Π. ΝΕΑΡΧΟΥ: Το πρώτο βήμα για την ΑΟΖ και το τίμημα της αδράνειας και της ολιγωρίας
Γράφει ο
ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΝΕΑΡΧΟΥ
Πρέσβυς ε.τ.
Η συμφωνία για την οριοθέτηση της ΑΟΖ με την Ιταλία είναι μια σημαντική θετική εξέλιξη για τη χώρα, παρά το γεγονός ότι κατεβλήθη γι’ αυτήν υψηλό τίμημα, που δημιουργεί αρνητικό προηγούμενο. Υπό τις περιστάσεις όμως στις οποίες βρίσκεται η Ελληνική πλευρά, με επιτιθέμενη την Άγκυρα, εκτός κάθε πλαισίου διεθνούς θαλάσσιου δικαίου και αναφερόμενη μόνο στην ένοπλη ισχύ, η συμφωνία με την Ιταλία έρχεται να προβάλει την αναφορά στο διεθνές θαλάσσιο δίκαιο και στις βασικές αρχές του, όπως η μέση γραμμή και η υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ των νησιών.
Η αποδοχή μειωμένης επήρειας για τα νησιωτικά συμπλέγματα των Στροφάδων και των Διαποντίων Νήσων (35% και 70%) ασφαλώς δημιουργεί αρνητικό προηγούμενο για το κρίσιμο νησιωτικό σύμπλεγμα του Καστελλορίζου. Η σημασία όμως του προηγούμενου αυτού σε σχέση με την Τουρκία είναι σχετική, εφόσον η Άγκυρα έχει σηκώσει πλέον πολύ ψηλά τον πήχη και δεν περιορίζεται σε όρους επήρειας των νησιωτικών συμπλεγμάτων, στην οριοθέτηση της ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας, αλλά αμφισβητεί ευθέως τη βασική αρχή του διεθνούς θαλάσσιου δικαίου, ότι τα νησιά έχουν υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ.
Η πρώτη οριοθέτηση ΑΟΖ από την Ελλάδα θα μπορούσε να συνδυασθεί με αυτόματη επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια, έστω και αν αυτό μπορεί να γίνει σε μεταγενέστερο στάδιο. Οι αλιευτικές παραχωρήσεις προς την Ιταλία είναι σημαντικές, ακόμη και σε σχέση με την κοινή Ευρωπαϊκή πολιτική για βιώσιμη ανάπτυξη. Ήταν όμως ο σκόπελος που κράτησε σ’ εκκρεμότητα την Ελληνο-Ιταλική συνεννόηση επί δεκαετίες.
Το ερώτημα όλων αφορά τη συνέχεια των οριοθετήσεων, με δεύτερο σταθμό την Αίγυπτο. Γιατί την Αίγυπτο και όχι την Κύπρο, θα έλεγε κανείς. Η φοβική στάση και η αδράνεια των Ελληνικών κυβερνήσεων δεν επέτρεψε την οριοθέτηση της ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδος και Κύπρου εδώ και μια δεκαπενταετία περίπου, όταν η Κύπρος προχωρούσε στην οριοθέτηση της δικής της ΑΟΖ με την Αίγυπτο. Είχε καλέσει τότε η Κύπρος την Ελλάδα να προχωρήσουν σε οριοθέτηση της ΑΟΖ. Ο τότε όμως υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Παπανδρέου δεν ανταποκρίθηκε. Ζήτησε, αντιθέτως, από την Κύπρο να κρατήσει πίσω τη χάραξη της δικής της ΑΟΖ, κατά 16 περίπου χλμ., για να αποφευχθούν προβλήματα με την Άγκυρα (με αναφορά στην επήρεια του Καστελλορίζου).
Η επήρεια του Καστελλορίζου είναι και ο κύριος σκόπελος στις Ελληνο-Αιγυπτιακές διαπραγματεύσεις για την οριοθέτηση της ΑΟΖ. Το Κάιρο, παρά τις πολύ κακές σχέσεις με την Άγκυρα, δεν θέλει να αναμειχθεί στην Ελληνο-Τουρκική διαμάχη για το Καστελλόριζο και να επιδεινώσει περαιτέρω τις Τουρκο-Αιγυπτιακές σχέσεις. Η Αιγυπτιακή επιφύλαξη δεν είναι άσχετη με τη διεξαγόμενη στο εσωτερικό της χώρας ιδεολογική προπαγάνδα των Αδελφών Μουσουλμάνων, οι οποίοι αναμεταδίδουν και τις Τουρκικές δελεαστικές προσφορές προς την Αίγυπτο, σε βάρος της ΑΟΖ της Ελλάδος και της Κύπρου.
Η Άγκυρα, για να υπονομεύσει την Κύπρο και τις συμφωνίες οριοθετήσεως που έχει κάνει με την Αίγυπτο και το Ισραήλ, προσφέρει γενναιόδωρα μεγάλα τμήματα της Κυπριακής ΑΟΖ στις δύο αυτές χώρες, όπως επίσης στον Λίβανο, υπό την προϋπόθεση της ακυρώσεως των συμφωνιών οριοθετήσεως που έχουν συνάψει με την Κυπριακή Δημοκρατία. Ειδικά στην περίπτωση της Αιγύπτου και των διαπραγματεύσεών της με την Ελλάδα για την οριοθέτηση ΑΟΖ, η Τουρκική σφήνα προσπαθεί να δελεάσει την Αιγυπτιακή πλευρά με τα ενδεχόμενα μεγάλα κέρδη που θα μπορούσε να έχει εάν η οριοθετική γραμμή μετεκινείτο βορειότερα, εφόσον η περιοχή αυτή γειτνιάζει και αποτελεί, κατά έναν τρόπο, προέκταση της περιοχής του μεγάλου κοιτάσματος Ζορ.
Είναι κατανοητές, για τον λόγο αυτό, οι μεγάλες δυσκολίες στην Ελληνο-Αιγυπτιακή διαπραγμάτευση. Το καθεστώς όμως του Στρατάρχη Αλ Σίσι παίρνει στη Λιβύη μια γεύση της Τουρκικής επιθετικότητας. Η Τουρκική προέλαση στην Ανατολική Λιβύη δημιουργεί άμεσο κίνδυνο ασφάλειας για την Αίγυπτο του καθεστώτος Αλ Σίσι, όπως και γενικότερα η ενδεχόμενη παγίωση της Τουρκικής παρουσίας στη Λιβύη και στη Βόρεια Αφρική.
Η επιδιωκόμενη από την Άγκυρα ηγεμονία στην Ανατολική Μεσόγειο είναι ευθέως ανταγωνιστική προς την Αίγυπτο, όπως και προς το Ισραήλ και άλλες χώρες. Η επιδίωξη ειδικότερα της Τουρκίας να προελάσει μέχρι τη Σύρτη και ενδεχομένως τη Βεγγάζη είναι κόκκινη γραμμή ασφαλείας για την Αίγυπτο. Η Άγκυρα το επιδιώκει, όχι μόνο γιατί θέλει να προωθήσει την κυβέρνηση Αλ Σάρατζ σε όλη τη Λιβύη, αλλά γιατί θέλει να κατοχυρώσει την παρουσία της και στην Ανατολική Λιβύη για να στηρίξει το λεγόμενο Τουρκο-Λιβυκό Μνημόνιο. Σε περίπτωση, π.χ., που παγιωνόταν ο χωρισμός σε Ανατολική και Δυτική Λιβύη, το Τουρκο-Λιβυκό Μνημόνιο θα έμενε μετέωρο, εφόσον μόνο η Ανατολική Λιβύη έχει αντικείμενες ακτές με την Ελλάδα.
Η κατάσταση αυτή ενδέχεται να οδηγήσει την Ελλάδα και την Αίγυπτο σε μερική συμφωνία οριοθετήσεως, που θα καλύπτει τη θαλάσσια περιοχή προς τη Λιβύη. Δεν είναι η καλύτερη λύση, αλλά μια λύση ανάγκης για την αντιμετώπιση της Τουρκικής επιθετικότητας με το Τουρκο-Λιβυκό Μνημόνιο. Στην περίπτωση αυτή η μερική οριοθέτηση θα έχει τη μορφή μιας ενδιάμεσης συμφωνίας, ενώ θα συνεχίζονται οι διαπραγματεύσεις για μια συνολική συμφωνία οριοθετήσεως.
Το θετικό μιας μερικής συμφωνίας είναι ότι θα καταφέρει πλήγμα στο Τουρκο-Λιβυκό Μνημόνιο, εφόσον η διμερής οριοθέτηση Ελλάδος – Αιγύπτου, σύμφωνα με το διεθνές θαλάσσιο δίκαιο, θα παρεμβληθεί μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης και θα αμφισβητήσει στην πράξη τους Τουρκικούς ισχυρισμούς για δήθεν συνάφεια των θαλασσίων ζωνών μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης. Το αρνητικό μιας μερικής συμφωνίας είναι ότι η εκκρεμότητα στην οριοθέτηση στην περιοχή που παραπέμπει στο σύμπλεγμα του Καστελλορίζου θα ενισχύσει την αρνητική προπαγάνδα για τον βαθμό επήρειας του Καστελλορίζου. Αυτό όμως συντελείται και χωρίς τη μερική οριοθέτηση, με την παρατεινόμενη, ούτως ή άλλως, εκκρεμότητα.
Κρίσιμη σε κάθε περίπτωση θα είναι η έκβαση των συγκρούσεων στη Λιβύη. Εάν παγιωθεί η Τουρκική παρουσία και επιρροή, έστω και μερικώς στην Ανατολική Λιβύη, θα είναι πολύ καταστροφική εξέλιξη για την Ελληνική πλευρά. Πρέπει γι’ αυτό η Ελλάδα να αναγάγει σε δόγμα την παρεμπόδιση της Άγκυρας να επεκταθεί και στην Ανατολική Λιβύη και να συνεργασθεί ενεργά και τολμηρά με τις άλλες χώρες που έχουν παρόμοιο συμφέρον.
Η προσπάθεια της Ελλάδος να εντάξει την πολιτική της σε μια ευρύτερη Ευρωπαϊκή πολιτική είναι θεμιτή. Η πολιτική όμως αυτή έχει όρια, που δεν καλύπτουν ούτε κατ’ ελάχιστον τις Ελληνικές απαιτήσεις. Αυτό φάνηκε καθαρά στον πλήρη εκφυλισμό της υποτιθέμενης κοινής Ευρωπαϊκής επιχειρήσεως «Ειρήνη». Η σημερινή δύσκολη κατάσταση στην οποία βρίσκεται η Ελλάδα δεν είναι άσχετη με την πολιτική του κατευνασμού της Άγκυρας, που ακολούθησε κατά τις προηγούμενες δεκαετίες, και την αδράνεια και την ολιγωρία που επέδειξε τόσο στην εφαρμογή των δικαιωμάτων της, που απορρέουν από το διεθνές δίκαιο, όσο και στην αμυντική προετοιμασία της χώρας και τη διαφύλαξη της αναγκαίας αεροναυτικής ισορροπίας μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας.
Η Άγκυρα πιστεύει γι’ αυτό ότι έχει ήδη ικανή υπεροχή για να εκβιάσει την Ελλάδα και να υφαρπάξει το φιλέτο της ΑΟΖ της Ελλάδος και της Κύπρου. Ευτυχώς, η Ελλάδα έχει ακόμη ένα απόθεμα ισχύος, που της επιτρέπει να αντιμετωπίσει τον Τουρκικό εκβιασμό. Πρέπει όμως το απόθεμα αυτό να ενισχυθεί αποφασιστικά και ταχύτατα και να συμπληρωθεί με τις αναγκαίες συμμαχίες με χώρες με τις οποίες υπάρχει αντικειμενικά σύγκλιση συμφερόντων.
Στο πλαίσιο αυτό, χωρίς τυμπανοκρουσίες και θόρυβο, πρέπει να επανενεργοποιηθεί το δόγμα του ενιαίου αμυντικού χώρου με την Κύπρο. Η Κύπρος είναι ο προμαχώνας για την παρουσία της Ελλάδος στην Ανατολική Μεσόγειο και πρέπει να στηριχθεί και να διαφυλαχθεί με μια κοινή εθνική στρατηγική απέναντι στην απροκάλυπτη Τουρκική επιβουλή.