να λύνονται άμεσα από τις ολομέλειες με πρότυπη δίκη, που θα τα εντοπίζει άμεσα ο προδικαστικός έλεγχος.

Δυστυχώς, το ζήτημα του κύρους της Δικαιοσύνης δεν αντιμετωπίζεται ως πρωταρχικό και κυρίαρχο θέμα ομαλής λειτουργίας του πολιτεύματος. Αυτό είναι ζήτημα που πρέπει να απασχολήσει και το Υπουργικό Συμβούλιο και τις Διοικητικές Ολομέλειες των Ανωτάτων Δικαστηρίων και των Δικηγορικών Συλλόγων. Δεν είναι δυνατόν οι δικαστικοί λειτουργοί να αντιδικούν δημόσια με διαδίκους για την ορθότητα των δικαιοδοτικών ενεργειών τους και η ηγεσία της Δικαιοσύνης να μην ασχολείται με το κεφαλαιώδες αυτό ζήτημα. Δεν είναι δυνατόν να καθυστερήσει η έρευνα των αποκαλυφθεισών αθλιοτήτων για τη συσκότιση των ποινικών ευθυνών στη υπόθεση για το Μάτι. Αυτά είναι ζητήματα που αφορούν την τιμή της Δικαιοσύνης. Δεν αρκούν οι πανεπιστημιακού επιπέδου συζητήσεις, χρειάζονται ενέργειες. Καθημερινά αποκαλύπτεται ο βόρβορος που επικρατεί στις φυλακές. Άραγε, δεν υπάρχουν ποινικές ευθύνες εκείνων που συνεργούν στην ανομία; Δεν αρκούν οι σωστές επιχειρήσεις εκκαθάρισης της ανομίας στις φυλακές, χρειάζεται τιμωρία αυτών που θησαυρίζουν με τη μορφή αυτού του εγκλήματος. Πολλά είναι τα ζητήματα, κυρίαρχο όμως είναι η ανθρώπινη αξιοπρέπεια, που βάναυσα προσβάλλεται σχεδόν καθημερινά με την καταπάτηση του δικαιώματος των πολιτών για την εφαρμογή του τεκμηρίου αθωότητας. Κάτι πρέπει να γίνει στη Δικαιοσύνη. Τώρα.

* Ο «Θεμιστοπόλος» είναι νομικός με μακρά δικαστηριακή εμπειρία

Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ