Το Πάσχα των Ελλήνων σε έναν διαφορετικό κόσμο και μια διαφορετική Ευρώπη
Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ
Πρέσβη ε.τ.
Σπουδαίοι έλληνες πεζογράφοι και ποιητές έχουν περιγράψει παραστατικά την κατανυκτική ατμόσφαιρα των ημερών της Μεγάλης Εβδομάδας και έχουν ηθογραφήσει με ακρίβεια τη συμπεριφορά των Ελλήνων κατά τη Μεγάλη Παρασκευή, με την περιφορά του Επιταφίου, και ανήμερα το Πάσχα, με το τσούγκρισμα των κόκκινων αυγών και το ψήσιμο του οβελία.
Ο Άγγελος Σικελιανός στο «Πάσχα των Ελλήνων», εκτός του θρησκευτικού συναισθήματος συνέδεσε το Πάσχα και με την εθνική υπόσταση και την αναγέννηση του ελληνικού έθνους. Το ελληνορθόδοξο Πάσχα διαφέρει πνευματικά και τελετουργικά από το Πάσχα των Καθολικών και των Διαμαρτυρομένων. Πιθανόν αυτό να οφείλεται στους πρώτους χριστιανούς υμνωδούς, όλοι τους σχεδόν ελληνόφωνοι της χριστιανικής Ανατολής.
Πιθανό ρόλο να παίζει και η ελληνική γλώσσα, με την αξεπέραστη πλαστικότητα στον ποιητικό λόγο, σε αντίθεση με το στερεότυπο της λατινικής, της γερμανικής και της ψευδεπίγραφης αγγλικής γλώσσας. Πιθανόν η ψαλμωδία της Ορθόδοξης Εκκλησίας να επηρεάσθηκε από την εβραϊκή παράδοση, όπως και το τελετουργικό από την Αρχαία Ελλάδα, από τις εορτές προς τιμή των θεών τους και ιδιαίτερα του Απόλλωνα.
Χαρακτηριστικό του Πάσχα των Ελλήνων είναι και η μαζική πασχαλινή έξοδος προς την επαρχία, που συγχρόνως λαμβάνει και τη μορφή προσκυνήματος στον τόπο καταγωγής των ιδίων ή των προγόνων τους. Όμως το εφετινό Πάσχα θα είναι τελείως διαφορετικό από τα προηγούμενα. Ο κορονοϊός, που από επιδημία σε επαρχία της μακρινής Κίνας εξελίχθηκε σε πανδημία, μας αναγκάζει να μείνουμε στα σπίτια μας. Ακόμη και η Ιερά Σύνοδος αποφάσισε η τέλεση των Ακολουθιών στις εκκλησίες να γίνει κεκλεισμένων των θυρών.
Η Πολιτεία σωστά έλαβε αυστηρά περιοριστικά μέτρα στις μετακινήσεις των πολιτών ακόμη και εντός των πόλεων που κατοικούν. Τα περιοριστικά μέτρα σίγουρα θα πλήξουν βαθιά ριζωμένα ήθη και έθιμα και αυτό θα είναι ένα βαρύ τίμημα που θα πληρώσουμε για να περιοριστεί και να αποτραπεί η μετάδοση του κορονοϊού. Η μαζική έξοδος του Πάσχα αφορά περισσότερο τους κατοίκους των μεγάλων αστικών κέντρων. Κυρίως όσους κατοικούν στην ευρύτερη περιοχή της πρωτεύουσας, η οποία συγκεντρώνει ήδη το ήμισυ του πληθυσμού της χώρας. Για πολλές συνοικίες η καθημερινότητα των πολιτών είναι ασφυκτική, καταπιεστική.
Η ελληνική πρωτεύουσα έχει το λιγότερο πράσινο από κάθε άλλη πρωτεύουσα στον κόσμο. Μόλις 3%! Δυστυχώς, πολλοί κυβερνώντες, από το τέλος του εμφυλίου πολέμου και μετά, ενήργησαν χωρίς σχεδιασμό, χωρίς σύνεση και ευθύνη έναντι των γενιών που θα ακολουθούσαν. Τώρα πλέον το κακό δεν συμμαζεύεται. Απλές μόνο πολεοδομικές παρεμβάσεις.
Ο κορονοϊός δεν κάνει διακρίσεις μεταξύ κατοίκων πόλεων και υπαίθρου, ούτε μεταξύ ηπείρων, ηλικιών, χρώματος και φύλλου. Ήδη έχει εξαπλωθεί και πλήξει και μεγάλες χώρες, που δεν έλαβαν τα προσήκοντα προληπτικά μέτρα είτε γιατί υποτίμησαν την ταχύτητα μετάδοσης του ιού είτε από ολιγωρία στη λήψη των μέτρων, προφανώς από φόβο για τις οικονομικές επιπτώσεις. Όσον αφορά ορισμένες δυτικές χώρες θα μπορούσε να προστεθεί και η αλαζονεία των ηγεσιών τους.
Η διεθνής κοινότητα, όπως ο ΟΗΕ, διά των αρμοδίων οργάνων της απέφυγε να αντιμετωπίσει την επιδημία του κορονοϊού ως κοινό κίνδυνο. Στην ίδια λογική κινήθηκε και η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία αφυπνίσθηκε μόνο όταν μεγάλες χώρες-μέλη, όπως η Ιταλία, η Γαλλία και η Ισπανία άρχισαν να προσμετρούν σε καθημερινή βάση εκατοντάδες νεκρούς.
Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μαρτίου συζητήθηκε γενικότερα το θέμα, το οποίο τελικά παρέπεμψαν στους υπουργούς Οικονομικών, οι οποίοι κλήθηκαν να εξετάσουν τη δυνατότητα έκδοσης ευρωομολόγου για την αντιμετώπιση των πολλαπλών πτυχών της επιδημίας. Την έκδοση του ευρωομολόγου είχαν ζητήσει εννιά χώρες-μέλη, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, για την κάλυψη βραχυπρόθεσμων και μεσοπρόθεσμων αναγκών για την υγεία, την απασχόληση, την ενίσχυση των μικρών και μικρομεσαίων επιχειρήσεων κ.ά.
Οι υπουργοί Οικονομικών, έπειτα από έντονες συζητήσεις και αντιπαραθέσεις, κατέληξαν την Πέμπτη 9 Απριλίου σε μια συμβιβαστική λύση, που δεν ικανοποιεί τις χώρες του Νότου, οι οποίες δεν κατόρθωσαν να κάμψουν τις αντιδράσεις της Γερμανίας, της Ολλανδίας και άλλων χωρών του Ευρωπαϊκού Βορρά. Αντί ευρωομόλογου, δανεισμοί που θυμίζουν τα Μνημόνια και την πολιτική λιτότητας. Οι απειλές Ιταλίας και Ισπανίας, να θέσουν βέτο στις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, έπεσαν στο κενό. Κατά τον εύστοχο χαρακτηρισμό του ευρωβουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Δημήτρη Παπαδημούλη, η απόφαση των υπουργών Οικονομικών «έχει άρωμα Γαλλίας και σφραγίδα Γερμανίας».
Οι παλικαρισμοί Μακρόν και Κόντε διήρκεσαν λίγες μόνο μέρες. Όσοι ήλπιζαν σε ένα κοινό μέτωπο του Ευρωπαϊκού Νότου σίγουρα θα απογοητεύτηκαν. Προσωπικά δεν αισιοδοξούσα ποτέ για τη ανάδειξη ενός μετώπου του Νότου που θα λειτουργούσε εξισορροπητικά στην οικονομική υπεροχή του Ευρωπαϊκού Βορρά και στη γερμανική ηγεμονία. Εξακολουθώ να διατηρώ ζωηρές επιφυλάξεις για τον ρόλο της Γαλλίας. Το Παρίσι, όπως καταδείχθηκε και τελευταία, προτιμάει, μαζί με το Βερολίνο, τον ρόλο του άτυπου Διευθυντηρίου της Ευρώπης και δεν φαίνεται να αντιλαμβάνεται ότι το φάσμα της διάλυσης της ΕΕ πλανάται πάνω από τα κεφάλια μας.
Εξαιτίας του κορονοϊού οι Έλληνες δεν θα χαρούν τη μοναδικότητα του ελληνικού Πάσχα, τη μαζική έξοδο προς την επαρχία, δεν θα γευθούν τη μαγεία της ελληνικής υπαίθρου, τη μεθυστική ανοιξιάτικη ατμόσφαιρα, το ψήσιμο του οβελία, το προσκύνημα στη γη των προγόνων. Αν ζούσαμε σε άλλες εποχές, αμαθείς ή ημιμαθείς ιερωμένοι και δεισιδαίμονες πολίτες θα απέδιδαν την πανδημία του κορονοϊού σε θεία τιμωρία. Μπορεί όμως ο Θεός να είναι τιμωρός; Η σημερινή δυσάρεστη εμπειρία σίγουρα θα ξεχαστεί και θα ακουστεί και πάλι το χαρμόσυνο «Χριστός Ανέστη», για να δικαιωθεί ο «Άγιος των ελληνικών γραμμάτων» Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, που έλεγε ότι «δεν έχουν τελειωμό οι καημοί και τα βάσανα του κόσμου».