Ο Σουλτάνος Ερντογάν βεβήλωσε την Αγία Σοφία – Πως καταδίκασε την ενέργεια αυτή ο πολιτικός κόσμος
– Ημέρα πένθους για την Ορθοδοξία και τον Ελληνισμό
«Μαύρη ημέρα» για την Ορθοδοξία και τον Χριστιανισμό η 24η Ιουλίου. Σε ένα κακόγουστο τριτοκοσμικό σόου-πρόκληση ο Τ. Ερντογάν τέλεσε την πρώτη μουσουλμανική προσευχή στην Αγία Σοφία, σε μια πρωτοφανή βεβήλωση ενός παγκόσμιου συμβόλου.
Και αυτό παρά τις διεθνείς αντιδράσεις, τις αποδοκιμασίες προέδρων και πρωθυπουργών από ολόκληρο τον πλανήτη, παρά την κατακραυγή θρησκευτικών ηγετών, διεθνών οργανισμών κ.ά.
Στην Ελλάδα σύσσωμος ο πολιτικός κόσμος καταδίκασε την ενέργεια αυτή του Τ. Ερντογάν. «Όσα συμβαίνουν στην Κωνσταντινούπολη δεν έχουν τη δύναμη να σκιάσουν την ακτινοβολία ενός μνημείου παγκόσμιας κληρονομιάς, κηλιδώνουν όμως αξίες οικουμενικές, γι’ αυτό η καταδίκη πρέπει να είναι οικουμενική», υπογράμμισε ο πρωθυπουργός Κυρ. Μητσοτάκης.
«Καμιά μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τέμενος δεν μπορεί να παραχαράξει ή να παραγράψει την ιστορία και τον οικουμενικό συμβολισμό της», τόνισε ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ Αλ. Τσίπρας.
Από την πλευρά της η πρόεδρος του Κινήματος Αλλαγής Φ. Γεννηματά έκανε λόγο για «βεβήλωση» και για «μια θλιβερή οπισθοδρόμηση για τον παγκόσμιο πολιτισμό, τη συναδέλφωση των λαών». Για «ημέρα πένθους και οδύνης για όλη την Ορθοδοξία και τον Ελληνισμό» μίλησε ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος, ενώ το βράδυ της Παρασκευής προσήλθε στη Μητρόπολη Αθηνών, όπου τελέστηκε η Ακολουθία του Ακάθιστου Ύμνου. Στη διάρκεια της ημέρας οι καμπάνες των εκκλησιών σε ολόκληρη την Ελλάδα χτυπούσαν πένθιμα.
Τι είπαν:
Προκόπης Παυλόπουλος: Η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε «τέμενος-τζαμί» δεν είναι «εσωτερικό ζήτημα» της Τουρκίας
• Απαράδεκτη η ανοχή στην κατάφωρη παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου από την Άγκυρα
«Η μόνη και αδιαμφισβήτητη αλήθεια είναι ότι η πολιτισμική βεβήλωση της Αγίας Σοφίας, διά της προκλητικώς αυθαίρετης μετατροπής της σε “τέμενος-τζαμί”, κατ’ ουδένα τρόπο συνιστά ‘‘εσωτερικό ζήτημα’’ της Τουρκίας, όπως ατυχέστατα –και μάλλον λόγω ασυγχώρητης άγνοιας, διότι κάθε άλλη εκδοχή εγείρει σοβαρότατα ζητήματα διεθνούς και ευρωπαϊκής πολιτικής ως προς την παρατηρούμενη απαράδεκτη ανοχή τής κατά συρροήν κατάφωρης παραβίασης του Διεθνούς Δικαίου εκ μέρους της Τουρκίας– ισχυρίσθηκαν και ορισμένοι ηγέτες, σε διεθνές και ευρωπαϊκό πλαίσιο», επισήμανε ο πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος, επίτιμος καθηγητής της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ, στην ομιλία του στη διαδικτυακή εκδήλωση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Δημοσίου Δικαίου.
Μάλιστα, ο κ. Πρ. Παυλόπουλος υπογράμμισε: «Αντίθετα, συνιστά ζήτημα νέας κατάφωρης παραβίασης του Διεθνούς Δικαίου και του Ευρωπαϊκού Κεκτημένου και, επιπλέον, ευθεία προσβολή βασικών αρχών και αξιών του πολιτισμού εν γένει, κυρίως δε του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Ειδικότερα, η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε “τέμενος-τζαμί” –ύστερα μάλιστα από δεκαετίες σεβασμού της ως Μουσείου τόσο μετά την απόφαση της ίδιας της Τουρκίας το 1934 όσο και, κυρίως, μετά την αναγνώρισή της από την UNESCO, κατ’ αίτημα της Τουρκίας, σε Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς, το 1985– πραγματοποιήθηκε με τρόπο που συνιστά ωμή και προκλητική παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου».
O πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας τόνισε με ιδιαίτερη έμφαση για τη θέση ότι η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί είναι «εσωτερικό ζήτημα» της Τουρκίας: «Μια τέτοια θέση είναι εξαιρετικά απογοητευτική όχι μόνον ως προς το πώς σημαντικοί ηγέτες κρατών-μελών της Διεθνούς Κοινότητας –κατ’ εξοχήν δε ηγέτες κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης– αντιλαμβάνονται και αντιμετωπίζουν την πολιτισμική βεβήλωση της Αγίας Σοφίας, ως εμβληματικού συμβόλου του ευρωπαϊκού και του εν γένει δυτικού πολιτισμού, συγκεκριμένα δε ενός εκ των τριών πυλώνων του, εκείνου της Χριστιανοσύνης, μέσω των οικουμενικών αρχών και αξιών που απορρέουν από τη Χριστιανική Διδασκαλία.
Είναι εξίσου απογοητευτική και ως προς το μέγεθος της άγνοιας, ή ακόμη και της περιφρόνησης, βασικών κανόνων του Διεθνούς και του Ευρωπαϊκού Δικαίου, αναφορικά με την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς εν συνόλω, ιδίως δε των κανόνων που αφορούν την αρμοδιότητα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών –και συγκεκριμένα της UNESCO– σχετικά με το καθεστώς ανακήρυξης και διαρκούς προστασίας των Μνημείων της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς».
Τραμπ: Όχι τζαμί η Αγία Σοφία…
Ξεκάθαρη είναι η θέση του Προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ κατά της απόφασης του τούρκου Προέδρου για τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί. Και στη συνάντηση που είχε με τον Αρχιεπίσκοπο Αμερικής κ. Ελπιδοφόρο εξέφρασε την έντονη δυσαρέσκειά του. Να σημειωθεί ότι ο Αρχιεπίσκοπος επρόκειτο να συναντηθεί μόνο με τον Μάικ Πενς, όμως ο αμερικανός Πρόεδρος τον κάλεσε στο γραφείο του, όπου και μίλησαν για 15 λεπτά. Κατά τη συνάντηση ο Ντ. Τραμπ εξέφρασε τη συμπαράστασή του στον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο και διαβεβαίωσε τον Αρχιεπίσκοπο ότι θα προχωρήσει άμεσα στις παρεμβάσεις που απαιτούνται.
Από την πλευρά του, ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής έθεσε όλα τα κομβικά ζητήματα που αφορούν το Οικουμενικό Πατριαρχείο και υπογράμμισε την ανάγκη επαναλειτουργίας της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης.
Τον Αρχιεπίσκοπο Ελπιδοφόρο συνόδευε ο γενικός επίτροπος της Αρχιεπισκοπής Αμερικής, πρωτοπρεσβύτερος π. Αλέξανδρος Καρλούτσος.
Γιώργος Παπανδρέου: Πρέπει να χτίσουμε πραγματικές συμμαχίες
• Έτσι δημιουργούμε ουσιαστική πίεση προς την Τουρκία για την Αγία Σοφία
«Πρέπει ως Ελλάδα αλλά και ο Ελληνισμός να αναδείξουμε φωνές που δεν είναι μόνο Ελληνικές ή δεν είναι μόνο Ορθόδοξες. Διότι έτσι χτίζουμε πραγματικές συμμαχίες και έτσι δημιουργούμε μια πιο ουσιαστική πίεση προς την Τουρκία. Η Τουρκία δεν είναι μία. Είναι μια χώρα διαιρεμένη αυτήν τη στιγμή, με τεράστιες πολώσεις και υπάρχουν πολλοί που εκφράζουν διαφορετικές απόψεις. Όχι μόνο για το θέμα της Αγίας Σοφίας, αλλά και για πολλούς άλλους λόγους που αφορούν την καθημερινή τους ζωή», τόνισε στην ομιλία του στην Ειδική Μόνιμη Επιτροπή Ελληνισμού της Διασποράς, για να υπογραμμίσει επιπλέον:
«Δεν είναι μόνο Ελληνικές ή Ορθόδοξες φωνές. Τριακόσιοι και πάνω ακαδημαϊκοί Βυζαντινής αλλά και Οθωμανικής τέχνης έχουν στείλει επιστολή δημόσια, στην Unesco και αλλού, καταδικάζοντας αυτήν την πράξη. Το τουρκικό παράρτημα της ICOMOS, της Διεθνούς Επιτροπής Προστασίας Μνημείων, καταδικάζει τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί και λέει: ‘‘Η διατήρηση της Αγίας Σοφίας ως Μουσείου σημαίνει ότι διατηρούμε την εξαιρετική παγκόσμια σημασία και αξία που ενσωματώνει το μνημείο αυτό στην ταυτότητά του’’».
Διδασκαλική Ομοσπονδία Ελλάδος (ΔΟΕ): Προσβάλλει όλο τον πολιτισμένο κόσμο
«Η Αγία Σοφία, ένα από τα σπουδαιότερα αρχιτεκτονικά έργα της ανθρώπινης ιστορίας, διαχρονικό σύμβολο της χριστιανοσύνης, της ορθοδοξίας και του ελληνισμού, αποτελεί μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO από το 1985, προστατεύεται από τις συμβάσεις του Ο.Η.Ε. και της UNESCO που έχουν συνυπογράψει πάνω από 197 χώρες και ανήκει σε ολόκληρη την ανθρωπότητα και όχι μόνο στην Τουρκία. Η μετατροπή της σε τζαμί αποτελεί προσβολή για όλον τον πολιτισμένο κόσμο και όχι μόνο για την Ελλάδα, αφού η καλλιτεχνική μεγαλοπρέπεια, η αρχιτεκτονική λαμπρότητα και το θρησκευτικό συναίσθημα που απορρέει από την Αγία Σοφία, συνιστούν σημείο συνάντησης διαφορετικών λαών, πολιτισμών και θρησκευτικών πεποιθήσεων.
Η συγκλονιστική δήλωση του νομπελίστα Τούρκου διανοούμενου Ορχάν Παμούκ ‘‘η κίνηση της Άγκυρας μας αφαίρεσε την υπερηφάνεια που είχαμε (οι Τούρκοι) να είμαστε μέρος ενός κοσμικού μουσουλμανικού κράτους’’, καταδεικνύει τη μικρότητα του τουρκικού καθεστώτος το οποίο με εντελώς αδιανόητο και αυθαίρετο τρόπο, περιφρονώντας τις αρχές της δημοκρατίας, του πολιτισμού, της ελευθερίας και του σεβασμού της ετερότητας των ανθρώπινων δικαιωμάτων του δυτικού πολιτισμού, αμφισβητεί ευθέως την ιστορία του μνημείου και τους υψηλούς συμβολισμούς που φέρει από την αρχή της δημιουργίας του».
Αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας Μακάριος: Η Αγία Σοφία αφορά όλο τον κόσμο
«Σαφέστατα, το ζήτημα της Αγίας Σοφίας δεν είναι διμερές, δηλαδή υπόθεση μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας. Όποιοι μάλιστα το περιορίζουν σ’ αυτό το δίπολο έχουν μικρή ιδέα στη σκέψη τους και στη συνείδησή τους για το τι σημαίνει Αγία Σοφία. Πρόκειται για ένα ζήτημα που αφορά όλο τον κόσμο, γι’ αυτό έχουμε ενώσει τις προσευχές μας με όλους τους ανθρώπους, σε κάθε γωνιά της Οικουμένης, που κατά τις κρίσιμες ετούτες ώρες έχουν στραμμένο το βλέμμα τους στη Βασιλίδα των πόλεων και αγωνιούν για την τύχη της Μεγάλης Εκκλησίας. Προσευχόμαστε και στα αυτιά μας αντηχεί το ‘‘Νενίκηκά σε Σολομών’’. Ψάλλουμε το ‘‘Τη Υπερμάχω Στρατηγώ τα νικητήρια’’ και μεταφερόμαστε νοερά στην ‘‘καρδιά’’ της Μητρός Εκκλησίας, στο αιώνιο και κορυφαίο σύμβολο της Ορθοδοξίας. Φιλούμε το χέρι του Πατριάρχου μας και η καρδιά μας γεμίζει ειρήνη. Έχουμε ελπίδα ότι η αδικία που σήμερα επιχειρείται κάποια στιγμή θα αποκατασταθεί. Πιστεύουμε ότι τελικά τα θαυμάσια ψηφιδωτά που κοσμούν την Αγία Σοφία μας και ο εμβληματικός τρούλος της, ο πρώτος τρούλος της ανθρώπινης ιστορίας, θα συνεχίσουν να δεσπόζουν επιβλητικά, με τον χαρακτήρα που έχουν καθιερωθεί στις συνειδήσεις όλης της ανθρωπότητας».
Κωνσταντίνος Φίλης: Η Κωνσταντινούπολη θα αντικαταστήσει τη Μέκκα!
«Ο απώτερος στόχος του Ερντογάν είναι η μεν Κωνσταντινούπολη να αντικαταστήσει τη Μέκκα ως το παγκόσμιο σημείο αναφοράς και κατ’ επέκταση να γίνει ο καινούργιος πόλος έλξης για τους σουνίτες μουσουλμάνους, ο δε Ερντογάν και η Τουρκία να εδραιωθούν ως η προστάτιδα δύναμη και το «καταφύγιο» των μουσουλμάνων, ειδικότερα δε των διωκόμενων. Έτσι, εκμεταλλεύεται το μούδιασμα των μοναρχιών του Κόλπου (πλην Κατάρ με το οποίο ταυτίζεται) αλλά και της Αιγύπτου προκειμένου να επικρατήσει εντός του σουνιτικού Ισλάμ (σε μια περίοδο έλλειψης ηγεσίας), ενώ μόνο τυχαίες δεν είναι οι συχνές αναφορές του τούρκου προέδρου σε όσους θεωρεί κατατρεγμένους μουσουλμάνους, είτε πρόκειται για τους Παλαιστίνιους ή για τους Ροχίνγκια, είτε για τους Τατάρους ή τους Ουιγούρους, ακόμη και για τα μουσουλμανικά στοιχεία στην αφρικανική ήπειρο».
Ιωάννης Μ. Κονιδάρης: Η ώρα της συστράτευσης όλων των δυνάμεων του τόπου
• Ο διχασμός υπήρξε πάντα
ο κακός μας δαίμονας
«Οι αντιδράσεις της διεθνούς κοινότητας στην απόφαση μετατροπής της Αγίας Σοφίας σε τζαμί υπήρξαν, επιεικώς, πολύ χλιαρές και περιορίστηκαν στην έκφραση συναισθημάτων, ανέφερε 0 Ιωάννης Μ. Κονιδάρης (Ομότιμος Καθηγητής της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών). Το ΝΑΤΟ, η Ευρωπαϊκή Ένωση, ο ΟΗΕ και οι μεγάλες δυνάμεις προσέχουν κάθε τους λέξη. Ακόμη και η ορθόδοξη Ρωσία, για να μη μας παραπλανά η κοινή θρησκεία, στο επίπεδο της πολιτικής ηγεσίας, περιορίστηκε να διαμηνύσει την κατακραυγή του ρωσικού λαού.
Εκτιμώ ότι η κίνηση αυτή του Ερντογάν είναι προάγγελος της συνολικής αμφισβήτησης της Συνθήκης της Λωζάννης, εκατό περίπου χρόνια μετά την υπογραφή της, που θα θέσει και επίσημα τέλος στο κεμαλικό κράτος και θα οριστικοποιήσει την πλήρη ισλαμοποίηση της Τουρκίας, με απώτερο σκοπό να ηγηθεί των μουσουλμανικών κρατών.
Εκείνο που προέχει, και επιβάλλεται, αυτή την κρίσιμη ώρα είναι η συσπείρωση του Ελληνισμού ανά την Οικουμένη, και αυτό προϋποθέτει ενότητα και συστράτευση όλων των πολιτικών δυνάμεων του τόπου. Πρέπει να ομονοήσουμε, πριν να είναι αργά, για να χαράξουμε επιτέλους μια εθνική στρατηγική στο θέμα αυτό. Αν δεν το κατορθώσουμε, θα είμαστε άξιοι της μοίρας μας…
Ας αναλογιστούμε πως ο διχασμός υπήρξε πάντα ο κακός μας δαίμονας και ότι ακόμη και τις παραμονές της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης δέσποζε η διαμάχη μεταξύ Ενωτικών και Ανθενωτικών!..»
Γιώργος Παγουλάτο:ς Στην κάννη των όπλων δεν απαντάς με γαρίφαλο…
«Η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί συνιστά σημείο καμπής και παράλληλα κορύφωση της ύβρεως. Ο Ερντογάν προτιμά να μετατρέψει την Τουρκία σε παγκόσμιο φάρο του σουνιτικού Ισλάμ παρά να διατηρήσει τα προσχήματα εντός δυτικόστροφου ανεξίθρησκου κράτους, τόνισε ο Καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Οικονομίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Γενικός Διευθυντής του ΕΛΙΑΜΕΠ. Το status quo της Λωζάννης τον στενεύει, τον Κεμαλισμό ενταφιάζει η δική του νεοοθωμανική Τουρκία.
Πώς αντιδράς σε ένα καθεστώς το οποίο διεξάγει πολεμικές επιχειρήσεις εντός και εκτός, στη Συρία, στο Ιράκ, στη Λιβύη; Που παρεμβαίνει ενισχύοντας ανατρεπτικές δυνάμεις σε αραβικές χώρες όπως η Αίγυπτος, η Σαουδική Αραβία, τα ΗΑΕ;
Πυρήνας της αντίδρασης είναι, βέβαια, η αμυντική οχύρωση, η ετοιμότητα των ενόπλων μας, η αποτροπή. Μεγιστοποίηση του κόστους μιας θερμής σύγκρουσης για τον θερμοκέφαλο γείτονα. Χωρίς πολεμικές ιαχές, με ψυχραιμία, αυτοσυγκράτηση και αποφασιστικότητα. Εάν ο απέναντι σου προτείνει την κάννη του όπλου δεν είναι για να βάλεις μέσα ένα γαρίφαλο».
Παναγιώτης Ροϊλός: Φράνσις Φουκουγιάμα: Στόχος του Ερντογάν να δώσει στην Τουρκία μουσουλμανική ταυτότητα
«Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Ερντογάν είναι φορέας του λαϊκιστικού εθνικισμού. Η θρησκεία και ο εθνικισμός είναι δύο εναλλακτικοί τρόποι για να κινητοποιείς τις μάζες και αυτό ακριβώς το πακέτο συνδυάζει ο Ερντογάν. Η παλιά κεμαλική Τουρκία ήταν ένα κράτος κοσμικό και αρκετά φιλελεύθερο – όχι δημοκρατικό, αλλά πάντως φιλελεύθερο με την έννοια της ανοχής προς τις θρησκευτικές ελευθερίες και την έξωση της θρησκείας από την πολιτική ζωή. Ο στόχος του AKP και του Ερντογάν είναι να υπονομεύσουν αυτή την παράδοση και να δώσουν στην Τουρκία μια μουσουλμανική ταυτότητα. Αυτό που έκανε με την Αγία Σοφία είναι η ένδειξη αυτής της στρατηγικής – κάτι που δεν είναι καλό ούτε για την Τουρκία ούτε για την Ευρώπη».
Έναυσμα η 24η Ιουλίου για οριστική απομάγευση…
«24 Ιουλίου 2021: εορτασμός στην Τουρκία της πρώτης επετείου επανισλαμοποίησης της Αγίας Σοφίας. Στην Ελλάδα οι ανά τόπους επετειακές εκδηλώσεις για τη συμπλήρωση των διακοσίων χρόνων από την έναρξη της ελληνικής επανάστασης βρίσκονται στο απόγειό τους, εν μέσω καινούργιων απειλών για θερμότατα επεισόδια στο Αιγαίο και χλιαρότατων αντιδράσεων εκ μέρους εταίρων και ετέρων.
Ένας χρόνος πριν (24 Ιουλίου 2020): με μια θεαματική εμβληματική τελετή στο τζαμί, πλέον, της Αγίας Σοφίας και ύστερα από ένα διάλειμμα ογδόντα τριών ετών ιδεολογικού, κατά το δυνατόν, «εκσυγχρονισμού», η Τουρκία, έναν χρόνο πριν από τη 200ή επέτειο της ελληνικής επανάστασης, επιστρέφει σε ένα μεσαιωνικό θρησκευτικό και πολιτικό ιμπεριαλισμό.
Η 24η Ιουλίου 2020 πρέπει να λειτουργήσει ως έναυσμα για την οριστική πια απομάγευση όσων για χρόνια βαυκαλίζονταν με το αφελέστατο επιχείρημα ότι οι προς τα δυτικά σύνορα της Τουρκίας εκτοξευμένες απειλές την τελευταία δεκαετία προορίζονταν μόνο για εσωτερική κατανάλωση» κατέληξε ο Καθηγητής Ελληνικών Σπουδών, κάτοχος της Έδρας «Γ. Σεφέρης», επιστημονικός εταίρος στο Κέντρο Διεθνών Σχέσεων Weatherhead, Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ.
Γιώργος Σκαμπαρδώνης: Θα ήθελα να είμαι ένα απλό ψαλτάκι σε μια εκκλησία του Γαλατά…
«Η Δύση ποτέ δεν θα καταδέχονταν να μετατρέψει σε εκκλησία ένα μεγάλο, τζαμί-σύμβολο του Ισλάμ. Δεν έχει αυτό το κόμπλεξ, να βάλει σταυρό πάνω σε μιναρέ. Αλλά όταν, όπου και αν σκάψεις στη Μικρά Ασία ξεπετάγονται απ’ το χώμα κίονες και αρχαιοελληνικά, ή ελληνορωμαϊκά κιονόκρανα, τότε είναι περίπου φυσικό να έχεις κάποιο αίσθημα μειονεξίας – και στην Έφεσο, και στην Πέργαμο που πήγα, ο τούρκος ξεναγός δεν έλεγε λέξη για το ποιοι φτιάξανε αυτές τις περίλαμπρες, προφανώς αρχαιοελληνικές πόλεις. Όμως τα υπέροχα, λαξευμένα μάρμαρα, τ’ αγάλματα και τα λουτρά και οι ναοί και τα στάδια και τα θέατρα κραύγαζαν από μόνα τους ποιοι τα έχουνε φτιάξει. Η εύλαλη σιωπή τους θα το διαλαλεί για πάντα. Εξάλλου όλες οι πόλεις της Μικράς Ασίας είναι ιδρυμένες και φτιαγμένες απ’ τον Ελληνισμό στην πολυκύμαντη ιστορική περιπέτειά του – για ποια ‘‘γαλάζια (και μπλε μαρέν) πατρίδα’’ μας λέει ο άνθρωπος;
Η βέβηλη χειρονομία του Τούρκου διαλύει την όποια οπτιμιστική αφέλεια, ή ευφραντική αυταπάτη είχε η Δύση. Μας συνεφέρνει όλους. Θέλουμε να αγιάσουμε και δεν μας αφήνει η πραγματικότητα. Και η πραγματικότητα είναι αυτό που συμβαίνει, όχι η αφορολόγητη, γλυκερή (και πονηρή) διάθεση που τώρα εξαντλήθηκε, αλλά όχι με δική μας ευθύνη.
Ένας φίλος, συγκινημένος, μου είπε:
‘‘Εγώ, είμαι αδιάφορα, τυπικά Χριστιανός και ο περίβλεπτος ναός κοιμόταν μέσα μου. Αλλά τώρα νιώθω, για πρώτη φορά, πως το μόνο που θα ήθελα αυτές τις μέρες είναι να είναι ένα απλό ψαλτάκι σε μια εκκλησία του Γαλατά».