Δημ. Στωίδης: Είναι ο νεο-οθωμανισμός κερκόπορτα;
Του
ΔΗΜΟΣΘΕΝΗ ΣΤΩΙΔΗ
Πρεσβευτή ε.τ.
Έχει βάση η συχνή αναφορά στον νεο-οθωμανισμό, όταν επιχειρείται από τρίτους να ερμηνευθούν εκφάνσεις της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας; Εάν ναι, πρόκειται περί θεωρητικής ιδεολογίας ή για κάτι βαθύτερο, με διαχρονικά πολιτισμικές και με ιστορική συνέχεια καταβολές;
Το ερώτημα δεν αφορά προφανέστατα την Τουρκία, εφόσον η ίδια είναι ο αποκλειστικός εκφραστής της συγκεκριμένης πολιτικής. Μάλιστα η εν προκειμένω επιμονή της φαίνεται να αντανακλάται στην προσήλωσή της στον γεωπολιτικό στόχο της εμπέδωσης του τουρκικού αποτυπώματος. Ένα αποτύπωμα το οποίο η Άγκυρα αναμένεται να επιδιώξει να προβάλλει δεόντως και με την αφορμή της συμπλήρωσης 100 ετών από την ίδρυση του σύγχρονου κράτους το 1923. Και να επιχειρήσει να αναδείξει παράλληλα τη διαχρονικότητα της τουρκικής συνάφειας με ένα, απαρχαιωμένο πάντως, οθωμανικό παρελθόν.
Βέβαια οι χώρες-αποδέκτες της οθωμανικής «αβρότητας» δικαιούνται να προβληματισθούν και να αντισταθούν σε ορατές απόπειρες προώθησης πτυχών του επονομαζόμενου νεο-οθωμανισμού. Είναι σαφές ότι κανένα κράτος που πρόεκυψε από την πάλαι ποτέ Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν μπορεί να επιδείξει ούτε την ελάχιστη ανοχή, εξαιτίας της ιστορικής κακουχίας που υπέστη, σε οιασδήποτε μορφής σύγχρονο τουρκικό επεμβατισμό. Είναι λοιπόν φυσιολογικό να κρίνουν με ιδιαίτερα κριτική ματιά και να διατηρούν μύχιες επιφυλάξεις για τη διεθνώς επιδεικνυόμενη τουρκική κινητικότητα και τον επιχειρούμενο με οιονδήποτε μανδύα προσεταιρισμό των σχετικών κοινωνιών.
Διότι ακριβώς η Τουρκία προκύπτει να θεωρεί ότι ως διάδοχος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας νομιμοποιείται να επανακάμψει στα παλαιά εδάφη. Τα κύρια εργαλεία της είναι η ΤΙΚΑ και η Ντιγιανέτ, με δράσεις σίγουρα στα Βαλκάνια, όπου διαβιούν τουρκικές ή / και μουσουλμανικές μειονότητες, αλλά και σε άλλες περιοχές. Η έκφραση της τουρκικής διείσδυσης λαμβάνει συχνά επιθετικό / παρεμβατικό χαρακτήρα, όπως ενδεικτικά πράττει στις περιπτώσεις της Συρίας, του Ιράκ, του Λιβάνου, της Λιβύης.
Μάλιστα σε αρκετές περιπτώσεις η εφαρμογή της τουρκικής πολιτικής εκδηλώνεται με την άσκηση της λεγόμενης «soft power» και αποτυπώνεται σε επενδύσεις στις υποδομές, στην ενέργεια αλλά και σε περιστασιακή συνεργασία ακόμη και στον στρατιωτικό τομέα.
Η περιγραφή της εν λόγω τουρκικής πολιτικής μπορεί αντικειμενικά να θεωρηθεί ότι έχει χαρακτηριστικά του νεο-οθωμανισμού, εφόσον παρατηρούμε ότι στοχεύει σε συγκεκριμένο γεωγραφικό χώρο. Και ότι εκδηλώνεται συχνά με εθνικιστικές, διεκδικητικές ή/και επεκτατικές εκφάνσεις. Είναι πιθανόν λοιπόν, σε συνάρτηση με το δόγμα του στρατηγικού βάθους, να πρόκειται για υλοποίηση πολιτικής που σχετίζεται με την προφανή επιθυμία της Τουρκίας να καθιερωθεί, τουλάχιστον, ως αξιόπιστη και έγκυρη περιφερειακά δύναμη.
Σε επίρρωση της ως άνω τοποθέτησης υπογραμμίζεται η συναφής φιλόδοξη αλλά και αμφισβητήσιμη πολιτική των «μηδενικών προβλημάτων με τους γείτονες», πολιτική η οποία στόχευε στην αναβίωση της επιρροής της Άγκυρας κυρίως σε Μέση Ανατολή και Ευρασία, μέσω, πρωτίστως, της προώθησης εμπορικών και πολιτιστικών σχέσεων. Δηλαδή δραστηριότητες και δράσεις που δεν παραπέμπουν απευθείας στην εφαρμογή πτυχών του νεο-οθωμανισμού προκειμένου να εφησυχάζουν οι ανήσυχοι γείτονες, όμοροι και μη.
Όμως οι περιστάσεις και τα γεγονότα δεν αποκρύπτουν τις πραγματικές προθέσεις της Τουρκίας για περιοχές της πάλαι ποτέ Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Τα ερείσματα στη Συρία, η επιθετικότητα στο Ιράκ, οι βάσεις στη Σομαλία, η εμπλοκή στη Λιβύη, τα Κατεχόμενα στην Κύπρο, οι τριβές και οι εντάσεις με τη χώρα μας συντηρούν την πεποίθηση στην τουρκική ελίτ ότι οι χειρισμοί τους ορμώνται από «ιστορικά δικαιώματα». Και πολιτεύονται αναλόγως.
Εννοείται ότι καθόσον μας αφορά, ως άμεσοι και όμοροι γείτονες, ουδόλως πρέπει να μας αφορούν τα ευρύτερα desiderata της Τουρκίας. Πιστεύω ότι δεν έχουμε την πολυτέλεια να επηρεαζόμαστε από την κινητικότητα της Τουρκίας στο διεθνές και περιφερειακό επίπεδο, υπό την ασφαλή προϋπόθεση ότι δεν στρέφεται ευθέως κατά της δικής μας χώρας. Ούτε να αναλώνουμε φαιά ουσία για την τυχόν πιθανή ερμηνεία της (απατηλής) έννοιας του νεο-οθωμανισμού, δεδομένου ότι ούτως ή άλλως συνιστά προφανώς αντικείμενο προβληματισμού εντός της τουρκικής κοινωνίας.
Θεωρώ, τέλος, ότι θα πρέπει να οπλισθούμε με υπομονή (ιώβεια), ψυχραιμία, σύνεση αλλά και εγρήγορση, εν όψει λίαν πιθανών ενοχλητικών και ενδεχομένως προκλητικών λόγων και έργων εις βάρος μας με αφορμή τα 100 χρόνια από την ίδρυση του σύγχρονου τουρκικού κράτους.
Εν κατακλείδι, νομίζω ότι ο χειρισμός της συνολικής προσέγγισης της διμερούς συνεργασίας μας με την Τουρκία δύναται να είναι επωφελής για τα συμφέροντά μας εάν, όπως υποστήριξε ο Χανς Μοργκεντάου, «ανταλλάξουμε στη σκιά άχρηστων δικαιωμάτων την ουσία πραγματικού πλεονεκτήματος». Αρκεί να το αναδείξουμε.
Φωτό: telegraph.co.uk