Χρ. Μπότζιος: Οι περιπέτειες δύο αμερικανών κυβερνητών αεροπλανοφόρων
Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ
Πρέσβη ε.τ.
Έγκυρα διεθνή ειδησεογραφικά πρακτορεία, όπως το Reuters κ.ά., μετέδωσαν προ ημερών ότι απηλλάγη των καθηκόντων του ο κυβερνήτης του πυρηνοκίνητου αεροπλανοφόρου «USS – Theodore Rousevelt» ναύαρχος Μπρετ Κρόγερ, επειδή είχε απευθύνει έκκληση προς το υπουργείο Άμυνας, σε δραματικό τόνο, να απομακρυνθούν από το αεροπλανοφόρο 200 περίπου ναύτες, οι οποίοι είχαν μολυνθεί από τον κορονοϊό. Τα αεροπλανοφόρο είχε συνολικό πλήρωμα 4.000 άνδρες.
Η έγγραφη έκκληση του κυβερνήτη διέρρευσε προς τον Τύπο και δημοσιεύθηκε στη γνωστή εφημερίδα «San Francisco Chronicle», που εκδίδεται στην ομώνυμη πόλη της Πολιτείας της Καλιφόρνιας. Ο κυβερνήτης στην έκκλησή του διεμήνυε τα εξής: «Δεν βρισκόμαστε σε πόλεμο. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να πεθάνουν οι ναύτες».
Ιδού τι επικαλέσθηκε ο υπουργός Άμυνας Τόμας Μόντλι για να τον απαλλάξει από τα καθήκοντά του: «Ο κυβερνήτης του αεροπλανοφόρου δεν επέδειξε τη δέουσα ψυχραιμία και ψυχική ικανότητα, ούτε ορθή κρίση και ωριμότητα, όπως απαιτούσαν οι περιστάσεις». Μπορεί, πρόσθεσε, να μην είμαστε σε πόλεμο, αλλά δεν βρισκόμαστε ούτε σε περίοδο πλήρους ειρήνης! Όπως αναμενόταν, το γεγονός προκάλεσε πολλές και ποικίλες αντιδράσεις, κυρίως από πλευράς των Δημοκρατικών.
Ο εκπρόσωπος του Δημοκρατικού Κόμματος, γερουσιαστής Μαρκ Γουόρνερ στήριξε τον κυβερνήτη τονίζοντας ότι έπραξε το εξυπακουόμενο για την ασφάλεια και ζωή του πληρώματος. Άλλοι απέδωσαν την απαλλαγή από τα καθήκοντα του κυβερνήτη σε εξυπηρέτηση σκοπιμοτήτων. Να αναγκάσουν τους αξιωματικούς και διοικητές όλων των κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων να σωπάσουν αν σημειωθούν ανάλογα κρούσματα στις μονάδες τους! Δηλαδή, ένα είδος στρατιωτικής ομερτά. Προφανώς, φοβούμενοι και πιθανές επιπτώσεις στο ηθικό των στρατιωτικών και συγχρόνως για να μην πληγεί το αξιόμαχο των Αμερικανικών Ενόπλων Δυνάμεων σε αυτήν την άκρως ευαίσθητη περίοδο που διανύει η ανθρωπότητα.
Δεν είναι ιδιαίτερα δύσκολο να διακρίνει κανείς στις αντιδράσεις του αμερικανικού υπουργείου Άμυνας ότι στρατιωτική πειθαρχία και πολιτική σκοπιμότητα πάνε χέρι χέρι. Έλληνας ανώτατος αξιωματικός με διεθνή πείρα, ευρύτερη μόρφωση και ακαδημαϊκή καριέρα σε σχετική συζήτησή μας μου διευκρίνιζε ότι η έννοια της πειθαρχίας των στρατιωτικών στις ευρωπαϊκές χώρες διαφέρει από εκείνη στις ΗΠΑ.
Στην Ευρώπη σχεδόν ισοδυναμεί με τυφλή υπακοή. Από τα χρόνια της στρατιωτικής μας θητείας έχει χαραχθεί στη μνήμη μας το γνωστό «διατάξτε». Στην Ελλάδα η έννοια της πειθαρχίας διαγράφεται από το ΠΔ, ΣΤ (Στρατιωτικός Κανονισμός 20-21) του 1982, που αποτελεί και τον κανόνα ή ευαγγέλιο της συμπεριφοράς των αξιωματικών.
Για τους Αμερικανούς η πειθαρχία εννοιολογικά ισούται με το καθήκον. Αυτό που έπραξε, πιστεύω, και ο κυβερνήτης του αεροπλανοφόρου. Και επιβεβαιώθηκε από τις ζωηρές επευφημίες των παρατεταγμένων ανδρών κατά την αποχώρηση του κυβερνήτη από το αεροπλανοφόρο. Η συγκεκριμένη περίπτωση δεν είναι μοναδική στην αμερικανική στρατιωτικοπολιτική ζωή.
Ανέσυρα από τη μνήμη μου μια ανάλογη στιγμή που έζησα κατά τα χρόνια της θητείας μου ως γενικού προξένου της Ελλάδας στο Σαν Φρανσίσκο, στα μέσα της δεκαετίας του 1980. Οι προξενικές αρχές στη σημαντική αυτή αμερικανική πόλη, λόγω και της σημασίας της Πολιτείας της Καλιφόρνιας για το Ομόσπονδο Κράτος των ΗΠΑ και της γεωγραφικής απόστασης από την Ουάσινγκτον, λειτουργούσαν και εν είδει πρεσβειών, καθώς ασχολούνταν και με θέματα και καθήκοντα που υπερέβαιναν εκείνα των προξενικών.
Το προξενικό σώμα, με πρύτανη τον γενικό πρόξενο της τότε Σοβιετικής Ένωσης (USSR) και αντιπρύτανη τον υπογράφοντα, συνέρχονταν μία φορά τον μήνα σε γεύμα εργασίας για ανταλλαγές απόψεων –και όχι μόνο– σε μεγάλο, συνήθως, ξενοδοχείο της πόλης. Σχεδόν πάντα συνέπιπτε με την αναχώρηση κάποιου συναδέλφου, τον οποίο αποχαιρετούσαμε και του προσφέραμε κάποιο αναμνηστικό δώρο.
Μία από τις μηνιαίες συναντήσεις ήταν εξαιρετικά μοναδική. Το γεύμα έγινε στο εστιατόριο του αεροπλανοφόρου «Coral Sea» που ήταν ελλιμενισμένο στο Όκλαντ, πλησίον του Μπέρκλει. Συνέπεσε δε με την αναχώρηση του σοβιετικού γενικού προξένου Αλεξάντερ Τσικβάιτζι, γεωργιανής καταγωγής, που είχε τοποθετηθεί πρέσβης της ΕΣΣΔ σε αφρικανική χώρα. Σε κάποια στιγμή που ο υπογράφων τον διαδέχονταν ως πρύτανης, με αντιπρύτανη τον κινέζο γενικό πρόξενο, και απηύθυνε τον καθιερωμένο αποχαιρετιστήριο λόγο, εμφανίσθηκε και ο κυβερνήτης του αεροπλανοφόρου, ο οποίος ευχήθηκε στον αποχωρήσαντα «καλό ταξίδι και καλή επιτυχία» στο νέο του πόστο. Ουδείς έδωσε ιδιαίτερη σημασία στον χαιρετισμό. Λίγες μέρες μετά, δύο συνάδελφοι από λατινοαμερικανικές χώρες ζήτησαν να με δουν επειγόντως για σοβαρό, όπως είπαν, θέμα.
Ανταποκρίθηκα στο αίτημά τους και έμεινα έκπληκτος από όσα άκουσα. Ο κυβερνήτης του αεροπλανοφόρου, μου είπανε, βρίσκονταν σε πολύ δύσκολη θέση (in big troubles). O λόγος; Οι ευχές που είχε απευθύνει στον σοβιετικό γενικό πρόξενο για καλή επιτυχία! Μου ζήτησαν δε να απευθύνω, ως πρύτανης του προξενικού σώματος, επιστολή προς τον υπουργό Άμυνας Γουάινμπεργκερ ότι τα λεχθέντα από τον κυβερνήτη είχαν καθαρώς εθιμοτυπικό χαρακτήρα και όχι πολιτικό. Συμφώνησα για τον χαρακτηρισμό και φυσικά αρνήθηκα να ικανοποιήσω το αίτημά τους.
Αρκετά χρόνια μετά, με τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, ο Αλεξάντερ Τσικβάιτζι ανέλαβε υπουργός Εξωτερικών της Γεωργίας και αργότερα τοποθετήθηκε ως πρέσβης της χώρας του στην Ελλάδα. Συζητήσαμε και για το παραπάνω επεισόδιο και αναρωτηθήκαμε αν η εποχή του Ψυχρού Πολέμου είχε πράγματι τελειώσει ποτέ. Υπάρχουν ομοιότητες μεταξύ των δύο επεισοδίων, σε απόσταση χρόνου 35 και πλέον ετών;
Κοινό σημείο η απαλλαγή εκ των καθηκόντων κυβερνητών δύο αεροπλανοφόρων. Η διαφορά έγκειται στο ότι στη μεν πρώτη περίπτωση οι λόγοι ήταν ιδεολογικοί και εντάσσονταν στο κλίμα ανταγωνισμού μεταξύ δύο υπερδυνάμεων και πολιτικών συστημάτων, στη δε δεύτερη φαίνεται να υπερισχύει η πολιτική σκοπιμότητα εσωτερικής φύσης. Μια πιστή εφαρμογή της μακιαβελικής σκέψης, ότι ο σκοπός αγιάζει τα μέσα. Επιβεβαιώνεται, επίσης, η σοφία της γαλλικής ρήσης, σύμφωνα με την οποία όσο περισσότερο αλλάζουν τα πράγματα, τόσο περισσότερο παραμένουν τα ίδια.
Φωτό: taskandpurpose.com