Η κόλαση του κορονοϊού – Το οικοδόμημα της ΕΕ υπό δοκιμασία
Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ
Πρέσβη ε.τ.
Ο τίτλος θα μπορούσε να χαρακτηρίσει και την παρούσα χρονική περίοδο και δεν θα συνιστούσε υπερβολή. Πράγματι οι πολίτες ζούνε σε μια κατάσταση αβεβαιότητας και τρόμου λόγω της πανδημίας του κορονοϊού, που δεν κάνει διάκριση μεταξύ ηλικιών, φύλων και χρώματος. Και η αβεβαιότητα διαρκώς επιτείνεται επειδή κανείς δεν είναι σε θέση να προβλέψει την προθεσμία λήξης της πανδημίας.
Στη «Θεία Κωμωδία» του Δάντη, του Παραδείσου προηγήθηκε το Καθαρτήριο (Purgatorio) και του Καθαρτηρίου η Κόλαση. Όλα σε μια αλληλουχία, που συνέχεται από το ηθικό χρέος του ανθρώπου να ζει μεταξύ πίστης και λογικής ή, όπως θα λέγαμε σήμερα, του δικαιώματος να ζει με τη σιγουριά που θα έπρεπε να παρέχει στους λαούς η οργανωμένη παγκόσμια κοινωνία και η επιστήμη. Όμως αυτό το εξυπακουόμενο δικαίωμα για πολλές κοινωνίες δεν ισχύει. Αλλά και για τον αποκαλούμενο «ανεπτυγμένο κόσμο» η ανασφάλεια γίνεται όλο και πιο αισθητή.
Η πανδημία του κορονοϊού έχει κλονίσει την πίστη των πολιτών σε εσωτερικούς και διεθνείς θεσμούς. Οι επιστήμονες αγωνίζονται να βρουν το όπλο που θα λειτουργήσει όπως το Καθαρτήριο του Δάντη πριν από τον Παράδεισο. Αλλά μέχρι στιγμής δεν το έχουν κατορθώσει. Έτσι περιοριζόμαστε στη λήψη προληπτικών μέτρων που είναι αναγκαστικά περιοριστικά και για πολλούς επώδυνα για την επιβίωσή τους. Κυρίως για τους εργαζόμενους στον ιδιωτικό τομέα και τους ελεύθερους επαγγελματίες. Τα παραπάνω αποτελούν παρατηρήσεις γενικού χαρακτήρα.
Εγείρονται όμως και αμείλικτα ερωτήματα για το πώς φτάσαμε σε τέτοιο σημείο ανασφάλειας και κυρίως για το δέον γενέσθαι. Γιατί η διεθνής κοινωνία, οι εντεταλμένοι ειδικευμένοι οργανισμοί, τα κράτη και οι κυβερνήσεις δεν ενήργησαν συλλογικά για τον περιορισμό της πανδημίας; Γιατί επέδειξαν τόση ανικανότητα να περιορίσουν τη μετάδοση της νόσου που ήδη απειλεί να προσβάλει, εν είδει «τσουνάμι», ολόκληρη την ανθρωπότητα;
Τα ερωτηματικά και η κριτική είναι εντονότερα έναντι της ΕΕ, που υποτίθεται ότι διαθέτει τους κατάλληλους μηχανισμούς που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν και να ενεργήσουν έγκαιρα για τον περιορισμό της εξάπλωσης της νόσου και τη λήψη των κατάλληλων μέτρων για τα επακόλουθά της. Πιθανότατα υποτιμήθηκε η δυνατότητα ταχείας μετάδοσης της νόσου, που ήδη έχει λάβει τη μορφή πανδημίας.
Η εκτίμηση αυτή πιθανόν να συντέλεσε και στην ολιγωρία που επέδειξαν τα κράτη, χωριστά ή συλλογικά, ως διεθνείς οργανισμοί ή οργανώσεις, στη λήψη των αναγκαίων μέτρων, βραχυπρόθεσμων ή μακροπρόθεσμων. Όμως, όσο καλή θέληση και αν επιδειχθεί, η απόδοση της εξάπλωσης της νόσου μόνο στην υποτίμηση των συναφών κινδύνων, όπως και στην ολιγωρία λήψης των αναγκαίων μέτρων δεν επαρκούν και δεν πείθουν ότι αυτοί είναι οι πραγματικοί λόγοι της μακαριότητας που επέδειξαν οι αρμόδιοι φορείς, εθνικοί ή πολυεθνικοί.
Γιατί σημαντικό ρόλο έπαιξαν –ίσως και τον σημαντικότερο– οι φόβοι για τις επιπτώσεις που θα είχε η λήψη δραστικών μέτρων στην οικονομία, στη βιομηχανία, στον τουρισμό, στη ναυτιλία κ.λπ. Μια λογική που θέτει την ανθρώπινη ζωή σε δεύτερη μοίρα σε σχέση με την οικονομία. Η θέση αυτή ενισχύεται και από τα πεπραγμένα στους κόλπους της ΕΕ και της στάσης που τήρησαν η Γερμανία, η Ολλανδία και άλλες χώρες του Ευρωπαϊκού Βορρά στο πρόσφατο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, καθώς αντέδρασαν στην έκδοση ευρωομολόγου για την αντιμετώπιση της κρίσιμης κατάστασης που διέρχονται οι περισσότερες χώρες-μέλη και ιδιαίτερα εκείνες του Νότου για την κάλυψη δημοσιονομικών αναγκών, την πρόληψη κλεισίματος επιχειρήσεων, τις απολύσεις εργαζομένων, όλα χαρακτηριστικά μιας οικονομικής κρίσης που έχει γνωρίσει ο κόσμος και στο παρελθόν.
Την πρόταξη της οικονομικής διάστασης αντί της πολιτικοκοινωνικής εξέφρασε ήδη ο αμερικανός Πρόεδρος, ο οποίος δήλωσε ότι αν λάβουμε δραστικά μέτρα, θα επιβιώσουμε από τον κορονοϊό, αλλά όχι και οικονομικά! Για να συμπληρώσει προ ημερών ότι αν τα θύματα ανέλθουν σε 100.000 ή 200.000 θα είμαστε ευχαριστημένοι. Είχε προηγηθεί του Τραμπ ο σωσίας και μιμητής του, ο πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου Μπόρις Τζόνσον, με τη θεωρία της ανοσίας της αγέλης.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο που συνήλθε την περασμένη εβδομάδα σε τηλεδιάσκεψη παρέπεμψε την πρόταση για έκδοση ευρωομολόγου στους υπουργούς Οικονομικών της Ευρωζώνης, οι οποίοι θα προβούν σε σχετικές εισηγήσεις εντός δύο εβδομάδων.
Να σημειωθεί ότι οι υπουργοί Οικονομικών είχαν αποτανθεί πρόσφατα στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το οποίο και τους το επαναφέρει προς εξέταση. Δηλαδή ένα είδος παιδικής τραμπάλας. Η αντίδραση στην έκδοση ευρωομολόγου προέρχεται από Γερμανία, Ολλανδία και μερικές άλλες χώρες του Βορρά, ενώ υποστηρίζεται από τις χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας.
Το ευρωομόλογο θα ήταν ουσιαστικά ένα άτοκο δάνειο με ορίζοντα αποπληρωμής τα 20 – 30, χρόνια με αποκλειστικό σκοπό την κάλυψη όλων των οικονομικών αναγκών και συνεπειών που προκύπτουν και θα προκύψουν από την πανδημία του κορονοϊού. Γερμανία και Ολλανδία και όσες χώρες τις ακολουθούν θέλουν το ευρωομόλογο να έχει πιστωτικό χαρακτήρα, δηλαδή Μνημόνια, γεγονός που το εντάσσει στη λογική της συνέχισης της πολιτικής λιτότητας.
Δεν αποκλείεται να βρεθεί μια μέση και συμβιβαστική λύση. Μπορεί όμως να συμβεί και το αντίθετο. Αν Ιταλία και Ισπανία επιμείνουν στις θέσεις τους, με την κυβέρνηση Κόντε να απειλεί με αποχώρηση από την ευρωοομάδα, τότε η ΕΕ θα εισέλθει σε μεγάλη κρίση, με κίνδυνο ακόμη και διάλυσής της. Ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα ήταν το χειρότερο σενάριο για τις χώρες που τη συνιστούν και θα γκρέμιζε τα όνειρα όσων ήλπιζαν σε μια πραγματικά ενωμένη Ευρώπη.
Ποιον, όμως, θα ωφελούσε μια τέτοια εξέλιξη; Το σκέφτηκαν ποτέ στο Βερολίνο, που, ατυχώς, η πολιτική και η διπλωματία τους δεν φημίζονται για την ευελιξία τους; Ας το αναλογισθούν και όσοι υπολογίζουν ότι με τις αθρόες απολύσεις εργαζομένων από τις επιχειρήσεις και την επαναπρόσληψή τους με πολύ χαμηλότερους μισθούς θα επαναδραστηριοποιηθεί η οικονομία και θα πλουτίσουν.
Ο μόνος που θα επιχαίρει θα είναι σίγουρα ο ούγγρος πρωθυπουργός Ορμπάν –και οι ομοϊδεάτες του–, ο οποίος έσπευσε ήδη να προϊδεάσει ότι αν τα μέτρα αντιμετώπισης του κορονοϊού και των συνεπειών του αποδειχθούν ατελέσφορα, προτίθεται να αναστείλει όλες τις εξουσίες και τα δικαιώματα των πολιτών που πηγάζουν από το Σύνταγμα! Μήπως ο κ. Ορμπάν να θέλει να επανασυστήσει την Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία;