Η γεωπολιτική αυτονομία της ΕΕ, ευκαιρία ανάσχεσης της τουρκικής επιθετικότητας
Του
ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΥ
Η ΕΕ υποχρεώνεται, στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, να καλύψει το γεωπολιτικό κενό στη γειτονιά της και να εξασφαλίσει στρατηγική αυτονομία. Έχει επιτευχθεί ένας γαλλογερμανικός συμβιβασμός, με πυλώνες την οικονομική ευρωστία της Γερμανίας και τη στρατιωτική ισχύ της Γαλλίας.
Η γερμανική προεδρία το επόμενο εξάμηνο θα δώσει ώθηση στην εξωτερική πολιτική, η οποία περιλαμβάνει τις σχέσεις με την Αφρική και την Κίνα, αλλά και στην ενίσχυση της πολιτικής άμυνας και ασφάλειας.
Η Γερμανία θεωρεί πλέον ζωτικής σημασίας την ενδυνάμωση της ικανότητας δράσης της ΕΕ στο εξωτερικό. Ο πρώην γερμανός διπλωμάτης Βόλφγκανγκ Ίσινγκερ, επικεφαλής της Διάσκεψης του Μονάχου για την Ασφάλεια, εξέφρασε την πεποίθηση ότι η ΕΕ πρέπει να απειλήσει ακόμα και με στρατιωτική δράση στη Λιβύη.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Μακρόν προς ΕΕ: Μην αφήσετε την Μεσόγειο σε άλλες δυνάμεις
Η Γερμανία, μετά τη μείωση της αμερικανικής παρουσίας, θα στραφεί προς τη Μεσόγειο, μέσω της Συρίας και της Λιβύης, σε συνεργασία με τη Γαλλία. Όσον αφορά τη βελτίωση της στρατιωτικής της ισχύος και την ενίσχυση της διπλωματικής της επιρροής, η ΕΕ θα ιδρύσει ένα Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας και μια ειρηνευτική διευκόλυνση για στρατιωτική δράση.
Η στρατηγική αυτονομία της ΕΕ μπορεί να βοηθήσει στην ανάσχεση της τουρκικής επιθετικότητας, καθώς οφείλει να υποστηρίζει εμπράκτως τα κυριαρχικά δικαιώματα των μελών της απέναντι σε τρίτες χώρες, όπως η Τουρκία.
Μετά την επίσκεψη των προέδρων Μισέλ και Φον ντερ Λάιεν στον Έβρο, στο αποκορύφωμα της εργαλειοποίησης των μεταναστών από την Τουρκία, συμφωνήθηκε η συνέχιση του ευρωτουρκικού διαλόγου. Ο εκπρόσωπος της ΕΕ για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Ασφάλειας Ζοζέπ Μπορέλ από τον Έβρο δήλωσε πως η ΕE είναι δεσμευμένη στην προστασία της κυριαρχίας Ελλάδας και Κύπρου. Η δήλωση ενόχλησε ιδιαίτερα την Τουρκία, που δεν θέλει αυτά τα θέματα στον ευρωτουρκικό διάλογο.
Ωστόσο, στην τελευταία Σύνοδο Κορυφής ο έλληνας πρωθυπουργός έθεσε το σωστό ερώτημα: Πώς είναι δυνατόν η ΕΕ να επιβάλλει κυρώσεις στη Ρωσία για την Ουκρανία και όχι στην Τουρκία, που παραβιάζει την κυριαρχία της Κύπρου και της Ελλάδας; Έτσι, το θέμα της Τουρκίας θα βρίσκεται στην ατζέντα της Συνόδου Κορυφής 18 Ιουλίου.
Παράλληλα, η ατζέντα του ευρωτουρκικού διαλόγου θα περιλάβει το Μεταναστευτικό, την προενταξιακή βοήθεια στην Τουρκία αλλά και το θέμα των τουρκικών προκλήσεων. Για το θέμα αυτό ο επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος Μάνφρεντ Βέμπερ τόνισε ότι «τα προβλήματα με την Τουρκία δεν είναι διμερή, είναι ευρωπαϊκά» και ότι «τα σύνορα της Ελλάδας, χερσαία, θαλάσσια και εναέρια, είναι σύνορα της Ευρώπης».
Ζητούμενο για την Ελλάδα είναι να αξιοποιήσει η ΕΕ τα εργαλεία που διαθέτει για άσκηση πίεσης προς την Τουρκία. Μπορεί να υπάρχουν διαφορετικά συμφέροντα, έχει όμως σημασία να αντιληφθούν όλοι πως πρέπει να μπει φρένο στην επιθετικότητα της Τουρκίας. Μετά τα επεισόδια στο Λιβυκό Πέλαγος η Γαλλία έδειξε ότι το έχει αντιληφθεί και η Ελλάδα πρέπει να αξιοποιήσει την ευκαιρία.
Πολλές ευρωπαϊκές χώρες είναι δυσαρεστημένες με την προκλητικότητα της Άγκυρας και η ΕΕ θα μπορούσε να υιοθετήσει κυρώσεις, στο πρότυπο εκείνων σε βάρος της Ρωσίας, που θα προκαλέσουν κόστος στην Τουρκία, ώστε να εγκαταλείψει τις προκλήσεις σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο. Επίσης, η ΕΕ θα υποχρεωθεί να ξεκαθαρίσει στην Τουρκία ότι οι σχέσεις με τις χώρες-μέλη της οφείλουν να διέπονται από τους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου και του Δικαίου της Θάλασσας.
Η κυβέρνηση δεν πρέπει να τηρήσει σιωπή στο Μεταναστευτικό, ούτε στην έγκριση προενταξιακής βοήθειας προς την Τουρκία, χωρίς εξασφάλιση του σεβασμού των κυριαρχικών δικαιωμάτων Ελλάδος και Κύπρου. Ο πρωθυπουργός έχει τη δυνατότητα να πιέσει για την υιοθέτηση κυρώσεων, καθώς από την υπογραφή του εξαρτάται η έγκριση κονδυλίων για την άμυνα και τη βοήθεια προς την Τουρκία.
Μέχρι σήμερα η ΕΕ έχει κάνει ελάχιστα βήματα για να περιορίσει την τουρκική προκλητικότητα. Όσον αφορά το Βερολίνο, ο ρόλος της Άγκυρας στη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών απέτρεπε μια σθεναρή στάση απέναντι στην Τουρκία. Έτσι, η επιθετικότητα της Άγκυρας επεκτάθηκε στη Λιβύη και την Κεντρική Μεσόγειο. Ωστόσο, η επιμονή της για τη Σύρτη έδειξε φιλοδοξίες που θίγουν ενεργειακά και γεωπολιτικά συμφέροντα μεγάλων ευρωπαίων παικτών.
Η έντονη κινητικότητα του Νίκου Δένδια δείχνει πως η κυβέρνηση έχει αναλάβει διπλωματική δράση για την ανατροπή του τουρκολιβυκού συμφώνου. Ωστόσο είναι πλέον απαραίτητο να διαμορφωθεί ελληνική γεωπολιτική ατζέντα, με βάση το Ενιαίο Αμυντικό Δόγμα Ελλάδος – Κύπρου και τις τριμερείς συμφωνίες Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ και Ελλάδας – Κύπρου – Αιγύπτου.
Το δόγμα του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου, εκτός από την αμυντική θωράκιση της Κύπρου, αξιοποιεί τη στρατηγική θέση της για αεροναυτική παρουσία της Ελλάδας και της «γεωπολιτικής» ΕΕ στην Ανατολική Μεσόγειο. Η ΕΕ, με επισπεύδουσα τη Γαλλία, ενδιαφέρεται, καθώς η γεωπολιτική ρευστότητα και το Brexit την υποχρεώνουν να επανεξετάσει το στρατηγικό πλαίσιο των σχέσεών της με τον κόσμο.
Έτσι, η νέα πολιτική ασφαλείας της ΕΕ προσφέρει ευκαιρίες ανάσχεσης της Τουρκίας. Η Γαλλία κινείται διπλωματικά με τη βουβή συναίνεση της Γερμανίας και ο γάλλος υπουργός Εξωτερικών ζήτησε να μην αφεθεί η Άγκυρα να ελέγξει την περιοχή της Μεσογείου. Η συμμετοχή στον στόχο αυτό και η ακύρωση του τουρκολιβυκού συμφώνου ενδιαφέρει την Ελλάδα.
Στη Σύνοδο Κορυφής θα έχει τη διπλωματική ευκαιρία να επιδιώξει, μέσω και του ευρωτουρκικού διαλόγου, την υπεράσπιση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων, καθώς η «γεωπολιτική» ΕΕ αρχίζει να έχει συμφέρον, να τα θεωρεί και δικά της.