Ναρκοπέδιο του ΟΗΕ στη γραμμή αντιπαράταξης
Του
Γιάννου Χαραλαμπίδη
Δρος των Διεθνών Σχέσεων
– Στήνεται σκηνικό για συνάντηση αρχηγών και παγίδα αποχώρησης ειρηνευτών
Ενώ ο Τουρκικός Στόλος αλωνίζει εντός της κυπριακής ΑΟΖ και απειλεί να μπει στην ελληνική υφαλοκρηπίδα, τα Ηνωμένα Έθνη μαγειρεύουν στην Κύπρο μηχανισμό απευθείας επαφών μεταξύ των στρατιωτικών για ζητήματα ασφάλειας στη γραμμή αντιπαράταξης.
Η φόρμουλα
Η φόρμουλα των Ηνωμένων Εθνών προκύπτει μέσα από την τελευταία έκθεση του Γενικού Γραμματέα και από το ψήφισμα 2483 του Συμβουλίου Ασφαλείας (παράγραφος 5). Ήδη η εκπρόσωπος του ΓΓ στην Κύπρο Ελίζαμπεθ Σπέχαρ έχει προωθήσει την άποψη ότι στο πλαίσιο του μηχανισμού αυτού θα είναι δυνατόν να γίνονται συναντήσεις μεταξύ του Αρχηγού της Εθνικής Φρουράς και του αρχηγού των κατοχικών δυνάμεων, για να συζητούν θέματα που αφορούν τη νεκρή ζώνη και τη μείωση των κινδύνων ασφάλειας. Εάν μελετήσει κάποιος όσα αναφέρει ο ΓΓ του ΟΗΕ, θα διαπιστώσει ότι εντάσσονται στην αναθεώρηση του ρόλου των ειρηνευτικών αποστολών των Ηνωμένων Εθνών και της θέσης, στην ουσία, των ΗΠΑ περί αποχώρησής τους από την Κύπρο, καθώς και από άλλες περιοχές.
Με άλλα λόγια, μια θέση που ακούγεται ωραία μπορεί να εξελιχθεί σε παγίδα! Ο μηχανισμός που εισηγείται η κ. Σπέχαρ και ετέθη ενώπιον του Προέδρου, ο οποίος την έστειλε για μελέτη, είναι δίκοπο μαχαίρι. Η ενδεχόμενη έναρξη λειτουργίας ενός τέτοιου μηχανισμού θα δώσει την αφορμή για να τεθεί θέμα αποχώρησης της UNFICYP από την Κύπρο και διεκδίκησης της νεκρής ζώνης από τους Τούρκους, που διαθέτουν την ισχύ. Και οι οποίοι δεν αποδέχονται ότι η νεκρή ζώνη συνιστά έδαφος της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Δίκαιο της ανάγκης και Εθνική Φρουρά
Η κυβέρνηση συζητά την πρόταση, έχοντας, βεβαίως, κατά νου ότι η τουρκική πλευρά δύσκολα θα δεχθεί, όπως ο αρχηγός των κατοχικών δυνάμεων, να καθίσει στο ίδιο τραπέζι με τον Αρχηγό της Εθνικής Φρουράς. Και αυτό διότι η Άγκυρα δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία και δη τον Αρχηγό της Εθνικής Φρουράς, η οποία λειτουργεί νομίμως και είναι διεθνώς αναγνωρισμένη, επί τη βάσει της νομικής αρχής του δικαίου της ανάγκης, που σημαίνει ότι τελούμε υπό καθεστώς απειλής επίθεσης.
Ως εκ τούτου, μας αναγνωρίζεται και το δικαίωμα, ως νόμιμο κράτος, να αμυνθούμε επί τη βάσει του άρθρου 51 του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών. Το άρθρο 51 συνάδει με βασική αρχή του δικαίου της ανάγκης, που αφορά την έλλειψη άλλης μορφής θεραπείας όταν το κράτος βρίσκεται σε μια εξαιρετικά κρίσιμη κατάσταση και πρέπει να λειτουργήσει. Τότε επιβάλλεται η λήψη μέτρων και συγκεκριμένων ρυθμίσεων που δεν προβλέπονται στο αυστηρό Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας (Attorney General of the Republic v Mustafa Ibrahim [1964] CLR 195).
Βασικά ερωτήματα και νάρκες
Πέραν των ανωτέρω, εάν μπει κάποιος στη διαδικασία ενός τέτοιου μηχανισμού, θα διαπιστώσει ότι εγείρονται τα εξής ζητήματα:
1. Πώς θα δεχθούμε να μιλά ο αρχηγός του «Αττίλα» με τον Αρχηγό της Εθνικής Φρουράς, που συμμετέχει νομίμως σε διεθνείς οργανισμούς, όπως είναι, για παράδειγμα, η ΕΕ; Θα τον αντιμετωπίζουμε ως αρχηγό δυνάμεων ειρηνευτικής επιχείρησης ή κατοχικής δύναμης; Κανονικά, ο Αρχηγός της ΕΦ συνομιλεί με τον αρχηγό των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων και όχι με αυτόν του κατοχικού στρατού.
2. Ποιο είναι το νομικό καθεστώς επί της νεκρής ζώνης, για την οποία θα συζητούν; Θα είναι ό,τι η Κυπριακή Δημοκρατία υποστηρίζει και ισχύει με βάση το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας και το διεθνές δίκαιο; Ότι δηλαδή είναι τμήμα της Κυπριακής Δημοκρατίας, εντός του οποίου έχει δοθεί εξουσιοδότηση από τις νόμιμες αρχές να περιπολεί η ειρηνευτική δύναμη; Ή η βάση θα είναι ό,τι υποστηρίζει η τουρκική πλευρά; Η τουρκική πλευρά όχι μόνο δεν αποδέχεται τη θέση της κυπριακής κυβέρνησης, αλλά και στους χάρτες λύσης του Κυπριακού δεν θεωρεί ότι η νεκρή ζώνη ανήκει στην Κυπριακή Δημοκρατία, αλλά ότι είναι τμήμα εδάφους που δίδεται από τη δική της πλευρά προς τους Ελληνοκυπρίους ως ένδειξη καλής θελήσεως!
3. Ο ΓΓ του ΟΗΕ αναφέρεται στην έκθεσή του στη συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων μερών. Τι σημαίνει αυτό; Ότι θα έχει λόγο και συμμετοχή ο λεγόμενος «τουρκοκυπριακός στρατός», που θα μεταφραστεί σε αναγνώριση του ψευδοκράτους; Πώς, δηλαδή, θα μπορεί να συνομιλεί είτε ο αρχηγός της Εθνικής Φρουράς είτε άλλος αξιωματικός της με τον αρχηγό του λεγόμενου «τουρκοκυπριακού στρατού» ή εκπροσώπους του.
Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι η παρουσία «αρχηγού» του «τουρκοκυπριακού στρατού» δεν γίνεται δεκτή από την κυβέρνηση. Βεβαίως, γίνεται και λόγος από τα Ηνωμένα Έθνη περί αποφυγής συμβόλων στην περίπτωση που γίνει μηχανισμός και διάλογος μεταξύ του Αρχηγού της ΕΦ και των κατοχικών δυνάμεων. Στην περίπτωση κατά την οποία ο ένας είναι νόμιμος και άλλος παράνομος, ποιος κερδίζει; Υπάρχει και πολιτικό και στρατιωτικό θέμα, ηθικού χαρακτήρα.
Πού είναι ο ΟΗΕ εδώ και 46 χρόνια;
Κάποιος, δε, καχύποπτος θα διερωτηθεί: Ποιος θα καθορίζει την ατζέντα; Και ποιος θα είναι ο διαιτητής; Η κ. Σπέχαρ; Μα, ο ίδιος ο Πρόεδρος δεν κατήγγειλε ότι η εκπρόσωπος δεν λέει τα πράγματα όπως πρέπει, δηλαδή αντικειμενικά; Από την άλλη γίνεται αντιληπτό ότι η κυβέρνηση οικοδομεί στο όχι της τουρκικής πλευράς. Μερικώς, η λογική αυτή είναι ορθή. Όμως, από την άλλη:
Πρώτον, κάποτε πρέπει να θέσουμε την κατάσταση ως έχει και να ζητήσουμε, αφενός, από την τουρκική πλευρά να σεβαστεί τη νομιμότητα και, αφετέρου, όταν δεν τη σέβεται, να απαιτούμε από την κ. Σπέχαρ να καταλογίζει ρητώς ευθύνες.
Δεύτερον, το πρόβλημα της γραμμής αντιπαράταξης θα επιλυθεί με τη λύση του Κυπριακού ή με την ενίσχυση της Εθνικής Φρουράς, στη λογική και πρακτική εφαρμογή της αποτροπής, αντί του εξευμενισμού; Διότι οποιοσδήποτε μηχανισμός και αν στηθεί, η τουρκική απειλή δεν θα μειωθεί εάν δεν ενισχυθεί η Εθνική Φρουρά και δεν θα εκλείψει εάν δεν υπάρξει πλήρης αποχώρηση των κατοχικών στρατευμάτων.
Και εξηγούμε: Εάν, δηλαδή, υπάρξει κρίση στο Αιγαίο ή στο Κρητικό Πέλαγος και η Άγκυρα θέλει να διαχύσει την κρίση στη γραμμή αντιπαράταξης, δεν θα βρει μια πρόφαση να το πράξει; Θα την εμποδίσει ο όποιος μηχανισμός; Ας δούμε και την άλλη όψη του νομίσματος: Να αποτελέσει η όποια διαφωνία στο πλαίσιο ενός τέτοιου μηχανισμού την αφορμή για κρίση. Και ποιος θα απονείμει δικαιοσύνη; Η κ. Σπέχαρ και ο ΟΗΕ; Δεν μπορούν και δεν έχουν πρόθεση. Εάν τα πράγματα δεν ήταν έτσι και ήταν αλλιώς, γιατί τα Ηνωμένα Έθνη δεν τερματίζουν την κατοχή που υπάρχει εδώ και 46 χρόνια; Όχι μόνο αυτό δεν συνέβη αλλά και με τη δική μας λανθασμένη εξευμενιστική προσέγγιση η Τουρκία έχει κλιμακώσει την ένταση και την απειλή. Έχει εκδώσει νέα NOTAM εντός της κυπριακής ΑΟΖ.
Πού είναι ο ΟΗΕ, η κ. Σπέχαρ καθώς και οι εταίροι μας στην ΕΕ για να τη σταματήσουν; Γιατί, όμως, να εμπλακούν αυτοί και να τα τσουγκρίσουν με την Άγκυρα, όταν το αίτημά μας είναι να επιβάλει, μεν, η ΕΕ τις όποιες κυρώσεις, για να πάμε, όμως, εμείς σε διάλογο. Δηλαδή, να πληρώσει η ΕΕ κόστος, για να δώσουμε εμείς στην Τουρκία νέα δώρα, επί τη βάσει των αξιώσεών της. Το τονίζουμε αυτό, διότι, αφενός, οι εταίροι μας δεν είναι αφελείς και, αφετέρου, εμείς, ελλείψει εναλλακτικής αποτρεπτικής στρατηγικής, είμαστε κολλημένοι στη λέξη «διάλογος». Τον οποίο δεν προετοιμάζουμε κατάλληλα και κάθε φορά όχι μόνο δίνουμε χωρίς να λαμβάνουμε, αλλά στο τέλος αποτυγχάνει.