Τουρκικές προκλήσεις στη μη οριοθετημένη ελληνική υφαλοκρηπίδα

Του
ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΛΑΥΡΕΝΤΖΟΥ
Συμβούλου επιχειρήσεων – Συγγραφέα

Στο άρθρο που έγραψα την προηγούμενη εβδομάδα και στο οποίο σχολίαζα τη συμφωνία μερικής οριοθέτησης ΑΟΖ Ελλάδας – Αιγύπτου έγραφα στην τελευταία παράγραφο: «Όμως η Ελλάδα πλανάται αν νομίζει ότι έστω και με τέτοιο κόστος θα περιχαρακώσει την κολοβωμένη κυριαρχία της. Διότι αργά ή γρήγορα θα υποχρεωθεί να την επικυρώσει απέναντι στην Τουρκία. Ας είμαστε λοιπόν έτοιμοι για τη συνέχεια της κρίσης».

Και η συνέχεια της κρίσης δεν άργησε να έλθει. Τη Δευτέρα κιόλας ο Ερντογάν προχώρησε στην πρόκληση που είχε προαναγγείλει. Το ερευνητικό σκάφος «Oruc Reis», συνοδευόμενο από τουρκικά πολεμικά σκάφη, εισήλθε στην ελληνική υφαλοκρηπίδα για διενέργεια σεισμικών ερευνών. Το γεγονός αυτό προκάλεσε αντίστοιχα την κινητοποίηση του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού, μονάδες του οποίου τέθηκαν σε παρακολούθηση του τουρκικού στολίσκου.

Από την εξέλιξη αυτή αποδείχτηκε ότι ο Ερντογάν διέθετε την αποφασιστικότητα να πραγματοποιήσει την πρόκληση που είχε εξαγγείλει από τον Μάιο. Η ελληνική πλευρά όμως δεν έδειξε διάθεση κλιμάκωσης της κρίσης και προτίμησε να διαχειριστεί το ζήτημα στο διπλωματικό πεδίο. Εκ των υστέρων φαίνεται λοιπόν ότι την πρώτη φορά που το «Oruc Reis» επρόκειτο να μπει στην ελληνική υφαλοκρηπίδα, στα τέλη Ιουλίου, οι έρευνές του δεν αναβλήθηκαν εξαιτίας της κινητοποίησης του ελληνικού στόλου. Αναβλήθηκαν μάλλον επειδή παρενέβη ο ξένος παράγοντας (η Γερμανία και οι ΗΠΑ) και κυρίως μάλλον επειδή δόθηκε από την ελληνική πλευρά κάποια υπόσχεση για προσέλευση σε διάλογο με την Τουρκία.

Στο μεταξύ η Ελλάδα προχώρησε σε συμφωνία μερικής οριοθέτησης ΑΟΖ με την Αίγυπτο. Η συμφωνία αυτή, όπως ανέλυσα και στο προηγούμενο φύλλο, έγινε με μεγάλο κόστος για την ελληνική πλευρά. Συγκεκριμένα, μέσω αυτής η Ελλάδα παραχώρησε στην Αίγυπτο ένα μέρος της ΑΟΖ της Κρήτης, στο οποίο πιθανολογείται σημαντικό κοίτασμα φυσικού αερίου.

Παράλληλα, με το να αποδεχτεί η Ελλάδα μειωμένη επήρεια ΑΟΖ στην Κρήτη ουσιαστικά υπονόμευσε τη δυνατότητα μικρότερων νησιών, και κυρίως του Καστελλόριζου, να έχουν πλήρη ΑΟΖ. Όμως η συμφωνία αυτή είχε ένα θετικό χαρακτηριστικό: Έδειξε την απόφαση της κυβέρνησης να λάβει έστω και ζημιογόνες πρωτοβουλίες, προκειμένου να καταστεί παίκτης στην Ανατολική Μεσόγειο.

Αυτό ήταν που μάλλον εξόργισε και τον Ερντογάν, ο οποίος υλοποίησε την προηγούμενη απειλή του και έστειλε το «Oruc Reis» εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Η ελληνική πλευρά ισχυρίζεται βεβαίως ότι το τουρκικό σκάφος δεν κατάφερε να πραγματοποιήσει έρευνες λόγω του θορύβου που παρήγαγαν τα ελληνικά και τα τουρκικά συνοδά πλοία. Όμως σε αυτές τις περιπτώσεις μετράνε οι προθέσεις και εντέλει οι εντυπώσεις που προκαλούνται.

Και οι εντυπώσεις που προκλήθηκαν είναι σαφείς: Οι Τούρκοι, όπως είχαν προαναγγείλει, μπήκαν στη ζώνη που θεωρείται ότι ανήκει στην περιοχή της ελληνικής υφαλοκρηπίδας και διατείνονται ότι έκαναν έρευνες για όσο ήθελαν αυτοί. Η Ελλάδα βεβαίως αντέδρασε. Συγκεκριμένα, ο έλληνας πρωθυπουργός επικοινώνησε με τον γ.γ. του ΝΑΤΟ και η ελληνική κυβέρνηση ζήτησε έκτακτη σύγκληση του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ. Στην πράξη όμως ο ξένος παράγοντας έμεινε αδρανής.

Η αδράνεια δεκαετιών οδηγεί σε συρρίκνωση την ελληνική ΑΟΖ
Οι παραπάνω εξελίξεις περιπλέκουν περαιτέρω την κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Τουρκία δημιούργησε για μια ακόμη φορά ένα τετελεσμένο, ενώ η ελληνική πλευρά έδειξε αδυναμία να υπερασπιστεί τα κυριαρχικά της δικαιώματα. Όμως και αυτά τα δικαιώματα δεν είναι απολύτως σαφή, διότι η ελληνική ΑΟΖ δεν είναι ρητώς προσδιορισμένη.

Πράγματι, τίθεται το ερώτημα: Σε ποια ΑΟΖ κινήθηκε το «Oruc Reis»; Κινήθηκε στη θεωρητική ελληνική ΑΟΖ που έχουμε δει σχεδιασμένη στους χάρτες; Μα η ΑΟΖ αυτή βασίζεται στην αρχή της μέσης γραμμής και στην υπόθεση ότι το Καστελλόριζο και η Στρογγύλη θα έχουν πλήρη επήρεια ΑΟΖ. Πώς όμως μπορούμε να εικάσουμε πια ότι όντως ισχύει κάτι τέτοιο, αφού στην πρόσφατη συμφωνία με την Αίγυπτο η Ελλάδα δέχτηκε με την υπογραφή της ότι ακόμη και η Κρήτη θα έχει μειωμένη επήρεια ΑΟΖ;

Στην πράξη λοιπόν το «Oruc Reis» παραβίασε μια θεωρητική ΑΟΖ, την τελική μορφή της οποίας ακόμη δεν γνωρίζουμε. Είναι πιθανόν η ελληνική πλευρά να προσπάθησε μέσω της Συμφωνίας με την Αίγυπτο να δημιουργήσει ένα διπλωματικό προηγούμενο. Ένα προηγούμενο που σε μια επόμενη φάση θα καταλήξει στον προσδιορισμό της ΑΟΖ του Καστελλόριζου, ενδεχομένως και με την υπαγωγή του θέματος στη Χάγη. Ο Ερντογάν από την πλευρά του έσπευσε πάντως να καλύψει τα κενά της ελληνοαιγυπτιακής συμφωνίας, δημιουργώντας το δικό του προηγούμενο. Και για τον σκοπό αυτό χρησιμοποίησε το πλέον πρόσφορο για αυτόν μέσο, τη στρατιωτική ισχύ.

Ποια θα είναι η συνέχεια δεν είναι εύκολο να το προδιαγράψει κανείς. Το σίγουρο πάντως είναι ότι η Ελλάδα πληρώνει την επί δεκαετίες αβελτηρία της να μην έχει οριοθετήσει την ΑΟΖ της. Μετά την εσπευσμένη κινητοποίησή της, η παρούσα ελληνική κυβέρνηση υποχρεώθηκε να κάνει παραχωρήσεις στις συμφωνίες που υπέγραψε, ενώ εμμέσως έχει ήδη υπονομεύσει την τελική διευθέτηση.

Ένα είναι βέβαιο, ότι η ελληνική ΑΟΖ ανατολικά του 28ου μεσημβρινού δεν θα είναι αυτή που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε στους χάρτες. Θα είναι μικρότερη και χωρίς επαφή με την ΑΟΖ της Κύπρου. Το πόσο μικρή ΑΟΖ θα απομείνει στο Καστελλόριζο είναι το μόνο που μένει να κριθεί.

Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ

Φωτό: sabah.com.tr