Ιταλία, Ισπανία και άλλες χώρες της Ευρωζώνης στη θέση της Ελλάδας του 2010
Του
ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΥ
-Κινδυνεύουν τα Ταμεία Αγροτικής Ανάπτυξης και Συνοχής
Το τελευταίο Eurogroup συμφώνησε σε ένα ανεπαρκές πακέτο βοήθειας προς τις χώρες που πλήττονται από την κρίση. Η ύπαρξη συμβιβασμού εξασφάλισε βραχυχρόνια στήριξη των υπερχρεωμένων χωρών για φθηνό δανεισμό από τις αγορές. Η Ελλάδα έκανε χρήση της ευκαιρίας και δανείστηκε για επτά χρόνια με επιτόκιο 2%.
Η απόφαση αυτή διαφημίστηκε από τον γερμανικό Τύπο ως ένδειξη αλληλεγγύης. «Η απόφαση μοιάζει πολύ με εκείνη του γερμανικού πακέτου μέτρων», σχολιάζει η γερμανική εφημερίδα «Suddeutsche Zeitung» και προσθέτει: «Η σκέψη του υπουργού Οικονομικών Όλαφ Σολτς ήταν πως ό,τι είναι καλό για τη Γερμανία, δεν μπορεί να είναι κακό για τις γειτονικές χώρες».
Ωστόσο, παρά τις προσπάθειες εξωραϊσμού, δεν είναι προφανές πως ό,τι είναι καλό για τη Γερμανία, είναι καλό για τις χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας. Το Βερολίνο ενέκρινε συνολικά 1,2 τρισ. ευρώ για τη γερμανική οικονομία, ενώ για την υπόλοιπη Ευρώπη συναίνεσε να διατεθούν δάνεια μόλις 500 δισ. ευρώ.
Συνεπώς, το κύριο βάρος των μέτρων θα επωμιστούν οι εθνικοί προϋπολογισμοί. Αυτό σημαίνει ότι οι χώρες του Νότου της ΕΕ –και όχι μόνο– θα πρέπει να προσφύγουν σε υπέρογκο δανεισμό, με αποτέλεσμα να αποκλίνουν ακόμα περισσότερο από τις πλουσιότερες χώρες. Όταν Ρώμη και Μαδρίτη αυξήσουν αναγκαστικά τον δανεισμό τους, τότε θα πλησιάσουν το σημερινό ελληνικό επίπεδο χρέους.
Ο ιταλός πρωθυπουργός Κόντε επαναλαμβάνει διαρκώς πως «η Ευρώπη δεν πρέπει να ζητήσει εκ των υστέρων συγγνώμη» και από άλλη χώρα, όπως έκανε μετά την καταστροφή της Ελλάδας. Σύμφωνα με τους διεθνείς οργανισμούς, το ΑΕΠ πολλών χωρών θα συρρικνωθεί με διψήφια ποσοστά. Παρά το γεγονός ότι η πανδημία είναι συμμετρικό σοκ, η δημοσιονομική της επίπτωση είναι ασύμμετρη. Γερμανία και Ολλανδία διαθέτουν μεγάλα δημοσιονομικά περιθώρια, ενώ Ιταλία, Ισπανία, Βέλγιο, Ελλάδα και άλλες χώρες δεν μπορούν να αυξήσουν τον δανεισμό τους χωρίς αλματώδη αύξηση των spreads, που θα τις οδηγήσει σε μνημόνια του ESM.
Για τον λόγο αυτό υπήρξε έκρηξη του πορτογάλου πρωθυπουργού Αντόνιο Κοστα μετά τις δηλώσεις του Ολλανδού Χούκστρα, που ζητούσε να ερευνηθεί ο λόγος που οι νότιοι δεν έχουν επαρκή δημοσιονομικό χώρο. «Δεν έχουμε χρόνο να ακούμε τους ολλανδούς υπουργούς Οικονομικών, όπως το 2011, το 2012, και μετά», ξέσπασε, αναφερόμενος στον αξέχαστο Ντάισελμπλουμ.
Η Γερμανία κατάφερε να εγκλωβίσει τη συζήτηση στο Eurogroup, το οποίο βέβαια ελέγχει με τη βοήθεια της Γαλλίας. Η στρατηγική της είναι να αποφύγει την έκδοση κοινού χρέους. Η Γαλλία κάνει τακτικούς ελιγμούς, αλλά διατηρεί το αίτημα για ομόλογα έστω ειδικού σκοπού (κορονοομόλογα).
Ωστόσο οι αντιθέσεις παραμένουν, όπως και η αγωνία της Ιταλίας. Ο Κόντε είχε δηλώσει πως στη Σύνοδο Κορυφής της 23ης Απριλίου δεν θα υπογράψει συμπεράσματα που περιέχουν ανεπαρκή μέτρα.
Κατηγορηματικά επίσης δήλωσε πως η Ιταλία δεν θα κάνει χρήση του ESM. Η δομή του πακέτου προδίδει αποφυγή μέτρων αντιμετώπισης του μακροχρόνιου προβλήματος κρατικού χρέους, που παραμένει στην έρπουσα κρίση της Ευρωζώνης από το 2010.
Ωστόσο υπάρχει συγκρατημένη αισιοδοξία πως στο άμεσο μέλλον θα υπάρξουν και νέα χρηματοδοτικά εργαλεία για την ανάκαμψη της οικονομίας. Βάση των ελπίδων είναι το σημείο 19 της απόφασης που αναφέρεται στη δημιουργία Ταμείου Ανάκαμψης.
Όμως η φράση της απόφασης, σύμφωνα με την οποία «οι σχετικές συζητήσεις ενός τέτοιου Ταμείου, συμπεριλαμβανομένης και της σχέσης του με τον προϋπολογισμό της ΕΕ» πρόδιδε εξαρχής πως η Γερμανία θα επιδιώξει να ενσωματωθεί το Ταμείο στον Κοινοτικό Προϋπολογισμό, για να αποφευχθεί η έκδοση ευρωομολόγων. Η γερμανίδα πρόεδρος της Κομισιόν έκανε σκόπιμα μεγάλο θόρυβο, προβάλλοντας τον προϋπολογισμό ως «Σχέδιο Μάρσαλ για την Ευρώπη».
Με το βλέμμα στη Σύνοδο, ο γάλλος υπουργός Οικονομικών Μπρούνο Λεμέρ είχε δηλώσει πως «η κοινή έκδοση χρέους είναι καλύτερο εργαλείο από τη χρήση του Κοινοτικού Προϋπολογισμού». Και έχει δίκιο φυσικά, καθώς η έκδοση κοινού χρέους με χαμηλά επιτόκια επιτρέπει τη διασπορά του κόστους της ανάκαμψης σε βάθος χρόνου, ενώ η χρήση πόρων του Κοινοτικού Προϋπολογισμού θα επιβαρύνει άμεσα τους εθνικούς προϋπολογισμούς.
Εξαιτίας των δικαιολογημένων αντιδράσεων, η Μέρκελ αναγκάστηκε να κατεβάσει τον πήχη των προσδοκιών για συμφωνία. Επομένως, με βάση την απόφαση του Eurogroup, θα παραμείνει η τύχη της Ευρωζώνης προς το παρόν στα χέρια της ΕΚΤ, η οποία θα εξακολουθήσει το πρόγραμμα μαζικής αγοράς ομολόγων.
Μένει να δούμε τι θα αποφασίσουν οι ηγέτες της Ευρώπης, γνωρίζοντας πως η δράση της ΕΚΤ δεν αρκεί για να αποτρέψει τον κίνδυνο που αντιμετωπίζουν οι αδύναμες χώρες της Ευρωζώνης. Να βρεθούν, δηλαδή, λόγω της πανδημίας, στη θέση που βρέθηκαν οι «άσωτοι Έλληνες» το 2010, λόγω χρεοκοπίας της αμερικανικής τράπεζας Lehman Brothers.
Ωστόσο, η κατάθεση του ασαφούς σχεδίου της Κομισιόν προσπαθεί να εκτρέψει τη συζήτηση από τις άμεσες ανάγκες κάλυψης πιστωτικού κινδύνου στην έγκριση του Κοινοτικού Προϋπολογισμού, που εκκρεμεί επί 18 μήνες. Η Γερμανία βρίσκει ευκαιρία για περικοπές των κονδυλίων για την αγροτική ανάπτυξη και την κοινοτική συνοχή, αλλά υπάρχουν αντιστάσεις των νοτίων και των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης.
Η Γερμανία, βάζοντας στο τραπέζι τον προϋπολογισμό, παραπέμπει χρονικά τη βοήθεια ανάκαμψης στο 2021. Ταυτόχρονα εκβιάζει για αλλαγή προτεραιοτήτων του Κοινοτικού Προϋπολογισμού, ώστε να εξυπηρετούνται οι δικές της ανάγκες ανταγωνισμού και αναδιάρθρωσης της βιομηχανίας. Αυτή η μάχη για ευρωπαϊκή αλληλεγγύη θα δείξει πως ό,τι είναι καλό για τη Γερμανία, δεν είναι απαραίτητα καλό και για τον Ευρωπαϊκό Νότο.