Ν. Στραβελάκης: Από τα αρνητικά επιτόκια στις αρνητικές τιμές του πετρελαίου
Του
ΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΒΕΛΑΚΗ,
Οικονομολόγου του Εθνικού
και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Η εβδομάδα που πέρασε σημαδεύτηκε από ένα πρωτοφανές γεγονός. Για πρώτη φορά στη Ιστορία η τιμή του αμερικανικού αργού πετρελαίου, του λεγόμενου Texas Brent, έλαβε αρνητικές τιμές, που έφθασαν μέχρι τα -45 δολάρια το βαρέλι για παράδοση Μαΐου.
Μάλιστα δεν ήταν μια στιγμιαία ανωμαλία αλλά ένα φαινόμενο που διατηρήθηκε από το απόγευμα της Δευτέρας μέχρι το βράδυ της Τρίτης (20-21/4). Με το κλείσιμο των συμβολαίων παράδοσης Μαΐου και την είσοδο στα συμβόλαια παράδοσης Ιουνίου, το αμερικανικό αργό σταθεροποιήθηκε σε θετικές τιμές και την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές τιμάται γύρω στα 17 δολάρια το βαρέλι.
Βέβαια αυτό σημαίνει ότι από τα 60 δολάρια το βαρέλι το πετρέλαιο έχει χάσει από την αρχή της χρονιάς κοντά στο 70% της αξίας του. Αν υπολογίσουμε τις απώλειες σε ορίζοντα δεκαετίας, αυτές φτάνουν το 90% (οι τιμές είχαν φτάσει και τα 110 δολάρια το βαρέλι την περίοδο 2012 – 2014).
Η εξέλιξη των τιμών του «μαύρου χρυσού», που δεν είναι και τόσο αστραφτερός αυτήν την εποχή, έχει πολλές διαστάσεις και προεκτάσεις. Υπάρχει το θέμα της οικονομικής ερμηνείας, οι γεωπολιτικές προεκτάσεις, οι οικονομικές συνέπειες στο πλαίσιο της κρίσης και φυσικά η επίδραση στις τιμές στο επίπεδο της καθημερινότητας. Ας τα πάρουμε με τη σειρά.
Οι τιμές του πετρελαίου κατέρρευσαν λόγω της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης που ξεκίνησε το 2008, σε συνδυασμό με την είσοδο στην αγορά του ιρανικού, ιρακινού και βενεζουελιανού πετρελαίου. Με την υγειονομική κρίση το ήδη καθοδικό κανάλι των τιμών έγινε εντονότερο, αφού με τα περιοριστικά μέτρα μειώθηκε απότομα η κατανάλωση πετρελαιοειδών από επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Οι αποθηκευτικοί χώροι εξαντλήθηκαν και η υπερβάλλουσα παραγωγή οδήγησε στην εμφάνιση μέχρι και αρνητικών τιμών. Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές πλοία μεταφοράς αργού πετρελαίου (τάνκερ) μισθώνονται (ναυλώνονται) σε ιδιαίτερα υψηλές τιμές ως πλωτές αποθήκες για την υπερβάλλουσα παραγωγή.
Να σημειώσω κλείνοντας ότι η παραπάνω ανάλυση, παρόλο που μοιάζει εύλογη, βρίσκεται στον αντίποδα της επικρατούσας άποψης για τη διαμόρφωση των τιμών και της προσόδου στα οικονομικά. Σύμφωνα με αυτή το κόστος της τελευταίας μονάδας προϊόντος (οριακό κόστος) διαμορφώνει τις τιμές και οποιαδήποτε διαφορά στη παραγωγικότητα των κοιτασμάτων πληρώνεται ως πρόσοδος. Φυσικά η λογική αυτή δεν μπορεί να εξηγήσει την πορεία των τιμών από τα 110 δολάρια το βαρέλι το 2014 στα 17 δολάρια σήμερα.
Ένας βασικός λόγος της αύξησης της προσφοράς είναι και η απόλυτη εξάρτηση της οικονομίας κάποιων χωρών από το πετρέλαιο. Αυτή είναι και η βάση των γεωπολιτικών προεκτάσεων αυτής της κρίσης. Αμερικανικές μελέτες μας πληροφορούν ότι η Ρωσία σε τιμές του αργού κάτω από 65 δολάρια το βαρέλι θα βρεθεί σε ύφεση, το ίδιο ισχύει και για τις χώρες του Περσικού Κόλπου. Αντίστοιχα, στη Βενεζουέλα το πετρέλαιο στηρίζει της αναδιανεμητικές πολιτικές του Προέδρου Μαδούρο.
Σε αυτές τις συνθήκες οι Αμερικανοί θέλουν διακαώς να ελέγξουν άμεσα τα παγκόσμια αποθέματα πετρελαίου. Είναι χαρακτηριστικό ότι εν μέσω πανδημίας ο Πρόεδρος Τραμπ έθεσε εκ νέου την απαράδεκτη απαίτησή του για απομάκρυνση του Μαδούρο από την εξουσία. Εν κατακλείδι, οι γεωπολιτικές εντάσεις δεν πρόκειται να αμβλυνθούν σε αυτό το περιβάλλον, αφού η διατήρηση χαμηλών τιμών για το πετρέλαιο θα σημάνει ζημίες για τις αμερικάνικες πολυεθνικές. Αυτό που στερείται πλέον νοήματος είναι τα όνειρα αξιοποίησης των κοιτασμάτων φυσικού αερίου στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, η κατασκευή του αγωγού East Med κ.λπ.
Βέβαια κάποιοι θα πουν ότι, παρά τις αρνητικές επιπτώσεις για τις πετρελαιοπαραγωγές χώρες, οι χαμηλές τιμές του πετρελαίου και της ενέργειας γενικότερα μπορεί να αποτελέσουν εφαλτήριο για την αντιμετώπιση της κρίσης. Παρόλο που σίγουρα είναι καλύτερο να έχεις χαμηλές τιμές για την ενέργεια από το να έχεις υψηλές, αυτό δεν μπορεί να αποτελέσει διέξοδο.
Από την ιστορία των κρίσεων αλλά και από θεωρητικές επεξεργασίες γνωρίζουμε ότι η μείωση των τιμών των εμπορευμάτων υπολείπεται της μείωσης των εισοδημάτων σε περιόδους κρίσης. Αυτό σημαίνει ότι οι προσδοκίες που καλλιεργούνται, σύμφωνα με τις οποίες το τέλος της πανδημίας θα συμπέσει με το τέλος της κρίσης, δεν ευσταθούν. Σε απουσία κρατικών επενδύσεων η κρίση θα είναι μαζί μας αρκετό καιρό ακόμη.
Τα παραπάνω δεν είναι θεωρητικά ζητήματα, έχουν να κάνουν με την καθημερινότητα της μεγάλης πλειοψηφίας των εργαζομένων και της κοινωνίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι παρά τη μείωση των τιμών του πετρελαίου κατά 70% μέσα στο 2020 οι τιμές των προϊόντων πετρελαίου (βενζίνη, πετρέλαιο θέρμανσης και κίνησης) δεν έχουν πέσει ούτε 15%. Σε αυτό το πεδίο η κοινωνία πρέπει να κινητοποιηθεί άμεσα, αφού η κυβέρνηση και η Επιτροπή Ανταγωνισμού κωφεύουν.
Φωτό: businessdaily.gr