Π. Αδαμίδης: Οικονομία και πολιτική στην εποχή του κορονοϊού
Του
ΠΟΛΥΚΑΡΠΟΥ ΑΔΑΜΙΔΗ
Δικηγόρου, LL.M (Harvard’ 95), ΔΝ, αν. Καθηγητή
Κοινοτικού Δικαίου, Προμηθειών και Διεθνών Σχέσεων
στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων
Tο τελευταίο χρονικό διάστημα η ιατρική και η λοιμοξιωλογία, όπως και τα οικονομικά της Υγείας, έχουν αποκτήσει ένα ακούσιο ακροατήριο και φιλόδοξους αναλυτές. Μέσα από την καθημερινή ενημέρωση, την ορολογία που αναπαράγουν ιστότοποι, εφημερίδες, τηλεόραση και ραδιόφωνο, τις «πληροφορίες» και τις «εμπιστευτικές εκτιμήσεις ειδικών», όλοι λίγο – πολύ έχουν ακούσει, καταλάβει και πειστεί ότι πρώτος στόχος των κυβερνήσεων είναι να καθυστερήσουν την εξάπλωση της πανδημίας, να πλατύνουν τη σχετική καμπύλη και να ανασχέσουν την αυξητική, πολύ περισσότερο την κατακόρυφή της πορεία και να δώσουν έτσι ανάσες στο δημόσιο σύστημα υγείας.
Προκειμένου να αποκτήσει, όπως όλοι αντιλαμβανόμαστε, εξοπλισμό και προσωπικό και να ανταποκριθεί στις σχετικές ανάγκες. Διαδρομή που ποικίλλει από κράτος σε κράτος, ανάλογα με το πόσο σοβαρές είναι μέχρι σήμερα οι υποδομές του, πόσο καλά εκπληρώθηκε ο προγραμματισμός του, πόσο έγκαιρα πραγματοποιήθηκαν οι προμήθειές του, πόσο λειτουργικοί είναι οι μηχανισμοί εφοδιασμού του, πόσο επαρκείς και στοχευμένες είναι οι προσλήψεις και τοποθετήσεις του προσωπικού του, πόσο ικανά είναι τα στελέχη του. Στην περίπτωση βέβαια που το κράτος αυτό και οι υπηρεσίες του είναι θωρακισμένες, η διαδρομή αυτή και ο χρόνος που θα χρειαστεί για να καλυφθεί πρέπει να είναι μηδενικοί.
Πέρα όμως από τη συνειδητοποίηση της ανάγκης να παραμείνει ο κόσμος σε εθελούσια καραντίνα και να «καταβροχθίσει» κάθε σχετική πληροφορία και ενημέρωση για την πορεία της πανδημίας, υπάρχει πάντα και ο φόβος των κυρώσεων και του προσωπικού κινδύνου. Οι καμπάνες είναι αυστηρές αλλά και η ανησυχία για την τύχη καθενός χτυπάνε «καμπανάκια». Είναι βλέπετε και η ευρεία αυτή ερμηνεία του όρου «υποκείμενα νοσήματα». Που φτάνουν να περιλαμβάνουν την υπέρταση, τα χρόνια αναπνευστικά προβλήματα και τις αυξημένες τιμές σακχαροδιαβήτη. Πρακτικά, δηλαδή, το προφίλ, όχι του ηλικιωμένου απλά, αλλά του μεσήλικα. Και όχι μόνο.
Η έγκλειστη αυτή κοινωνία αγωνιά. Και προσδοκά λύσεις. Και όσο μεγάλος και εάν είναι ο φόβος ή η αγωνία, από ένα σημείο και ύστερα αναζητά υπευθύνους. Και αποδίδει ευθύνες. Δικαίως και αδίκως. Μετρά επίσης φίλους. Στην ευαίσθητη αυτή στιγμή, καθενός και όλων, είναι που δημιουργείται εύφορο πεδίο για την προπαγάνδα. Είδαμε να επιδίδονται σε αυτό με μαεστρία οι Κινέζοι και οι Ρώσοι, με την υπερπροβολή όσων έχουν διαθέσει σε πληττόμενες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ακόμα και οι Κουβανοί εμφανίσθηκαν ως ρομαντικοί και λυρικοί Δον Κιχώτες, προσφέροντας τα «ιατρικά τους φώτα». Μοιραία, οι ασχολούμενοι με τον χώρο της Υγείας χαμογέλασαν πικρά, ενθυμούμενοι το «δηλητήριο του κόκκινου (ή κάποιας άλλης χρωματικής παραλλαγής) σκορπιού», που ερχόταν από την Κούβα και κατά τους διάφορους αετονύχηδες θεράπευε ασθενείς σε προχωρημένα στάδια ανίατων παθήσεων.
Απέναντι στην πασαρέλα αυτή αλτρουισμού και δημοσίων σχέσεων, η Ευρώπη σε πρώτο χρόνο έχει αδικήσει τον εαυτό της. Σε αυτό συντέλεσαν και αψυχολόγητες ενέργειες των πρώτων ημερών, όπως η επιβολή απαγορεύσεων στην εξαγωγή ιατρικού υλικού και εξοπλισμού από μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες σε πληττόμενα μέλη της Ένωσης.
Αλλά και όταν τα αντανακλαστικά μπήκαν επιτέλους σε λειτουργία και μεγάλες χώρες όπως η Γερμανία και η Γαλλία προσέφεραν εκατομμύρια τεμαχίων ιατρικού εξοπλισμού και πολλούς αναπνευστήρες, ενώ ξεκίνησαν να διαθέτουν και κλίνες των εντατικών τους για περιστατικά από την Ιταλία, δεν υπήρχε η ανάλογη προβολή και ενημέρωση. Όπως δεν υπάρχει προβολή και ενημέρωση τόσο για τους συγκεντρωτικούς διαγωνισμούς προμήθειας ιατρικού υλικού σε κοινοτικό επίπεδο, που θα δημιουργήσει σε καλύτερες τιμές απόθεμα για τα κράτη-μέλη, ούτε και των προσπαθειών συντονισμού των εθνικών πολιτικών για την αντιμετώπιση της πανδημίας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Οι υπεύθυνοι αξιωματούχοι δεν έχουν ανταποκριθεί στις προκλήσεις και τις ανάγκες των καιρών και δεν έχουν αναδείξει την προσφορά και τη σπουδαιότητα της Ένωσης. Μόνη της παλεύει η πρόεδρος της Κομισιόν.
Αλλά και σε επίπεδο πολιτικής και αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων, φαίνεται οι μεγάλες χώρες να ακολουθούν ασθμαίνουσες τις εξελίξεις. Μετά την αναγκαία απόφαση για παράκαμψη των δημοσιονομικών κανόνων και των απαγορεύσεων για τις κρατικές ενισχύσεις, σε σχέση με τις δαπάνες που θα γίνουν για τον κορονοϊό, αλλά και τη γενναία απόφαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να ρίξει 750 δισ. ευρώ στην αγορά, ήρθε η ψυχρολουσία από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της «τηλεδιάσκεψης». Ενώ δόθηκε μια πρώτης τάξεως ευκαιρία, μέσα από την υποβολή του αιτήματος των εννιά χωρών, συμπεριλαμβανομένης της χώρας μας αλλά και όλου του Ευρωπαϊκού Νότου, να εκδοθεί ευρωομόλογο για να χρηματοδοτηθούν οι δαπάνες για τον κορονοϊό, η Γερμανία, η Ολλανδία, η Αυστρία και η Φινλανδία αρνήθηκαν.
Εύσχημα το μπαλάκι πέρασε στο Eurogroup, το οποίο καλείται μέσα σε 15 ημέρες να υποβάλει προτάσεις, αλλά οι εναλλακτικές που προβλήθηκαν είναι δομικά, βαθύτατα ανεπαρκείς. Προτάθηκε δηλαδή να αξιοποιηθεί ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ΕΜΣ), ο οποίος όμως έχει δύναμη πυρός πλέον 420 δισ. ευρώ, για να χορηγήσει δάνεια για την αντιμετώπιση του κορονοϊού. Το σημαντικότερο είναι ότι τα δάνεια αυτά θα πρέπει να αποπληρωθούν από την κάθε δανειολήπτρια χωριστά, ενώ και μόνο η αίτηση για τη χορήγηση δανείου θα κλονίσει το στάτους, την πιστοληπτική ικανότητα και τους όρους δανεισμού της ενδιαφερόμενης χώρας στις διεθνείς χρηματαγορές.
Την ίδια στιγμή η Γερμανία ανακοινώνει ένα κολοσσιαίο πρόγραμμα χορήγησης ρευστότητας για την εθνική της αγορά ύψους ενός τρισ. ευρώ, που σε αναλογία ξεπερνά το πρόγραμμα μαμούθ των 2 τρισ. ευρώ που ομόθυμα και με εθνικά υπεύθυνο τρόπο οι ΗΠΑ αποφάσισαν για τη χώρα τους. Το πρόγραμμα αυτό περιλαμβάνει 156 δισ. ευρώ για τον χώρο της Υγείας, που θα διπλασιάσει τις διαθέσιμες Μονάδες Εντατικής Θεραπείας σε 56.000.
Την ίδια στιγμή, ρητά – άρρητα, οι γερμανοί αξιωματούχοι απορρίπτουν το ευρωομόλογο με την αιτιολογία ότι δεν μπορούν οι φορολογούμενοί τους να επωμισθούν τα βάρη που θα αφορούν τις δαπάνες Υγείας για την πανδημία των άλλων ευρωπαίων πολιτών.
Είναι μια λογική που δεν μπορεί να μας πάει μακριά. Δε μεταφέρει καλά μηνύματα και ρίχνει νερό στον μύλο των ευρωσκεπτικιστών. Οι εξαιρετικές συνθήκες απαιτούν εξαιρετικές αποφάσεις. Από πολιτικούς που αν αρθούν στο ύψος των περιστάσεων, θα αναδειχθούν σε εξαιρετικούς.