Το γεφύρι της Πλάκας – Αναστήλωση και ανάδειξη γέφυρας Αράχθου, στην Πλάκα (φωτο)
Στη συνεδρίαση της 15ης Ιουνίου τ.έ., η Κοινή Επιτροπή Παρακολούθησης της Προγραμματικής Σύμβασης Πολιτισμικής Ανάπτυξης του έργου «Στερέωση, αποκατάσταση, αναστήλωση και ανάδειξη γέφυρας Αράχθου στην Πλάκα» υπό την προεδρία της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Λίνας Μενδώνη διαπίστωσε την ολοκλήρωση του έργου, το οποίο εκτελέστηκε από τις αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών με πρότυπο και υποδειγματικό τρόπο υπό την καθοδήγηση της Επιστημονικής Επιτροπής, που προέβλεπε η Προγραμματική Σύμβαση, υπό την προεδρία του καθ. κ. Μανώλη Κορρέ.
Ποια είναι η ιστορική γέρφυρα της Πλάκας
Το γεφύρι της Πλάκας είναι πέτρινο τοξωτό γεφύρι στον Άραχθο ποταμό. Βρίσκεται στους πρώην Δήμους Πραμάντων και Κατσανοχωρίων σε απόσταση 50 χιλιομέτρων από τα Ιωάννινα και συνδέει τα Τζουμέρκα με τα Κατσανοχώρια και κατ’ επέκταση τα Ιωαννίνα με την Άρτα. Χτισμένο το 1866 και επανακατασκευασμένο το 2019, είναι μονότοξο, με άνοιγμα κάμαρας 40 μέτρα, ύψος 21 μέτρα και με άνοιγμα στην κορυφή 3,2 μέτρα. Θεωρείται το μεγαλύτερο μονότοξο γεφύρι των Βαλκανίων και το τρίτο μεγαλύτερο στην Ευρώπη. Κατέρρευσε τρείς φορές, το 1860, το 1863 και το 2015, την τελευταία φορά έπειτα από βροχόπτωση. Όμως, όσο για την τελευταία φορά (1η Φεβρουαρίου 2015), ισχύει και το γεγονός ότι ήδη από το 2007, είχε πάθει μερική κατάρρευση, με το κεντρικό του τόξο να καταρρέει το 2015. Τότε, το 2007, είχε δοθεί υπόσχεση για έργα στο γεφύρι, κάτι που δέν είχε γίνει. Στις 2 Φεβρουαρίου 2015, μια μέρα μετά την κατάρρευση του γεφυριού, επισκέφθηκε την περιοχή αντιπροσωπεία της τότε κυβέρνησης, με το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, να αναλαμβάνει την έρευνα για την αποκατάσταση. Η ανακατασκευή του δρομολογήθηκε αμέσως μετά και το κυριότερο μέρος του έργου ολοκληρώθηκε στις 4 Δεκεμβρίου 2019, με μερικές λεπτομέρειες να απομένουν έτσι ώστε να μπορέσει να εγκαινιασθεί μέσα στο 2020.
Η ιστορία της γέφυρας
Στο σημείο όπου χτίστηκε το γεφύρι της Πλάκας υπήρχε μια παλαιά γέφυρα η οποία καταστράφηκε το 1860. Το 1863 ξαναχτίστηκε από την αρχή με χορηγία 30.000 γροσίων του Πραμαντιώτη ευεργέτη Δημήτριου Αρβανιτογιάννη, αλλά κατέρρευσε σχεδόν την ημέρα των εγκαινίων. Το 1866 ξαναχτίστηκε με κύρια χορηγία του τραπεζίτη των Ιωαννίνων Ιωάννη Ζ. Λούλη, καταγομένου από την Αετορράχη (Κοτόρτσι) των Κατσανοχωρίων, από το ίδιο μάστορα που επρόκειτο να χτίσει αργότερα και τη Γέφυρα της Κόνιτσας. Το κόστος του χτισίματος έφτασε τα 170.000 οθωμανικά γρόσια, ποσό που καλύφθηκε από το Λούλη και από συνδρομές κατοίκων από τις γύρω κοινότητες.
Στις 3 Φεβρουαρίου 1878, κατά τη διάρκεια της εξέγερσης ενάντια στους Οθωμανούς, Ελληνικά στρατεύματα, υπό των εντολών του Κωνσταντίνου Κοττίκα, επικράτησαν της Τουρκικής Φρουράς της γέφυρας, και τους εξανάγκασαν σε συνθηκολόγηση.
Τη δεκαετία του 1880 ο ποταμός Άραχθος ήταν το σύνορο της Ελλάδας με την Οθωμανική Αυτοκρατορία και τη συγκεκριμένη περίοδο σταμάτησε να χρησιμοποιείται. Μετά το 1928 πραγματοποιήθηκαν διάφορες απόπειρες συντήρησης και παράλληλα δημιουργήθηκε νέος δρόμος που συνέδεε τις κοινότητες.
Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η γέφυρα βομβαρδίστηκε από τις Γερμανικές δυνάμες. Παρ’ αυτά η γέφυρα άντεξε με μόνο ελαφριές ζημιές.Οι ντόπιοι την επισκεύασαν με τσιμέντο το 1943. Κοντά στη γέφυρα υπογράφηκε στις 29 Φεβρουαρίου 1944 η συμφωνία Πλάκας-Μυρόφυλλου. Στη γέφυρα διασωζόταν κόγχη όπου οι τεχνίτες είχαν ζωγραφίσει τον προστάτη-άγιο της γέφυρας. Τα τελευταία χρόνια η γέφυρα λειτουργούσε ως αξιοθέατο της περιοχής.
Εικόνα πριν την αποκατάσταση
Στη συνεδρίαση της Κοινής Επιτροπής συμμετείχαν η Γενική Γραμματέας του Υπουργείου Οικονομικών κ. Αθηνά Καλύβα, ο τ. πρύτανης του ΕΜΠ καθ. κ. Ιωάννης Γκόλας, ο καθ. κ. Δημήτριος Καλιαμπάκος, η Γενική Διευθύντρια Αναστήλωσης, Μουσείων και Τεχνικών Έργων του ΥΠΠΟΑ κ. Αμαλία Ανδρουλιδάκη και εκπρόσωποι του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, της Περιφέρειας Ηπείρου, του Δήμου Βορείων Τζουμέρκων και του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος – Τμήματος Ηπείρου, ενώ παρέστη και ο Γενικός Γραμματέας Πολιτισμού κ. Γιώργος Διδασκάλου.
Στην άρτια εκτέλεση του έργου εδράζεται και η ομόφωνη απόφαση της Επιτροπής να προταθεί από το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού η υποψηφιότητα του συνολικού έργου της αποκατάστασης του γεφυριού στην Πλάκα για βράβευση από την Europa Nostra.
Η Επιτροπή Παρακολούθησης αποφάσισε επίσης να δοθεί εξάμηνη παράταση στην ισχύ της Προγραμματικής Σύμβασης, προκειμένου να ολοκληρωθεί από τον ανάδοχο και να ελεγχθεί από την Επιστημονική Επιτροπή το σχέδιο διαχείρισης του μνημείου μετά από τις εργασίες αναστήλωσης και ανάδειξής του. Επίσης αποφάσισε, μόλις ολοκληρωθούν οι διαδικασίες παραλαβής του έργου να πραγματοποιηθεί ειδική εκδήλωση για την απόδοση του μνημείου στην τοπική κοινωνία.
Η αποκατάσταση του γεφυριού της Πλάκας στον Άραχθο, στους Ραφταναίους Ιωαννίνων, που είχε καταρρεύσει τον Φεβρουάριο του 2015 από πλημμύρες, έχει ουσιαστικά ολοκληρωθεί. Απομένει να απομακρυνθούν κάποιες εργοταξιακές κατασκευές, να γίνει καθαρισμός της κοίτης του ποταμού και διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου. Το γεφύρι της Πλάκας, χτίστηκε το 1866 από τον αρχιμάστορα Μπέκα, με χορηγία του τραπεζίτη Λούλη. Το 2001 είχε γίνει αποκατάσταση τμημάτων του, όμως οι ισχυρές πλημμύρες του 2015 είχαν ως αποτέλεσμα την κατάρρευσή του.