Κ. Μελάς: Στο τραπέζι το σχέδιο της Φον ντερ Λάιεν
Του
ΚΩΣΤΑ ΜΕΛΑ
Καθηγητή Οικονομίας
Για ακόμη μια φορά, η ΕΕ παρουσίασε ακριβώς την ίδια συμπεριφορά, που τη χαρακτηρίζει από την εποχή της δημιουργίας της: Αργοπορία σε οποιαδήποτε απόφαση, ανεξαρτήτως της κρισιμότητας του ζητήματος, προβολή των εθνικών συμφερόντων και σαφώς διαφορετικές αντιλήψεις σε βασικά ζητήματα που διέπουν τον τρόπο αντιμετώπισης της δυναμικής πραγματικότητας μεταξύ των λεγομένων βορείων και νοτίων χωρών.
Παρά την κρισιμότητα της κατάστασης, η οποία εκφράστηκε με κατηγορηματικό τρόπο από την πρόεδρο της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ, η οποία προειδοποίησε τους ηγέτες των «27» ότι έχουν κάνει πολύ λίγα, υπερβολικά αργά, και ότι ενδέχεται το ΑΕΠ της ΕΕ να βυθιστεί κατά 15% το 2020 (το βασικό σενάριο ωστόσο αναφέρεται σε ύφεση 9%), καμία θετική έκπληξη δεν υπήρξε από τη Σύνοδο Κορυφής των «27».
Με τις διαφωνίες βόρειων και νότιων να παραμένουν ισχυρές, η συζήτηση για το Ταμείο Ανάκαμψης και Αλληλεγγύης και τους τρόπους χρηματοδότησης της ανάκαμψης των κρατών-μελών μετά τη λαίλαπα της πανδημίας μετατέθηκε για τις 6 Μαΐου. Η Ευρώπη, κατά την προσφιλή μέθοδό της, όταν θέλει να αποφύγει το καταστροφικό ναυάγιο, μετέθεσε το πρόβλημα για αργότερα, αναθέτοντας στην Κομισιόν να επεξεργαστεί τις λεπτομέρειες αυτής της κοινής προσπάθειας και να την παρουσιάσει στις 6 Μαΐου.
Οι ηγέτες των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης ζήτησαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να επεξεργαστεί ένα σχέδιο για την από κοινού χρηματοδότηση της ανάκαμψης της ΕΕ μετά την πανδημία του Covid-19. Οι αρχηγοί των κρατών-μελών θέλουν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συνδέσει αυτό το σχέδιο ανάκαμψης με το επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο της ΕΕ για το διάστημα 2021 – 2027.
Το σχέδιο που έχει επεξεργασθεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις γενικές του γραμμές είναι έτοιμο, αλλά, προφανώς λόγω των διαφωνιών που εξακολουθούν να υπάρχουν για τα επιμέρους χαρακτηριστικά του, ίσως χρειάζεται περαιτέρω επεξεργασία, με παράλληλη διαβούλευση μεταξύ των διαφωνούντων χωρών ώστε να βρεθεί μια κοινή συνισταμένη.
Ο σχεδιασμός της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της προέδρου της Φον ντερ Λάιεν βασίζεται στον μακροχρόνιο προϋπολογισμό 2021 – 2027 της ΕΕ. Η πρόεδρος της Eυρωπαϊκής Eπιτροπής επιδιώκει την αύξηση του περιθωρίου μεταξύ των πόρων που πραγματικά μεταβιβάζονται από τις κυβερνήσεις (λίγο περισσότερο από 1 τρισ. ευρώ σε διάρκεια επτά χρόνων) και των εικονικών μεταβιβάσεων (προφανώς εγγυήσεων από τα κράτη-μέλη), που θα πάρουν τη θέση του αποθέματος, αυξάνοντας αυτήn τη δεύτερη πηγή του προϋπολογισμού στο 2% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ. Το περιθώριο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως εγγύηση, επιτρέποντας στην Επιτροπή να δανειστεί από τις χρηματοπιστωτικές αγορές με βάση το άρθρο 122 της Συνθήκης για την ΕΕ, όπως άλλωστε έχει αναφέρει και η καγκελάριος Μέρκελ.
Η Φον ντερ Λάιεν επιδιώκει να δημιουργηθεί το λεγόμενο Ταμείο Ανάκαμψης (Recovery Fund), το όχημα που θα διαχειριστεί τις εκδόσεις των «Ursula-Bond». Το Ταμείο Ανάκαμψης, όπως είναι γνωστό, αποτελεί πρόταση της Γαλλίας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στοχεύει να συλλέξει πόρους μέχρι 1 τρισ. ευρώ, οι οποίοι, προστιθέμενοι στους αντίστοιχους που έχει αποφασίσει το Eurogroup, ύψους 540 δισ. ευρώ, θα μπορούσαν να ανέλθουν συνολικά σε 1,5 τρισ. ευρώ. Παράλληλα υπάρχει το 1,1 τρισ. από την ΕΚΤ για αγορά ομολόγων που μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για την αγορά των νέων «Ursula-Bond».
Οι πόροι από τις εκδόσεις των τίτλων στους οποίους θα προβεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα μπορούσαν να διατεθούν στις κυβερνήσεις που έχουν χτυπηθεί περισσότερο από την κρίση κατά ένα μέρος με τη μορφή βοήθειας (επιδοτήσεις, χωρίς επαναπληρωμή) και κατά ένα δεύτερο μέρος με τη μορφή δανείων ωρίμανσης τουλάχιστον 20 ετών και με πολύ χαμηλό επιτόκιο, που να αντανακλά το κόστος δανεισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Εδώ βρίσκεται η πρώτη μεγάλη διαφωνία, με τέσσερις χώρες –Αυστρία, Δανία, Σουηδία και Ολλανδία– να διαφωνούν με την πρόταση χορήγησης βοήθειας για την ανάκαμψη μέσω επιδοτήσεων.
Η δεύτερη μεγάλη διαφωνία συνίσταται στο ύψος των απαιτούμενων πόρων: Ισπανία και Ιταλία θεωρούν ότι χρειάζονται πόροι περίπου 1,5 τρισ. ευρώ, ενώ οι βόρειες χώρες πολύ λιγότερους. Παράλληλα, η Ισπανία εξακολουθεί να ζητά την έκδοση κοινών πιστοποιητικών χρέους, αέναης διάρκειας, έτσι ώστε οι χώρες να μην επωμισθούν την αποπληρωμή των χρεολυσίων (αυξάνοντας το δημόσιο χρέος) και να υπάρχει μόνο η επιβάρυνση του κόστους εξυπηρέτησης (το οποίο προφανώς θα αναλάβει ο εκδότης, αλλά θα το καταβάλουν τα κράτη που θα κάνουν χρήση των πόρων), κάτι που θα επιβαρύνει στο ελάχιστο το δημόσιο χρέος των κρατών.
Η καγκελάριος Μέρκελ, όπως πάντα, είναι αντίθετη στην έκδοση ευρωομολόγων, αλλά έχει αναφέρει ότι η Γερμανία είναι έτοιμη να δώσει μια περαιτέρω συνεισφορά αλληλεγγύης, αναφέροντας ακριβώς τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό ως πιθανό εργαλείο προς αυτήν την κατεύθυνση. Η Μέρκελ θεωρεί ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει την ικανότητα του ελέγχου των ροών χρήματος και εφαρμογής όσων θα συμφωνηθούν και σίγουρα είναι σε γνώση του σχεδίου της γερμανίδας προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Βεβαίως τίποτε δεν είναι ακόμη σίγουρο και θα πρέπει να περιμένουμε την παρουσίαση του σχεδίου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής την 6η Μαΐου, στη συνεδρίαση των αρχηγών των κυβερνήσεων, για να αξιολογήσουμε τις εξελίξεις. Αλλά ακόμη και αν επέλθει συμφωνία σε αυτήν τη συνεδρίαση, θα πρέπει να περιμένουμε τις τεχνικές λεπτομέρειες της συμφωνίας από τους υπουργούς Οικονομικών και τα επιτελεία τους για να έχουμε πλήρη αποσαφήνιση των αποφάσεων.
Είναι βέβαιο ότι η συμφωνία για τον επόμενο προϋπολογισμό και το Ταμείο Ανάκαμψης θα είναι δύσκολη. Όμως, δεδομένου ότι υπάρχει συμφωνία ότι το ταμείο αυτό είναι αναγκαίο και επείγον, όλοι αναμένουν ότι κάτι θετικό (αν και όχι το πρέπον) θα συμβεί.
Φωτό: fortunegreece.com