Η έκθεση Αλμούνια για την αξιολόγηση των ελληνικών Μνημονίων – Μια πρώτη ανάγνωση
Του
ΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΒΕΛΑΚΗ,
Οικονομολόγου του Εθνικού
και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
-Μια πρώτη ανάγνωση
«Το πρόγραμμα απέτυχε να προωθήσει συστηματικά και ενεργητικά τον στόχο της μακροπρόθεσμης μακροοικονομικής βιωσιμότητας και αντοχής» (έκθεση αξιολόγησης, σελ. 9).
Την Πέμπτη 11 Ιουνίου βγήκε στη δημοσιότητα η έκθεση Αλμούνια. Είναι η έκθεση αξιολόγησης που είχε παραγγείλει o ευρωπαϊκός μηχανισμός σταθερότητας (ESM) για την αξιολόγηση των ελληνικών Μνημονίων.
Το κείμενο ξεκινά με τους σκοπούς των Μνημονίων. Εκεί αποδέχεται ότι η βασική επιδίωξη των προγραμμάτων ήταν η «διατήρηση της ακεραιότητας της ζώνης του ευρώ» και η «αποκατάσταση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας στην Ελλάδα», ώστε να αποφευχθεί η διάχυση της κρίσης στην Ευρωζώνη.
Η παραδοχή αυτή μας λέει ότι ο ισχυρισμός τμήματος των ΜΜΕ («Καθημερινή», ΣΚΑΪ κ.λπ.) για υποτιθέμενες προσπάθειες του Σόιμπλε να μας αποβάλει από το ευρώ το πρώτο πεντάμηνο του 2015 ήταν φούμαρα. Μάλιστα, σύμφωνα με τον κ. Αλμούνια, επίτροπο για τις οικονομικές και νομισματικές υποθέσεις της ΕΕ από το 2004 έως το 2009, είναι το σκέλος εκείνο των Μνημονίων που στέφθηκε από επιτυχία. Με άλλα λόγια, η έκθεση παραδέχεται ότι ο στόχος των Μνημονίων ήταν η διασφάλιση του ευρώ από μια πιθανή «αναγκαστική αποχώρηση της Ελλάδας».
Ο κ. Αλμούνια δεν είναι εξίσου ξεκάθαρος όταν έρχεται στο ζήτημα του κόστους επίτευξης της πολυθρύλητης παραμονής στο ευρώ. Παραδέχεται μεν ότι τα προγράμματα «δεν έδωσαν επαρκή προσοχή στις κοινωνικές ανάγκες του πληθυσμού», όμως, ενάντια σε κάθε λογική, καταλήγει ότι οδήγησαν «σε βελτίωση της αγοράς εργασίας, του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης και δικαιότερη κατανομή εισοδήματος». Δηλαδή, η έκθεση ισχυρίζεται, ούτε λίγο ούτε πολύ, ότι η Ελλάδα μπήκε στην κρίση το 2008 – 2009 σε «συνθήκες επιδεινούμενης ανισότητας» και ήρθε το Μνημόνιο και μας έκανε μια πιο ίση και δίκαιη κοινωνία.
Στην πραγματικότητα αυτό που εννοεί η έκθεση είναι ότι τα Μνημόνια οδήγησαν σε μείωση των ανισοτήτων σε μισθούς και συντάξεις, συμπιέζοντας προς τα κάτω το σύνολό τους. Αυτό στη γλώσσα της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και αρκετών ορθόδοξων οικονομολόγων ονομάζεται «μείωση της ανισότητας». Από την προβληματική τους απουσιάζει, βέβαια, η εξέλιξη των εισοδημάτων των πλουσίων, του ανώτερου 1% της εισοδηματικής κλίμακας, που βλέπει τα εισοδήματά της να αυξάνονται και σε σχετικά και σε απόλυτα μεγέθη σε όλη την περίοδο του νεοφιλελευθερισμού.
Όμως, απ’ ό,τι φαίνεται, η συμπίεση μισθών και συντάξεων δεν ήταν αρκετή για την επιτυχία του προγράμματος. Η παράγραφος των συμπερασμάτων της έκθεσης για τη «βιωσιμότητα» παραδέχεται ότι το πρόγραμμα απέτυχε, όπως λέει και το απόσπασμα που παρατίθεται στην αρχή του άρθρου. Συγκεκριμένα, ισχυρίζεται ότι η λιτότητα περιόρισε την οικονομική μεγέθυνση και οδήγησε σε αύξηση του δημόσιου χρέους. Αναφέρει ότι το τραπεζικό σύστημα έχει «ισχνή κεφαλαιακή θωράκιση» και η κοινωνία δεν έχει αποδεχτεί την αναγκαιότητα των κοινωνικών αλλαγών που έγιναν.
Είναι προφανές ότι όλα αυτά δεν απαντούν στο γιατί, αντίθετα με τους ισχυρισμούς των ορθόδοξων οικονομιών, δέκα χρόνια λιτότητας και δημοσιονομικής προσαρμογής δεν κατάφεραν να ανορθώσουν την ανταγωνιστική θέση της χώρας. Βέβαια, η ανοιχτή παραδοχή ότι το ελεύθερο εμπόριο και η ελεύθερη διακίνηση ανθρώπων δεν καθιστά τις χώρες εξίσου ανταγωνιστικές θα ισοδυναμούσε με άρνηση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Ως εκ τούτου, δεν αποτελεί έκπληξη η αμηχανία που αποπνέει το κείμενο όταν καταπιάνεται με αυτά τα θέματα.
Φτάνουμε έτσι στις συστάσεις της έκθεσης. Δυστυχώς –μπορεί και ευτυχώς–, οι πέντε συστάσεις που περιλαμβάνονται στα συμπεράσματα αφορούν τον ESM και την εφαρμογή ανάλογων προγραμμάτων στο μέλλον και καμία την ελληνική οικονομία. Οι συστάσεις, παρόλο που αναγνωρίζουν τον ESM ως ένα είδος Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου της Ευρωζώνης, δεν λένε και τίποτα. Ανακυκλώνουν γενικολογίες, όπως ότι θα πρέπει τα προγράμματα να αναγνωρίζουν μακροπρόθεσμούς στόχους, ο ESM να προχωρήσει στη σύνταξη εγχειριδίου για τον σχεδιασμό ανάλογων προγραμμάτων, να προσδιοριστεί η διαχείριση του προγράμματος και οι επιβλέποντες θεσμοί, να καθορίζονται οι προκαταρκτικοί στόχοι και οι φάσεις του προγράμματος και τέλος οι μηχανισμοί της μεταμνημονιακής εποπτείας.
Με τον τρόπο που παρατίθενται οι συστάσεις ο κ. Αλμούνια μοιάζει περισσότερο να αναρωτιέται πώς τόσες θυσίες και τόσα λεφτά πήγαν στον βρόντο, παρά να προσπαθεί να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα ανάλογων προγραμμάτων. Όταν το καταλάβει, θα έχει καταλάβει και πώς λειτουργούν οι μηχανισμοί της καπιταλιστικής κρίσης.
ΤΟ ΠΑΡΟΝ
Φωτο: screenshot video