Μ. Βαρβιτσιώτης: H ψυχραιμία να μην παρερμηνευτεί ως αδυναμία

«Τα καταστρεπτικά χαρακώματα  «Βορείων» και «Νοτίων» δεν πρέπει να έχουν θέση στον ευρωπαϊκό διάλογο» επισημαίνει ο Αναπληρωτής Υπουργός Εξωτερικών Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης σε συνέντευξη που παραχώρησε στον Φιλελεύθερο της Κυριακής και τον δημοσιογράφο Ανδρέα Πιμπίσιη. 

Εν όψει της τουριστικής περιόδου, ο κ. Βαρβιτσιώτης σημειώνει ότι «η απάντηση της χώρας στην πανδημία αποτελεί διαβατήριο ασφάλειας, αξιοπιστίας και υγείας που θα προσελκύσει τους ξένους επισκέπτες».  Επιπλέον, με αφορμή τη συνεχιζόμενη τουρκική προκλητικότητα, τονίζει ότι «δεν κάνουμε εκπτώσεις στην εθνική μας κυριαρχία» και ότι «η ψυχραιμία που επιδεικνύουμε ως τώρα, σε καμία περίπτωση, δεν πρέπει να παρερμηνευτεί ως αδυναμία». O Αναπληρωτής Υπουργός μιλά ακόμη για τη δυναμική των πολυμερών σχημάτων στη Ν.Α Μεσόγειο και την Ελληνική Προεδρία του Συμβουλίου της Ευρώπης.

Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη: 

Να μου επιτρέψετε να ξεκινήσω από την κρίση της πανδημίας του κορωνοϊού, όπου η Ελλάδα κατάφερε να εισπράξει τα εύσημα από πολλές κατευθύνσεις. Ποιο ήταν το στοιχείο εκείνο που συνέβαλε ώστε να κερδίσει αυτό το στοίχημα η Ελλάδα;

Στην Ελλάδα πρωταρχικό μέλημά μας ήταν και παραμένει η προστασία της ανθρώπινης ζωής και της δημόσιας υγείας. Δώσαμε τον λόγο στους ειδικούς και οι ειδικοί μας οδήγησαν και μας οδηγούν στις σωστές πολιτικές αποφάσεις. Τα μέτρα που επιβάλαμε ήταν σίγουρα δύσκολα, αλλά αποδείχτηκαν αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση της πανδημίας. Η ελληνική κοινωνία επέδειξε υψηλό αίσθημα αλληλεγγύης προς τις αποφάσεις της κυβέρνησης, αποκαθιστώντας την εμπιστοσύνη στο κράτος, μετά από μια δεκαετή οικονομική κρίση. Τώρα, πρώτη προτεραιότητά μας είναι η επανεκκίνηση της τουριστικής περιόδου, σε ένα δύσκολο και διαφορετικό καλοκαίρι. Η απάντηση της χώρας στην πανδημία αποτελεί διαβατήριο ασφάλειας, αξιοπιστίας και υγείας που θα προσελκύσει τους ξένους επισκέπτες. Η τουριστική περίοδος ξεκινά 15 Ιουνίου, όταν θα μπορούν να ανοίξουν τα εποχικά ξενοδοχεία. Από 1η Ιουλίου, ανοίγουν όλα τα αεροδρόμια της χώρας για να δεχθούν πτήσεις εξωτερικού. Θα τηρούνται συγκεκριμένα υγειονομικά πρωτόκολλα, με δειγματοληπτικά τεστ και χωρίς καραντίνα για τους επισκέπτες. Όπως είπε και ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης στο τελευταίο διάγγελμά του, «όπως κερδίσαμε τη μάχη της Υγείας, θα νικήσουμε και τον πόλεμο της Οικονομίας».

Αυτό που φαίνεται να μην αλλάζει ποσώς, ανεξαρτήτως κρίσεων ή πανδημιών, είναι η συμπεριφορά της Τουρκίας έναντι των γειτονικών της κρατών. Προσφάτως, κατηγόρησε την Ελλάδα, την  Κύπρο και τρεις άλλες χώρες ότι προκαλούν χάος με τη συμπεριφορά τους. Ποια είναι η δική σας απάντηση;

Το μόνο βέβαιο είναι ότι δεν είναι η χώρα μας αυτή που ευθύνεται και που μπορεί να κατηγορηθεί για πρόκληση χάους. Η Ελλάδα, παρόλο που έχει προκληθεί πολλές φορές, εξακολουθεί να απαντά με ψυχραιμία, σύνεση και ευθυκρισία. Δεν παρασυρόμαστε σε παιχνίδια εντυπώσεων ούτε σε ανεύθυνες κινήσεις, που θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο την ηρεμία της περιοχής και να τορπιλίσουν τα κεκτημένα των τελευταίων δεκαετιών. Στην ένταση δεν απαντάμε με ένταση, αλλά με τα διπλωματικά μας όπλα και τη διεθνή νομιμότητα. Δεν επιδιώκουμε τη στρατιωτικοποίηση της κρίσης. Στρατηγικά, πολιτικά, επιχειρησιακά, δρούμε με αποφασιστικότητα και μεθοδικότητα, σταθερά προσηλωμένοι στις αρχές του Διεθνούς Δικαίου και στις αρχές της καλής γειτονίας. Αντίθετα, άλλοι είναι αυτοί που δυναμιτίζουν την ειρήνη στη γειτονιά μας και προκαλούν εντάσεις, ακολουθώντας πολιτικές κανονιοφόρων και προτάσσοντας ανεδαφικές διεκδικήσεις. Άλλοι κινούνται προκλητικά όχι μόνο στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής. Ο γείτονας που μας επιφύλαξε η γεωγραφία, δυστυχώς, εργαλειοποιεί μετανάστες και πρόσφυγες, επιχειρεί υπερπτήσεις και παραβιάσεις της εθνικής μας κυριαρχίας από αέρος και θαλάσσης, εκτελεί γεωτρήσεις στην ΑΟΖ της Κύπρου, επεμβαίνει στη Συρία και υποδαυλίζει τις συγκρούσεις στη Λιβύη. Κι αυτό γίνεται επιτέλους κατανοητό και από τη διεθνή κοινότητα συνολικά, μετά τις συστηματικές ενέργειες της ελληνικής διπλωματίας όλους αυτούς τους μήνες. Η Τουρκία λαμβάνει πλέον σαφές μήνυμα όχι μόνο από εμάς, αλλά και από τους Ευρωπαίους εταίρους και συμμάχους μας: χωρίς σεβασμό των κανόνων και χωρίς εκπλήρωση των υποχρεώσεών της, δεν μπορεί να ελπίζει σε εμβάθυνση στρατηγικών σχέσεων.

Εμφανώς η Τουρκία θέλει να οδηγεί συνεχώς την κατάσταση στην περιοχή σε ένταση. Πόσο επικίνδυνο είναι αυτό το παιχνίδι που παίζει η Τουρκία τόσο σε ό, τι αφορά την Ελλάδα όσο και σε ό,τι αφορά άλλες χώρες;

Πράγματι, τους τελευταίους μήνες η Τουρκία ακολουθεί μια άνευ προηγουμένου κλιμάκωση τόσο στην επιθετική της ρητορική όσο και στις προκλητικές της ενέργειες απέναντι στην Ελλάδα αλλά και την Κύπρο. Η κλιμάκωση αυτή προφανώς μας προβληματίζει και έχει ενεργοποιήσει τα αντανακλαστικά μας, σε πολιτικό κι επιχειρησιακό επίπεδο. Οι Ένοπλες Δυνάμεις και τα στελέχη των Σωμάτων Ασφαλείας επαγρυπνούν. Επέδειξαν άλλωστε αξιοθαύμαστη αποτελεσματικότητα στην πρόσφατη κρίση στον Έβρο. Το ίδιο κάνουν καθημερινά και στο Αιγαίο.  Η Ελλάδα και μπορεί και θα υπερασπιστεί, αδιαπραγμάτευτα, τα συμφέροντά της με οποιοδήποτε τρόπο κριθεί απαραίτητος απέναντι σε κάθε πρόκληση που θα δεχτεί. Γιατί η ψυχραιμία που επιδεικνύουμε ως τώρα, σε καμία περίπτωση, δεν πρέπει να παρερμηνευτεί ως αδυναμία. Οι παραβιάσεις των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων θα παίρνουν πάντα την απάντηση που αναλογεί και αρμόζει.

Σε κάθε περίπτωση η συντήρηση της έντασης δεν βοηθά καμιά χώρα. Έχουμε μπροστά μας να αντιμετωπίσουμε τις σοβαρές συνέπειες του COVID19, στις οικονομίες και πρωτίστως στον τουρισμό. Για να μπορέσουμε να μετριάσουμε τις δύσκολες οικονομικές προβλέψεις πρέπει να διαμορφώσουμε και ένα περιβάλλον γαλήνης. Γι’ αυτό και η Ελλάδα δεν περιορίζει τα περιθώρια να υπάρξει ένας ουσιαστικός διάλογος με την άλλη πλευρά.

Η προσπάθεια της Άγκυρας να εμφανίσει τη συμφωνία με τη Λιβύη ως νόμιμη πόσο γίνεται αποδεκτή στη διεθνή κοινότητα; 

Κατ’ αρχάς, να επαναλάβουμε ότι το Μνημόνιο Λιβύης- Τουρκίας είναι άκυρο για πάρα πολλούς λόγους, τυπικούς και ουσιαστικούς. Είναι μια συμφωνία, που παραβιάζει απροκάλυπτα το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας και παράλληλα, αγνοεί- ομολογουμένως, πολύ βολικά για τους γείτονές μας- την ίδια τη γεωγραφία. Αγνοεί την Κρήτη και μια σειρά νησιών των Δωδεκανήσων, καθώς και το δικαίωμά τους να έχουν θαλάσσιες ζώνες. Και, φυσικά, αποκόπτει όχι μόνο τις ελληνικές, αλλά και τις κυπριακές και αιγυπτιακές ζώνες επίσης. Κάτι τέτοιο, φυσικά, δεν μπορεί να γίνει ανεκτό, ούτε θα επιτρέψουμε στην Τουρκία να περιχαράξει ανενόχλητη, χωρίς κανένα νομικό και πραγματικό έρεισμα, την έκταση που διεκδικεί στη λεκάνη της Μεσογείου. Απορρίψαμε, λοιπόν, κατηγορηματικά τις τουρκικές θέσεις, διατρανώνοντας σε όλους τους τόνους και σε όλα τα fora ότι αυτό το παράνομο μνημόνιο δεν παράγει αποτελέσματα. Και, όντως, μετά την έντονη διπλωματική κινητοποίηση της χώρας μας, έχουμε βρει πολλούς συμμάχους στις θέσεις μας. Κύπρος, Αίγυπτος και Γαλλία το έχουν καταδικάσει ρητά ως άκυρο και υπονομευτικό της περιφερειακής σταθερότητας. Ομοίως, το Ισραήλ και οι ΗΠΑ έχουν εκφράσει ισχυρές ανησυχίες και επιφυλάξεις για αυτό το μνημόνιο, ενώ η Ιταλία έχει υποστηρίξει ρητά την Ελλάδα. Κυρίως, όμως, η Ευρωπαϊκή Ένωση, ήδη από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Δεκεμβρίου, μετά τις συντονισμένες προσπάθειες της χώρας μας και τη στήριξη Ευρωπαίων εταίρων, επιβεβαίωσε απερίφραστα την αλληλεγγύη της προς την Ελλάδα και την Κύπρο και διακήρυξε ρητά ότι το μνημόνιο είναι παράνομο και παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων. Την ίδια αυτή στήριξη επανέλαβε, τελευταία φορά, και πριν από ένα μήνα. Επομένως, είναι σαφές πια ότι σε αυτό τον αγώνα δεν είμαστε μόνοι. Έχουμε διεθνοποιήσει επιτυχώς το ζήτημα και είμαστε σε ανοιχτή επικοινωνία με όλους τους άμεσα εμπλεκόμενους δρώντες. Δεν επαναπαυόμαστε, ωστόσο. Θα συνεχίσουμε να θέτουμε σε όλα τα επίπεδα το αίτημά μας και να κάνουμε οτιδήποτε είναι δυνατόν, για να επικρατήσει η νομιμότητα.

Σας ανησυχεί το ενδεχόμενο η τουρκική πλευρά να επανέλθει με ένα οργανωμένο σχέδιο αποστολής προσφύγων/μεταναστών προς τα ελληνικά σύνορα;

Η Ελλάδα, κατά την πρόσφατη κρίση στον Έβρο, επέδειξε αποφασιστικότητα και απέδειξε ότι ξέρει και μπορεί να προστατεύει τα σύνορά της, που αποτελούν και σύνορα της Ευρώπης. Το ίδιο, κάνουμε καθημερινά και στο Αιγαίο. Άλλωστε, το τελευταίο χρονικό διάστημα, οι αφίξεις στα νησιά είναι σχεδόν μηδενικές. Αυτό αποδεικνύει, ότι το μήνυμά μας έχει ληφθεί από την απέναντι πλευρά. Ωστόσο, δεν εφησυχάζουμε, ειδικά τώρα που οι καλές καιρικές συνθήκες μπορεί να ευνοήσουν τέτοιου είδους απόπειρες προώθησης μεταναστών στα νησιά μας. Επιπλέον, έχει γίνει αντιληπτό και στην Ευρώπη, μετά την κρίση στον Έβρο, ότι με κάθε προσπάθεια εργαλειοποίησης του μεταναστευτικού, η Τουρκία δεν εκβιάζει μόνο την Ελλάδα αλλά κυρίως την Ευρώπη. Αυτή η συμπεριφορά, ούτως ή άλλως, έχει ήδη καταδικαστεί απερίφραστα και κατηγορηματικά από το σύνολο της Ε.Ε. Το μεταναστευτικό δεν είναι ένα διμερές θέμα αλλά κατεξοχήν ευρωπαϊκό. Πάντως, εμείς είμαστε προετοιμασμένοι και αποφασισμένοι να υπερασπιστούμε τα σύνορά μας, σε οποιαδήποτε παραβίασή τους. Δεν κάνουμε εκπτώσεις στην εθνική μας κυριαρχία.

Τους τελευταίους 2-3 μήνες, λόγω πανδημίας, είδαμε να αμφισβητείται εκ νέου η Ευρωπαϊκή Ένωση, σ’ ό,τι αφορά το κεφάλαιο αλληλεγγύη. Ποια η δική σας εκτίμηση για το πώς η ΕΕ αντιμετώπισε την κρίση πανδημίας και ποια τα διδάγματα για το μέλλον;

Ομολογουμένως, η αντίδραση της Ευρώπης, ιδίως στην αρχή της κρίσης, ήταν διστακτική, ενδεχομένως και ανεπαρκής. Η υγειονομική κρίση μετατράπηκε σε μία κρίση αλληλεγγύης. Αυτή τη στιγμή, στην Ευρώπη, γίνονται διεργασίες για τη δημιουργία ενός ισχυρού Ταμείου Ανάκαμψης. Η πρόταση της Γαλλίας και της Γερμανίας για τη σύσταση ενός εργαλείου 500 δις ευρώ είναι ο ελάχιστος αποδεκτός κοινός τόπος. Πιστεύουμε ότι θα πρέπει να δοθεί ρευστότητα στις ευρωπαϊκές οικονομίες, μέσω επιχορηγήσεων και όχι δανείων, σε περιοχές και τομείς της ΕΕ που επλήγησαν περισσότερο, χωρίς να υπάρξει επιβάρυνση για το δημόσιο χρέος των κρατών μελών. Η ελληνική κυβέρνηση θα κάνει ό,τι είναι δυνατόν για να φέρουμε το πακέτο αυτό πιο κοντά στις ανάγκες της χώρας.

Σε κάθε περίπτωση η ΕΕ χωρίζεται σε δύο στρατόπεδα – βόρειοι και νότιοι – κάτι που έγινε και με την παρούσα κρίση. Θα μπορέσει άραγε η Ευρώπη να ξεπεράσει ανάλογες συμπεριφορές; 

Η Ευρώπη δεν έχει την πολυτέλεια να σπαταλά χρόνο σε ατέρμονες συγκρούσεις και κοντόφθαλμους εσωτερικούς διχασμούς. Τα καταστρεπτικά χαρακώματα  «Βορείων» και «Νοτίων», «Δυτικών» και «Ανατολικών», «προνοητικών” και «τεμπέληδων», «τσιγκούνηδων» και «φιλόδοξων», καθώς καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε τις πρωτοφανείς συνέπειες του πανδημίας, δεν πρέπει να έχουν θέση στον ευρωπαϊκό διάλογο. Αναμφισβήτητα, η πανδημία δημιούργησε νέα δεδομένα ως προς τη συζήτηση για το μέλλον της Ευρώπης. Μίας Ευρώπης που μέσα από τα διδάγματα της πανδημίας, θέλουμε να βγει πιο δυνατή, πιο ενωμένη και να ανταποκρίνεται στις φιλοδοξίες των πολιτών της. 

Ποια είναι η σημασία των συνεργασιών ανάμεσα στις χώρες της ευρύτερης περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου και ποια μηνύματα στέλνει για το μέλλον, ιδιαίτερα σε μια περίοδο όπως αυτή που έρχεται μετά την πανδημία;

Η Ελλάδα συμμετέχει ενεργά πλέον σε πέντε σχήματα τριμερών συνεργασιών με χώρες της Ανατολικής Μεσογείου κι αυτή είναι μια πολύ σημαντική εξέλιξη για την εξωτερική μας πολιτική. Η συνεργασία αυτή έχει αποδειχθεί όχι μόνο πολυδιάστατη, αλλά και πολύ γόνιμη ως τώρα. Έχουμε αναπτύξει ήδη πολλές και ιδιαίτερα προωθημένες κοινές δράσεις, μεταξύ άλλων, στην οικονομία, την επιχειρηματικότητα, την ενέργεια, τον τουρισμό, την εκπαίδευση και τον πολιτισμό. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, εντάσσεται η διακρατική Συμφωνία Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ για την κατασκευή του αγωγού East Med, που υπογράφηκε στην Αθήνα τον Γενάρη, παρουσία του Κ. Μητσοτάκη, του Ν. Αναστασιάδη και του Μπ. Νετανιάχου και ήδη πριν λίγες μέρες κυρώθηκε από την Ελληνική Βουλή. Πρόκειται για ένα έργο υψηλής γεωπολιτικής και ενεργειακής και σημασίας, που εξασφαλίζει ενεργειακή ασφάλεια και εξυπηρετεί τις διεθνείς στρατηγικές όλων των εμπλεκομένων χωρών, αλλά και της ίδιας της Ευρώπης. Ένα έργο που, όταν ολοκληρωθεί, θα αλλάξει τα δεδομένα παγκοσμίως και θα ισχυροποιήσει τις χώρες που τολμήσαμε να το οραματιστούμε και να το πραγματοποιήσουμε. Στο ίδιο πνεύμα της επωφελούς για όλους συνεργασίας κινούνται, φυσικά, και τα υπόλοιπα πολυμερή σχήματα που συμμετέχει η Ελλάδα. Σχήματα που θα σας έλεγα ότι ξεχωρίζουν, ακριβώς επειδή έχουν τη δυναμική και την προοπτική να εξελιχθούν ακόμη περισσότερο. Μέσα από νέες δράσεις, σε νέους τομείς κοινού ενδιαφέροντος και γιατί όχι, με νέους εταίρους. Ήδη στον East Med ελπίζουμε να δούμε να συμμετέχει σύντομα και η Ιταλία που συν-διαπραγματεύτηκε τη Συμφωνία. Αυτή η δυναμική των πολυμερών σχημάτων μπορεί να αποδειχθεί πολύτιμη, ιδίως στην περίοδο που ξεκίνησε μετά την άρση των μέτρων περιορισμού του κορωνοϊού. Ειδικά, στον τομέα του τουρισμού, οι συνομιλίες για το άνοιγμα των συνόρων και την επανεκκίνηση των αεροπορικών ταξιδιών με την Κύπρο και το Ισραήλ είναι πιο προωθημένες. Είναι βέβαιο ότι δίαυλοι που έχουμε χτίσει όλο αυτό το διάστημα συνέβαλαν στο να επιτευχθεί ευκολότερα και ομαλότερα η μεταξύ μας συνεννόηση. Το ίδιο ελπίζουμε να συμβεί και με άλλες χώρες, ώστε η ανάπτυξη που φιλοδοξούμε να πετύχουμε το 2021 να τονωθεί ακόμη περισσότερο μέσα από τέτοιες διακρατικές συναργασίες. Γιατί ανάπτυξη χωρίς εξωστρέφεια και διεθνείς συνεργασίες δεν νοείται.

Η Ελλάδα αναλαμβάνει, μέσα σ’ όλες αυτές τις δύσκολες συνθήκες, την Προεδρία του Συμβουλίου της Ευρώπης. Ποιες είναι οι προτεραιότητες της Ελληνικής Προεδρίας σ’ ένα θεσμό που πρωτίστως ασχολείται με την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων; 

Μετά από πολλά χρόνια η Ελλάδα βρίσκεται και πάλι στο «τιμόνι» του Συμβουλίου της Ευρώπης. Δυστυχώς, η περίοδος που διανύουμε δεν ευνοεί τη φυσική παρουσία. Εξού και η Ελληνική Προεδρία, θα είναι μία ψηφιακή Προεδρία (e-Chairmanship). Η αρχή έγινε με τη διαδικτυακή τελετή παράδοσης – παραλαβής. Πριν από λίγες μέρες, στο πλαίσιο του κύκλου διαδικτυακών επαφών με τους υπουργούς Εξωτερικών των 46 λοιπών κρατών – μελών του Συμβουλίου, είχα την πρώτη τηλεδιάσκεψη με τον υπουργό Εξωτερικών της Κύπρου Νίκο Χριστοδουλίδη. Η Ελληνική Προεδρία προσαρμόστηκε στα νέα δεδομένα, που προκάλεσε ο Covid19, όσον αφορά και το περιεχόμενό της. Κεντρικό θέμα της Ελληνικής Προεδρίας θα είναι τα ανθρώπινα δικαιώματα, η δημοκρατία και το κράτος δικαίου την εποχή της πανδημίας. Στο επίκεντρο θα βρεθούν ακόμα η εκπαίδευση και ο δημοκρατικός πολιτισμός στην ψηφιακή εποχή, τα παιδιά ως ευάλωτα άτομα (παιδιά ενώπιον του κινδύνου της φτώχειας, θύματα βίας, εμπορίας, αναγκαστικής εργασίας, ασυνόδευτοι πρόσφυγες ανήλικοι) και η διασφάλιση του δικαιώματος των νέων γενεών να απολαμβάνουν την πολιτιστική κληρονομιά αλώβητη από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Ένα ακόμη κεφάλαιο αποτελούν ο Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης , τα κοινωνικά δικαιώματα στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης και οι επιπτώσεις της κρίσης πανδημίας στο δικαίωμα πρόσβασης ευάλωτων κοινωνικών ομάδων στην υγεία ως δημόσιο αγαθό. Κεντρικό γεγονός της Προεδρίας θα είναι η διοργάνωση της 130ής Υπουργικής Συνόδου της Επιτροπής Υπουργών, η οποία θα πραγματοποιηθεί στην Αθήνα, στις 4 Νοεμβρίου 2020, ανήμερα της 70ής επετείου της υπογραφής της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Στόχος είναι η υιοθέτηση μίας Διακήρυξης, που θα έχει σαν θέμα τις επιπτώσεις της πανδημίας στα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες.