Η διπλωματία του πετρελαίου στη Λιβύη εμποδίζει την επιβολή κυρώσεων στην Τουρκία
Του
ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΥ
Η Διάσκεψη του Βερολίνου δέσμευσε τις τρίτες χώρες που εμπλέκονται στη λιβυκή κρίση να σεβαστούν το εμπάργκο όπλων και να συμφωνήσουν για εκεχειρία. Ωστόσο δεν έκανε καμιά πρακτική πρόταση για τον τερματισμό της κρίσης.
Η κατάσταση δεν άλλαξε μετά τη Διακήρυξη του Καΐρου, ούτε μετά τον βομβαρδισμό των τουρκικών αντιαεροπορικών συστοιχιών στην Αλ Ουατίγια. Αυτό μπορεί να εξηγηθεί μόνο με αναφορά στις ισορροπίες που διαμορφώνονται στο Συμβούλιο Ασφαλείας, όπου κυριαρχούν τα γεωπολιτικά και γεωοικονομικά συμφέροντα των ισχυρών παικτών, που διαθέτουν βέτο.
Η παραίτηση του Γκασάν Σαλαμέ, απεσταλμένου του ΓΓ του ΟΗΕ για τη Λιβύη, είναι διαφωτιστική. Ενώ διεξάγονταν στη Γενεύη οι διαπραγματεύσεις των αντιμαχόμενων πλευρών, πάνω στον οδικό χάρτη του Σαλαμέ, στις 3 Μαρτίου εκείνος παραιτήθηκε «λόγω stress». Η παραίτηση υποβλήθηκε όταν έχασε την ομόφωνη υποστήριξη του Συμβουλίου Ασφαλείας, χωρίς την οποία δεν υπάρχει λύση στη Λιβύη.
Από τότε δεν αντικαταστάθηκε, καθώς οι ΗΠΑ έθεσαν βέτο για τον αλγερινό πρώην υπουργό Εξωτερικών Λαμάμρα, που είχαν αποδεχθεί τα άλλα μέλη. Ο ΓΓ του ΟΗΕ διόρισε προσωρινό εκπρόσωπο στη Λιβύη και επικεφαλής της αποστολής UNSMIL την Αμερικανίδα Στέφανι Τούρκο Ουίλιαμς.
Ο Σαλαμέ είχε αντικαταστήσει τον Γερμανό Μάρτιν Κόμπλερ το 2017, κατά την εξέλιξη ενός σκανδάλου. Η γερμανική πετρελαϊκή εταιρεία Wintershall ήταν κατηγορούμενη από την Εθνική Εταιρεία Πετρελαίου NOC της Λιβύης για παρακράτηση τουλάχιστον 900 δισ. δολαρίων. Η κατηγορία αφορούσε και τη «συμπόρευση με μη σύννομες προσπάθειες» της κυβέρνησης Σάρατζ, προκειμένου να αναλάβει η Wintershall την αποκλειστική πώληση των εξαιρετικά κερδοφόρων συμβολαίων πετρελαίου της Λιβύης.
Εκεί όμως που απέτυχε η γερμανική Wintershall ήρθε η Τουρκία να προσπαθήσει να αποκτήσει τα δικαιώματα εκμετάλλευσης και πώλησης του μαύρου χρυσού της Λιβύης. Η κατάληψη της Σύρτης θα εξασφαλίσει στον Ερντογάν τον έλεγχο μεγάλου μέρους των εξαγωγών πετρελαίου αλλά και την εκμετάλλευση της λιβυκής ΑΟΖ. Η προσπάθεια, όμως, συναντά την αντίσταση του Κοινοβουλίου στο Τομπρούκ και την «κόκκινη» γραμμή της Αιγύπτου.
Για το ξεπέρασμα του αδιεξόδου, ο πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Γερμανικής Βουλής Νόρμπερτ Ρέτγκεν τάχθηκε υπέρ μιας «διεθνούς στρατιωτικής αποστολής, με τη συμμετοχή Γερμανών, για να υπάρξει ειρήνευση στη Λιβύη». Δεν είναι η πρώτη φορά, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, που η Γερμανία επιχειρεί να λειτουργήσει στρατιωτικά εκτός συνόρων, παρά τη σχετική απαγόρευση.
Επειδή η στρατιωτική παρουσία της στο εξωτερικό υπόκειται στους περιορισμούς που της επέβαλαν οι νικητές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, επιλέγει να πρωτοστατήσει στη δραστηριοποίηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ως εργαλείου υποβοηθητικού του ΟΗΕ. Η τακτική ειρηνοποιού της επιτρέπει να προωθήσει τη γεωπολιτική της ατζέντα με ευρωπαϊκή σφραγίδα.
Μια ευρωπαϊκή στρατιωτική αποστολή με τον συντονισμό της Γερμανίας θα μπορούσε να σημαίνει περιορισμένη συμμετοχή της Τουρκίας στον έλεγχο των πετρελαίων της Λιβύης, υπό γερμανική εποπτεία. Επειδή αυτή η επιδίωξη δεν συνάδει με ευρωπαϊκές κυρώσεις στην Τουρκία, ο εκπρόσωπος Εξωτερικών της ΕΕ Μπορέλ θα εξακολουθήσει να «προετοιμάζει» τον κατάλογο των κυρώσεων.
Το παρασκήνιο στον ΟΗΕ αποκαλύπτει πως η πρόσβαση στους ενεργειακούς πόρους της Λιβύης αποτελεί βασικό κίνητρο ανάμειξης, παρά τις διακηρύξεις για «πράσινη» ενέργεια. Η Λιβύη διαθέτει τα μεγαλύτερα αποθέματα πετρελαίου που έχουν ανακαλυφθεί στην Αφρική.
Πολλές πετρελαιοπηγές υπό τον έλεγχο του Χάφταρ έκλεισαν τον Ιανουάριο του 2020. Το κλείσιμο των τερματικών σταθμών έγινε από τις διάφορες φυλές, μέχρι να εξάγουν το «δικό τους» πετρέλαιο, παρακάμπτοντας την Τρίπολη, που παίρνει τη μερίδα του λέοντος από τα έσοδα του πετρελαίου.
Ωστόσο, η Εθνική Εταιρεία Πετρελαίου της Λιβύης NOC στις αρχές Ιουλίου 2020 ανακοίνωσε την επανέναρξη παραγωγής και εξαγωγών. Η επανάληψη της παραγωγής σημαίνει ότι υπάρχει πρόοδος στις διαπραγματεύσεις που διεξάγονται υπό την αιγίδα του ΟΗΕ για τη διανομή των εσόδων μεταξύ Τρίπολης και Τομπρούκ.
Οι φυλές της Κυρηναϊκής διαμαρτύρονται για άδικη και αδιαφανή διανομή των εσόδων, υπό την πίεση τζιχαντιστών που συμμετέχουν στην κυβέρνηση του Σάρατζ. Ζητούν μάλιστα την απομάκρυνση του διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας Αλ-Καμπίρ.
Ο ΓΓ του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτιέρες ενημέρωσε το Συμβούλιο Ασφαλείας πως ο έλεγχος της Κεντρικής Τράπεζας, ενώ είχε συμφωνηθεί με τον Σάρατζ τον Ιούνιο, εμποδίζεται από κρατικούς λειτουργούς στην Τρίπολη. Όλοι βέβαια γνωρίζουν πως από τους πόρους αυτούς πληρώνονται οι μισθοφόροι που έχει μεταφέρει ο Ερντογάν, όπως και άλλα έξοδα της τουρκικής στρατιωτικής επέμβασης.
Το Κοινοβούλιο της Λιβύης στο Τομπρούκ κάλεσε επίσημα την Αίγυπτο να επέμβει στρατιωτικά για να προστατεύσει τη λιβυκή και αιγυπτιακή εθνική ασφάλεια, εάν υπάρξει επίθεση στη Σύρτη. Η Τουρκία όμως δήλωσε πως η Κυβέρνηση της Τρίπολης δεν θα επωφελείτο αν γινόταν τώρα εκεχειρία, κατά μήκος των σημερινών γραμμών του μετώπου.
Στη συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας, την περασμένη Τετάρτη, ο γερμανός υπουργός Εξωτερικών Χάικο Μάας, που προεδρεύει, πρότεινε άμεση εκεχειρία και ανακήρυξη του άξονα Σύρτη – Αλ Τζούφρα σε αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη, ως συμβιβασμό. Η εξέλιξη αυτή εξηγεί τις δηλώσεις του Ρέτγκεν και συνδέεται με την καταστροφή των τουρκικών αντιαεροπορικών συστοιχιών στην Αλ Ουατίγια, που φρενάρει τον Ερντογάν.
Ωστόσο η Γαλλία έχει επανειλημμένα καταγγείλει τις τουρκικές παρεμβάσεις στη Λιβύη και αναμένουμε να δούμε αν η πρόταση του Χάικο Μάας θα μεταφέρει στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ την άποψη της ΕΕ ή μόνο τη θέση της Γερμανίας. Διότι η πρόταση Μάας σημαίνει αφαίρεση του ελέγχου της Σύρτης από τις δυνάμεις του Χάφταρ, όπως επιδιώκει η Τουρκία. Η γερμανική πρωτοβουλία, δηλαδή, εξυπηρετεί τα σχέδια της Άγκυρας. Ως γνωστόν, όμως, η Γερμανία δεν διαθέτει βέτο στον ΟΗΕ, όπως η Γαλλία, η Ρωσία και οι ΗΠΑ.
Φωτό: ert.gr