Χρ. Μπότζιος: Χρειάζεται, άραγε, το ΝΑΤΟ;
Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ
Η Τουρκία δυναμιτίζει τη συνοχή της Νατοϊκής Συμμαχίας
Όταν, το 1989, κατέρρευσαν τα καθεστώτα του υπαρκτού σοσιαλισμού στη Ρωσία και τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και στη συνέχεια η Σοβιετική Ένωση και το Σύμφωνο της Βαρσοβίας υπηρετούσα στη Σχολή Άμυνας του ΝΑΤΟ, στην οποία είχα εκλεγεί αντιπρόεδρος, εκπροσωπώντας τα μη στρατιωτικά μέλη, που αποτελούσαν την πλειοψηφία.
Στις καθημερινές διαλέξεις, αναλύσεις και συζητήσεις που γίνονταν στη σχολή με επισκέπτες εξειδικευμένους ομιλητές, κυρίως από τις ΗΠΑ, έντονος ήταν ο προβληματισμός για το μέλλον του ΝΑΤΟ, αφού είχε εκλείψει ο μεγάλος στρατιωτικός και ιδεολογικός αντίπαλος, το Σύμφωνο της Βαρσοβίας. Τον προβληματισμό είχε εκφράσει εύγλωττα ο πολιτικός υποδιοικητής της σχολής, καναδός πρέσβης, κατά τη διάρκεια εκπαιδευτικής επίσκεψης στις ΗΠΑ και ενημερωτικής συνάντησης με τον τότε Αρχηγό των Αμερικανικών Ενόπλων Δυνάμεων στρατηγό Κόλιν Πάουελ, ο οποίος στη συνέχεια χρημάτισε και υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, με αναφορά στο γνωστό ποίημα του Καβάφη «Περιμένοντας τους Βαρβάρους», διερωτηθείς «και τώρα τι θα γένουμε χωρίς βαρβάρους;».
Το ΝΑΤΟ, ως γνωστόν, δεν αυτοδιαλύθηκε, όπως θα περίμενε κανείς. Συνέχισε να λειτουργεί και η Σύνοδος του Λονδίνου το 1990 του έδωσε νέο περιεχόμενο και προσανατολισμό, με έμφαση στην πολιτική διάσταση παρά στη στρατιωτική, που ήταν και ο αρχικός στόχος του. Στην ουσία κρίθηκε σκόπιμη η διατήρησή του σε ρόλο χωροφύλακα –ή μπαμπούλα, όπως θα λέγαμε στη λαϊκή γλώσσα–, για να επεμβαίνει όπου έκρινε ότι διασαλευόταν η σταθερότητα και η διεθνής ασφάλεια.
Αυτό έπραξε και στην πρώην Γιουγκοσλαβία, χωρίς καμία απόφαση και εντολή του ΣΑ του ΟΗΕ. Επίσης, το ΝΑΤΟ διατήρησε ανέπαφη τη στρατιωτικοπολιτική δομή του και συνέχισε να δέχεται και να εντάσσει στη σύνθεσή του και νέα μέλη, τα οποία σήμερα ανέρχονται σε 30! Μετά την ένταξη όλων των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης-πρώην μελών του Συμφώνου της Βαρσοβίας, ακολούθησαν οι χώρες της Βαλτικής, που τρέφουν παθολογικούς φόβους έναντι της όμορης Ρωσίας, και στη συνέχεια οι βαλκανικές –εκτός της Σερβίας και του Κοσόβου–, με τελευταία ένταξη εκείνη της Βόρειας Μακεδονίας –πρώην FYROM–, που κατέστη δυνατή μετά τη Συμφωνία των Πρεσπών. Η ένταξη των βαλκανικών χωρών έχει ιδιαίτερη σημασία για τις ΗΠΑ γιατί προλαμβάνει τη ρωσική παραδοσιακή επιρροή, λόγω και της σλαβικής καταγωγής των λαών τους.
Κανείς δεν αμφιβάλλει ότι το ΝΑΤΟ εξυπηρετεί περισσότερο πολιτικούς παρά στρατιωτικούς σκοπούς. Κανείς, επίσης, δεν αμφιβάλλει για την κυριαρχία των ΗΠΑ, που είναι και ο βασικός χρηματοδότης και διαθέτει το ισχυρότερο συμβατικό και πυρηνικό οπλοστάσιο. Την επικυριαρχία των ΗΠΑ, με τα υπόλοιπα μέλη να λειτουργούν περισσότερο σε ρόλο κομπάρσου, αντιλήφθηκε πολύ νωρίς ο Σαρλ Ντε Γκολ, ο οποίος ζήτησε αφενός τη μεταφορά της έδρας της Συμμαχίας από το Παρίσι στις Βρυξέλλες και αφετέρου αποφάσισε την απόσυρση της Γαλλίας από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ, για να επιστρέψει η Γαλλία, ύστερα από πολλές δεκαετίες, επί Προεδρίας Σαρκοζί.
Ο Ντε Γκολ, μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της μεταπολεμικής και σύγχρονης Ευρώπης, ανησυχούσε και για έναν άλλον, πρόσθετο λόγο. Διέβλεπε ότι μια συνεχιζόμενη εξάρτηση της Ευρώπης από τις ΗΠΑ θα αφαιρούσε από την Ευρώπη τη δυνατότητα να αποκτήσει δική της αμυντική ικανότητα στα πλαίσια της σταδιακής ολοκλήρωσής της. Η γαλλική αμφισβήτηση του ΝΑΤΟ επαναλήφθηκε και από τον επίγονο των Γκολικών, τον σημερινό Πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος σε διάστημα ολίγων μηνών χαρακτήρισε δις το ΝΑΤΟ ως οργανισμό «εγκεφαλικά νεκρό».
Οι τελευταίες επικρίσεις κατά της Νατοϊκής Συμμαχίας ήταν συνέπεια του γαλλοτουρκικού ναυτικού επεισοδίου ανοικτά του Λιβυκού Πελάγους, όταν τρία τουρκικά πολεμικά σκάφη που συνόδευαν πλοίο που έφερε σημαία Τανζανίας, έμφορτο με όπλα, εμπόδισαν γαλλική φρεγάτα να ερευνήσει το περιεχόμενο του φορτίου στα πλαίσια και της πρωτοβουλίας της ΕΕ για την ειρήνευση στη Λιβύη. Το πλοίο με το παράνομο φορτίο είχε προηγουμένως εντοπισθεί από πλοίο του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού. Το επεισόδιο προκάλεσε την οργή του γάλλου Προέδρου και στην πρόσφατη Νατοϊκή Σύνοδο των Υπουργών Άμυνας σημειώθηκε σφοδρή και έντονη αντιπαράθεση μεταξύ της γαλλίδας υπουργού Άμυνας και του τούρκου ομολόγου της. Αλλά και ο γάλλος Πρόεδρος, στην προ ημερών συνάντησή του με τη γερμανίδα καγκελάριο, επανήλθε επί του επεισοδίου καυτηριάζοντας την τουρκική συμπεριφορά, που, όπως τόνισε, απάδει στην ιδιότητα συμμάχων χωρών ενώ επέκρινε με ασυνήθη δριμύτητα την ενεργό ανάμειξη της Τουρκίας στο Λιβυκό.
Όσο για τις αντιδράσεις του ΝΑΤΟ στην τουρκική συμπεριφορά, ο νορβηγός ΓΓ κ. Στόλτενμπεργκ περιορίστηκε σε παρατηρήσεις περί διενέργειας σχετικής έρευνας για το πώς και υπό ποιες συνθήκες συνέβη το γεγονός! Το τουρκογαλλικό επεισόδιο έφερε σε ενεργό αντιπαράθεση δύο χώρες-μέλη της Νατοϊκής Συμμαχίας και πρέπει να προβληματίσει για την περαιτέρω πορεία της, όταν διαπιστώνεται ότι ένα κράτος-μέλος στρέφεται κατά άλλου.
Επιβεβαιώνει, επίσης, όσα γράφαμε στο προηγούμενο άρθρο μας, όταν αναφέραμε ότι η Τουρκία, χάρη στην ανοχή που έχουν επιδείξει απέναντί της οι ΗΠΑ και η Ρωσία αλλά και άλλες δυτικές δυνάμεις, αρχίζει να συμπεριφέρεται ως μεγάλη περιφερειακή δύναμη, να προκαλεί επιδεικτικά και αλαζονικά τους συμμάχους της και να λειτουργεί αποσταθεροποιητικά στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Βορείου Αφρικής.
Οι Δυτικοί, με την ανοχή τους, φαίνεται πως απώλεσαν ή περιόρισαν και το μόνο ισχυρό όπλο που φοβίζει την Άγκυρα, την παροχή υποστήριξης προς τους Κούρδους, που αποτελεί και ηθική επιταγή για έναν πολυβασανισμένο, αρχαίο, ιστορικό λαό, που αξίζει να αποκτήσει τη δική του κρατική υπόσταση, όπως άλλοι λαοί της περιοχής.
Όσον αφορά το μέλλον του ΝΑΤΟ, αργά ή γρήγορα οι ευρωπαίοι πολίτες θα διερωτηθούν αν αλήθεια χρειάζεται και αν η ΕΕ θα πρέπει να αποφασίσει να αποκτήσει το δικό της αμυντικό σύστημα. Η Ελλάδα, πάντως, για πολλούς και ποικίλους λόγους, θα πρέπει να είναι η τελευταία χώρα που θα θέσει ένα τέτοιο ερώτημα.