Συνταγή: Η παρεξηγημένη έννοια, πηγή ανομίας και αισχροκέρδειας στην Ελλάδα
Του
ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΟΥΒΕΛΑ
Καθηγητή Κλινικής Φαρμακολογίας,
Τμήμα Ιατρικής, ΑΠΘ
Η συνταγή είναι πολύ σοβαρή υπόθεση και όχι συντεχνιακή διελκυστίνδα που εξυπηρετεί συνδικαλιστικές και πολιτικές σκοπιμότητες, χρησιμοποιείται δηλαδή ως μέσο δημοσίων σχέσεων (PR), μεταξύ εμπλεκομένων κοινωνικών ομάδων.
Η συνταγή, όπως λέει ο νόμος (σε όλο τον πλανήτη), είναι η έγγραφη εντολή ιατρού, κτηνιάτρου, οδοντιάτρου ή μαίας προς τον φαρμακοποιό. Είναι δημόσιο έγγραφο και γι’ αυτό συντάσσεται με μελάνι, απαγορεύεται να έχει διορθώσεις και συντάσσεται με συγκεκριμένο τρόπο από τον συνταγογράφο.
Περιλαμβάνει αναγκαστικά πλήρη στοιχεία του ιατρού και επικυρώνεται με την υπογραφή και τη σφραγίδα του. Για να μην υπάρχει περίπτωση λάθους ανάγνωσης, παγκοσμίως η νομοθεσία προβλέπει πολύ συγκεκριμένο τρόπο συγγραφής.
Για παράδειγμα, η ποσότητα της περιεκτικότητας της φαρμακευτικής ουσίας γράφεται αυστηρά με αραβικούς αριθμούς και εκφράζεται σε γραμμάρια (0,5, 10, 100). Ο αριθμός των μονάδων της φαρμακομορφής γράφεται μόνο και αποκλειστικώς με λατινικούς αριθμούς (Ι, ΙΙ, ΙΙΙ, ΙV, V…), ενώ λατινικά αναγράφονται η φαρμακομορφή και οι συμβολισμοί.
Για παράδειγμα, όταν θέλω να χορηγηθούν υπόθετα παρακεταμόλης συνταγογραφώ sub paracetamol, ενώ όταν θέλω δισκία tab paracetamol κ.λπ. Την οδηγία που γράφει ο ιατρός και θα μεταφέρει ο φαρμακοποιός στη συσκευασία του φαρμάκου την ονομάζουμε λατινικά subscriptio και τη συμβολίζουμε με S και στη συνέχεια ο θεράπων αναγράφει ποσότητες, συχνότητες χορήγησης, δοσολογία, οδηγία για πριν ή μετά το φαγητό, οδό χορήγησης κ.λπ.
Η συνταγή λοιπόν είναι μια εξαιρετικά σημαντική θεραπευτική λειτουργία, διότι μετά τη λήψη ιστορικού και την κλινική εξέταση ο ιατρός ξεκινάει την πραγματική δουλειά του προκειμένου να θεραπεύσει τον ασθενή. Κάθεται στο γραφείο του και συγκεντρώνεται, ανακεφαλαιώνοντας ό,τι έχει παρατηρήσει, προκειμένου να αντιμετωπίσει αιτιακά αλλά και συμπωματικά τη νόσο. Συνταγογραφεί, λοιπόν, είτε φάρμακα για την αντιμετώπιση του αιτίου που προκαλεί τη νόσο είτε φάρμακα για την ύφεση των συμπτωμάτων (πόνο, πυρετό, έμετο, διάρροια κ.λπ.).
Η συνταγή λοιπόν είναι αποτέλεσμα σαφούς και αποκλειστικής γνώσης, που στον πλανήτη μας διαχειρίζονται οι ιατροί, ανάλογα με την ειδικότητα και τη θέση τους.
Ο φαρμακοποιός, από την άλλη, είναι ο μοναδικός ειδικός ο οποίος έχει επαγγελματικό δικαίωμα να εκτελεί συνταγές. Οφείλει να διαβάσει προσεκτικά και να εκτελέσει τα βήματα όπως ακριβώς περιγράφονται από τον ιατρό. Δεν έχει δικαίωμα αλλοίωσης και δεν έχει δικαίωμα έκφρασης γνώμης προς τον ασθενή. Σε περίπτωση που ο θεράπων έχει συνταγογραφήσει κάτι πέρα από τους νόμους της τέχνης (lege artis) του φαρμακοποιού (υπέρβαση μέγιστης δόσης, λανθασμένος συνδυασμός φαρμάκων ή άλλο), ο φαρμακοποιός δικαιούται να μην εκτελέσει τη συνταγή, αλλά οφείλει να επικοινωνήσει με τον ιατρό προκειμένου να διαπιστωθεί λάθος ή από πρόθεση δικαιολογημένη διαφοροποίηση στο τυπικό θεραπευτικό σχήμα.
Ο φαρμακοποιός είναι υπεύθυνος για την ποιότητα των ουσιών που εμπορεύεται, για τον έλεγχο της συνταγής και την πιστή μεταφορά των έγγραφων οδηγιών του θεράποντος στη συσκευασία του φαρμάκου, καθώς και τον έλεγχο της κατανόησης της εφαρμογής του θεραπευτικού σχήματος.
Ο φαρμακοποιός μπορεί να χορηγήσει φάρμακα χωρίς συνταγή, μόνο αν η άδεια διάθεσής τους για τη χώρα τα έχει χαρακτηρίσει ως Μη Συνταγογραφούμενα Φάρμακα (ΜΗΣΥΦΑ) και τότε την ευθύνη χορήγησης έχει φυσικά ο φαρμακοποιός.
Στην Ελλάδα έχουμε την απίστευτη ιδιαιτερότητα, ο ασθενής να έχει τη δυνατότητα να προμηθευτεί σχεδόν οποιοδήποτε φάρμακο από το φαρμακείο, χωρίς συνταγή γιατρού. Η Ελλάδα είναι λοιπόν μια χώρα που αντιμετωπίζει το σύνολο των φαρμάκων ως ΜΗΣΥΦΑ!
Η μόνη χρήση της συνταγής είναι για να αποζημιώνονται τα φάρμακα από τον ασφαλιστικό οργανισμό, ενώ αν ο ασθενής επιβαρυνθεί τη δαπάνη μπορεί να τα προμηθευτεί με απόλυτη αδιαφορία για τον νόμο, για την υγειονομική ασφάλεια και φυσικά για τις συνέπειες, που μπορεί να είναι τρομακτικές και για την υγεία και για την οικονομία της χώρας.
Χρόνια τώρα γίνεται συζήτηση προκειμένου να χορηγούνται μόνο τα αντιβιοτικά (sic) αποκλειστικά με συνταγή γιατρού, για λόγους που όλοι έχουμε πληροφορηθεί και αφορούν την ανάπτυξη αντοχής στα μικρόβια. Οι ανθεκτικές μορφές μικροβίων είναι ένα τεράστιο πρόβλημα μικροβιοοικολογίας, για όλο τον κόσμο, πρόβλημα ακόμα πιο έντονο με τη συνειδητοποίηση του υπαρκτού κινδύνου μιας πανδημίας.
Υπήρξε λοιπόν μια αντίδραση του υπουργείου Υγείας για την υποχρεωτική συνταγογράφηση των αντιβιοτικών, αλλά ακόμη και αυτό αναβλήθηκε, χωρίς σοβαρό λόγο, προφανώς θυσία στον βωμό των PR διαπλεκόμενων ομάδων.
Βέβαια η διάκριση ειδικά για τα αντιβιοτικά δίνει την αίσθηση της μετατροπής όλων των υπολοίπων φαρμάκων σε ΜΗΣΥΦΑ, κάτι που είναι, προφανώς, νομικώς, δεοντολογικώς και ηθικώς λάθος και παγκόσμια πρωτοτυπία.
Βέβαια οι υγειονομικές συνέπειες της άνευ συνταγής χορήγησης φαρμάκων δεν είναι οι μόνες.
Η δυνατότητα της διάθεσης απευθείας από τον πάγκο του φαρμακείου οποιουδήποτε φαρμάκου, για το οποίο έχει τη δυνατότητα να πληρώσει μετρητά ο πελάτης, δημιουργεί σωρεία άλλων προβλημάτων. Ένα από αυτά είναι η δυνατότητα παραεμπορίας των φαρμάκων από οποιονδήποτε τα προμηθευτεί λιανικώς από το φαρμακείο.
Έτσι, λοιπόν, φανταστείτε κάποιον με ένα μηχανάκι ανάλογο με αυτό των διανομέων ταχυφαγείων, ο οποίος περνάει από σειρά φαρμακείων και αγοράζει κάποιο σκεύασμα. Αυτός ο ανάστροφος ντελιβεράς σε μια ώρα μπορεί να έχει προμηθευτεί 100 κουτάκια ενός φαρμάκου, που κοστίζει ας πούμε 100 ευρώ έκαστον. Με ένα λοιπόν κεφάλαιο 10.000 ευρώ μπορεί να εξάγει, μέσω μιας εταιρείας courier, αυτά τα φάρμακα σε μια χώρα του εξωτερικού, όπου το φάρμακο κοστίζει 150 ευρώ το κουτάκι. Αυτό σημαίνει ένα άμεσο κέρδος 5.000 ευρώ σε μια ώρα.
Προφανώς αυτό είναι μια επικερδής επιχείρηση, αλλά το πρόβλημα είναι ότι αυτομάτως υπάρχει τεράστια φοροδιαφυγή και δημιουργείται έλλειψη του προϊόντος στην αγορά, που σημαίνει ότι κάποιοι ασθενείς που το χρειάζονται άμεσα μπορεί να μην έχουν τη σωτήρια για αυτούς θεραπεία. Φυσικά, εδώ δίνω μια απλοποιημένη εκδοχή του φαινομένου της παράνομης εξαγωγής φαρμάκου, που μας ταλανίζει ως χώρα.
Η μόνη λύση που έχει προταθεί από ομάδα ειδικών, όπου υπήρχαν και άνθρωποι της φαρμακοβιομηχανίας και ο υπογράφων, προς την Πολιτεία είναι η απόλυτη εφαρμογή της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης.
Για να βγει δηλαδή οποιοδήποτε σκεύασμα από το φαρμακείο θα πρέπει ο φαρμακοποιός να ακυρώσει το κουπόνι του ΕΟΦ, με την ειδική συσκευή ανάγνωσης του barcode. Φυσικά, για να υπάρχει το φάρμακο στο φαρμακείο θα πρέπει επίσης να έχει εισαχθεί ηλεκτρονικά, άρα να έχει εξαχθεί ηλεκτρονικά από τη φαρμακαποθήκη και προφανώς και εκεί θα έχει μπει επίσης με ηλεκτρονική καταγραφή. Με τον τρόπο αυτό λοιπόν θα υπάρχει μόνιμα καταγραμμένο το ηλεκτρονικό ίχνος κάθε φαρμακευτικής συσκευασίας και θα υπάρξει απόλυτος έλεγχος της αγοράς και των πιθανών ελλείψεων και τότε θα ξέρουμε από πού προκύπτει οποιαδήποτε διαρροή.
Βέβαια προβάλλονται διάφορες δυσκολίες, για παράδειγμα των φαρμάκων που είναι μεν συνταγογραφούμενα, δεν είναι όμως αποζημιούμενα, όπως τα φάρμακα της στυτικής δυσλειτουργίας, του αδυνατίσματος και της διακοπής καπνίσματος. Για αυτά όμως θα γίνεται χρέωση 100% του ποσού της λιανικής τιμής και φυσικά μηδενική επιβάρυνση του ΕΟΠΥΥ.
Οι λύσεις υπάρχουν, είναι άμεσα εφαρμόσιμες από την ΗΔΙΚΑ και όλα τα άλλα είναι δικαιολογίες, που έχουν τεράστιες επιπτώσεις στην υγεία του πληθυσμού αλλά και την οικονομία της χώρας.
Παλαιότερα, μιλώντας σε ένα συνέδριο με κάποιον πολύ σημαντικό άνθρωπο του φαρμάκου για την Ευρώπη, έγινε μια συζήτηση για τη φαρμακευτική πολιτική και τις δημόσιες σχέσεις (PR) των διαφόρων παραγόντων.
Τότε ακούστηκε η κορυφαία ατάκα, που προφανώς εκφράζει και τον υπογράφοντα. «Ξέρετε, εγώ στη βάση μου είμαι ιατρός-συνταγογράφος. Για μένα η έκφραση PR σημαίνει άλλο πράγμα!». Όλοι οι ακροατές, συνταγογράφοι επίσης, κόντεψαν να λιποθυμήσουν από τα γέλια.
Στους κώδικες της συνταγογράφησης, το PR είναι μια εντολή προς τον φαρμακοποιό και σημαίνει Per Rectum, δηλαδή εφαρμογή του προϊόντος μέσω του πρωκτού και αναφέρεται στην ορθή χορήγηση υπόθετων και κλυσμάτων!
Για τον παραπάνω και μόνο λόγο νομίζω ότι οι PR δεν θα έπρεπε να καθορίζουν την πολιτική φαρμάκου, ιδίως αν αυτό μας κακοχαρακτηρίζει και ως χώρα.
Φωτό: statusradio.gr