Χρ. Μπότζιος: Η Σύνοδος Κορυφής, οι αντιθέσεις Βορρά – Νότου και η στάση της ΕΕ έναντι της Τουρκίας
Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ
Tο γεγονός ότι η ΕΕ νοσεί δεν νομίζω ότι αποτελεί είδηση. Και πιστεύω ότι δεν θα διαφωνούσαν ακόμα και οι πλέον ένθερμοι ευρωπαϊστές. Το κακό είναι ότι και οι ηγέτες της με τη συμπεριφορά τους στις τακτικές ή έκτακτες συναντήσεις δεν προσπαθούν να το αποκρύψουν. Και οι τελευταίες συναντήσεις σε επίπεδο αρχηγών κρατών ή κυβερνήσεων κινήθηκαν μέσα σε αυτό το κλίμα, με διαφωνίες, αντιπαραθέσεις, αλληλοκατηγορίες, που κατέληξαν σε φτωχά αποτελέσματα.
Πριν από τη Σύνοδο Κορυφής πραγματοποιήθηκε το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων που διεξάγεται σε επίπεδο υπουργών Εξωτερικών, το οποίο περάτωσε τις εργασίες του λίγες μέρες πριν αρχίσουν εκείνες της Συνόδου. Ο υπουργός Εξωτερικών κ. Νίκος Δένδιας αναφέρθηκε εκτενώς στις τουρκικές προκλήσεις και απειλές κατά της χώρας μας, όπως και στη σημασία και τις δυνατές συνέπειες της μετατροπής της Αγίας Σοφίας σε μουσουλμανικό τέμενος. Μετά την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου, η ΕΕ αριθμεί 27 κράτη-μέλη, άπαντα χριστιανικής πίστης και παράδοσης.
Η Αγία Σοφία είναι κοινό εμβληματικό θρησκευτικό μνημείο όλου του χριστιανικού κόσμου, ανεξαρτήτως δόγματος –ορθόδοξοι, καθολικοί, διαμαρτυρόμενοι–, που προέκυψαν αιώνες μετά τη θεμελίωση της Αγίας Σοφίας από τον Ιουστινιανό, αυτοκράτορα της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Για την προάσπιση της χριστιανικής πίστης, Ανατολικοί και Δυτικοί διεξήγαγαν συνεχείς πολέμους κατά του επεκτατικού Ισλάμ. Οι Δυτικοί προκάλεσαν τέσσερις Σταυροφορίες για την απελευθέρωση των Αγίων Τόπων, με την τέταρτη να παρεκκλίνει από τον σκοπό της και να στρέφεται κατά της Κωνσταντινούπολης, την οποία και κατέλαβε το 1204.
Με αυτό το ιστορικό υπόβαθρο διερωτάται κανείς πώς είναι δυνατό η κοινή προέλευση του χριστιανικού κόσμου και των Εκκλησιών και οι κοινοί αγώνες κατά του επεκτατικού Ισλάμ να λησμονήθηκαν από τον δυτικό χριστιανικό κόσμο, συμπεριλαμβανομένου του Πάπα της Ρώμης; Το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων ανέθεσε στον αρμόδιο Επίτροπο για την Εξωτερική Πολιτική Ζοζέπ Μπορέλ να επεξεργασθεί σχέδιο μέτρων κατά της Τουρκίας, τα οποία ο έλληνας υπουργός ζήτησε να είναι κυρωτικού χαρακτήρα. Ελπίζουμε ότι δεν θα παραπεμφθούν στις ελληνικές καλένδες και ότι θα υιοθετηθούν από τα αρμόδια κοινοτικά όργανα το ταχύτερο δυνατόν.
Στη Σύνοδο Κορυφής που συνήλθε την Παρασκευή 18 Ιουλίου και περάτωσε τις εργασίες του τις πρωινές ώρες της Δευτέρας κυριάρχησαν οι συζητήσεις γύρω από τα οικονομικά θέματα και πώς θα αντιμετωπισθεί η κατάσταση που έχει δημιουργηθεί λόγω της πανδημίας του κορονοϊού. Περιεχόμενο των ατέρμονων συζητήσεων ήταν η μορφή που θα λάβουν τα 700 και πλέον δισ. ευρώ που θα δοθούν στις χώρες-μέλη για την αντιμετώπιση της οικονομικής ύφεσης. Νότιοι και Βόρειοι διαφώνησαν ανοικτά. Οι μεν πρώτοι ζήτησαν να δοθούν με τη μορφή χορηγίας, οι δε δεύτεροι, κυρίως οι Ολλανδοί και οι Αυστριακοί, ως δάνεια, που ουσιαστικά σημαίνει Μνημόνια.
Οι άκαμπτες θέσεις Ολλανδών και Αυστριακών προκάλεσαν τις έντονες αντιδράσεις του γάλλου Προέδρου, που επέκρινε τη στάση αμφοτέρων. Οι αντιπαραθέσεις, επικρίσεις, αμφισβητήσεις κ.λπ. αποκάλυψαν για άλλη μία φορά τη θεσμική και πολιτική γύμνια της ΕΕ. Οι βασικές αξίες, όπως η αλληλεγγύη, η κοινωνική και οικονομική συνοχή, υπάρχουν μόνο στα χαρτιά. Και αυτή η κατάσταση θα συνεχίζεται όσο βασικοί στόχοι, όπως η κοινή εξωτερική πολιτική και η άμυνα, θα παραμένουν ανεκπλήρωτοι.
Τελικά, η ΕΕ, όπως λειτουργεί σήμερα, δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια μεγάλη κοινή αγορά, από την οποία ωφελούνται κυρίως οι ισχυρές οικονομικά χώρες. Η Ελλάδα με την ένταξή της στην τότε ΕΟΚ, το 1981, προσδοκούσε και στη συμπαράσταση των εταίρων της έναντι των τουρκικών προκλήσεων, που ήδη είχαν πάρει έμπρακτη μορφή με την εισβολή στην Κύπρο το 1974.
Η Άγκυρα έχει πολλαπλασιάσει τις προκλήσεις της με παράνομες διεκδικήσεις, σε σημείο, στις ημέρες που διανύουμε, να μην αποκλείεται και η πρόκληση θερμού επεισοδίου ή και γενικότερης εμπλοκής. Ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα ήταν καταστροφικό και για τις δύο χώρες, με γενικότερες προεκτάσεις.
Την τουρκική επιθετικότητα ευνοεί η ανοχή ΗΠΑ και Ρωσίας, την οποία εκμεταλλεύεται δεόντως ο Ερντογάν. Ωστόσο, μια περιπέτεια στο Αιγαίο ή στον χώρο της Ανατολικής Μεσογείου μπορεί να αποβεί εις βάρος του τούρκου Προέδρου και να καταστρέψει την όλη εικόνα του νεο-Σουλτάνου, που έχει δημιουργήσει. Η τελευταία ενέργειά του, με την αποστολή ερευνητικού σκάφους σε ύδατα που ανήκουν στην ελληνική υφαλοκρηπίδα, προκάλεσε την άμεση ελληνική αντίδραση από στρατιωτικής και πολιτικής πλευράς. Σε πολιτικό επίπεδο, ο έλληνας πρωθυπουργός ανήγγειλε, με αρκετή είναι η αλήθεια καθυστέρηση, διαδοχικές συναντήσεις με τους αρχηγούς των κοινοβουλευτικών πολιτικών κομμάτων, δηλωτικό της κρισιμότητας των περιστάσεων.
Τα ξένα ειδησεογραφικά πρακτορεία μετέδωσαν ότι χάρη στην παρέμβαση της γερμανίδας καγκελαρίου Άνγκελα Μέρκελ αποφεύχθηκε θερμό επεισόδιο στο Νοτιοανατολικό Αιγαίο, που θα είχε απρόβλεπτες συνέπειες. Η είδηση, μέχρι στιγμής, ούτε επιβεβαιώθηκε ούτε διαψεύσθηκε από ελληνικής πλευράς. Η παθητική, μέχρι ανοχής, στάση της ΕΕ στις τουρκικές προκλήσεις εναντίον μίας χώρας-μέλους, όπως κατέδειξαν και οι περιορισμένες συζητήσεις στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής, δεν μπορούν να αποδοθούν μόνο στο ατελές των θεσμών ή στην περίοδο παρακμής που διανύει η παγκόσμια κοινωνία.
Ας μην αποκλείουμε την πιθανότητα η σημειούμενη ανοχή έναντι του Ερντογάν να σημαίνει και έμμεσο εξαναγκασμό για διμερείς διαπραγματεύσεις, που η ελληνική πλευρά δεν αρνείται, αρκεί να έχουν ως βάση το διεθνές θετικό δίκαιο και τις σχετικές διεθνείς συνθήκες. Δεν πρόκειται περί εικασίας, αλλά δικαιολογημένης απορίας. Αν, όμως, αυτό προκύπτει από τις αναλύσεις και διαγνώσεις από τις επαφές με τις ξένες πολιτικές ηγεσίες, που μόνο η κυβέρνηση μπορεί να κάνει, πρέπει να αντισταθούμε.
Είμαι βέβαιος ότι ο ελληνικός λαός σύσσωμος θα απαιτήσει να μην παραχωρηθεί οτιδήποτε μας ανήκει ιστορικά και βάσει του διεθνούς δικαίου και των συνθηκών. Το Αιγαίο είναι μέρος της ιστορίας της Ελλάδας. Αυτή η θάλασσα είναι συνδεδεμένη με εκείνη του ελληνικού έθνους εδώ και τέσσερις χιλιάδες χρόνια. Δεν κατακτήθηκε, αλλά είναι αρχέγονη Ελλάδα, που ανέδειξε προσωπικότητες παγκοσμίου ακτινοβολίας. Αυτό κανείς δεν μπορεί να το αγνοήσει και δεν το αγνοεί ούτε το διεθνές δίκαιο, που ρητώς προβλέπει ότι και τα νησιά έχουν υφαλοκρηπίδα.