Η ανο(η)σία της αγέλης…
Του
ΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΒΕΛΑΚΗ,
Οικονομολόγου του Εθνικού
και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Η ιστοσελίδα της Κομισιόν υποδέχεται τον επισκέπτη με βιντεοσκοπημένο μήνυμα της επιτρόπου Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν για την τρέχουσα επιδημία. Το μήνυμα, συνολικής διάρκειας δύο λεπτών περίπου, ξεκινά με την ακόλουθη φράση:
«Η κρίση του κορονοϊού επηρεάζει σημαντικά την ευρωπαϊκή οικονομία…». Αυτές οι λίγες λέξεις είναι η επιτομή της πολιτικής της ΕΕ τόσο για την επιδημία, όσο και για την οικονομική κρίση. Από τη μία προσπαθούν να αποδώσουν το σύνολο της κρίσης στον ιό και από την άλλη το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι να αντιμετωπίσουν τις οικονομικές συνέπειες της επιδημίας. Κοντολογίς, παρά τους αφορισμούς για τις πολιτικές Τζόνσον και Τραμπ, η ατζέντα των πολιτικών των χωρών της ΕΕ δεν διαφέρει και τόσο δραματικά.
Αμφότεροι προσπαθούν πρωτίστως να περιορίσουν τις οικονομικές συνέπειες της επιδημίας και δευτερευόντως τις συνέπειες για τη δημόσια υγεία. Η καλύτερη απόδειξη είναι η φανατική υποστήριξη της ιδεοληψίας, σύμφωνα με την οποία αν καταφέρουν να ηρεμήσουν τα χρηματιστήρια και τις αγορές ομολόγων, θα καταφέρουν να ελέγξουν την κρίση από κάθε άποψη.
Έτσι, την Τετάρτη 25 Μαρτίου ο Πρόεδρος Τραμπ εξέφρασε την ικανοποίησή του για την ανάκαμψη του χρηματιστηρίου της Νέας Υόρκης, στην προοπτική ενός πακέτου στήριξης των επιχειρήσεων ύψους 2 τρισ. δολαρίων. Το πακέτο, παρόλο που έχει εγκριθεί από τη Γερουσία, δεν έχει υποστεί καμία εξειδίκευση τις τελευταίες μέρες, ούτε έχουν εφαρμοστεί κάποια μέτρα φυσικά.
Ο ρόλος του προς το παρόν είναι να συντηρήσει προσδοκίες αγέλης για κάποια εντυπωσιακή αναστροφή της οικονομίας ως συνέπεια των ενισχύσεων, συγκρατώντας έτσι τον χρηματιστηριακό δείκτη. Γίνεται σαφέστερο κάθε μέρα που περνάει ότι ο αμερικανός Πρόεδρος έχει επενδύσει τις πιθανότητες επανεκλογής του στην πορεία του χρηματιστηρίου.
Έτσι εξηγείται η αμηχανία και ο εκνευρισμός του στην επισήμανση δημοσιογράφου ότι οι νέες αιτήσεις επιδόματος ανεργίας, που ανακοινώθηκαν την ίδια ημέρα (Τετάρτη 25/3), έφτασαν τα 3,25 εκατ. ανθρώπους. Πρόκειται για αριθμό ρεκόρ, αφού η δεύτερη υψηλότερη τιμή του δείκτη τα τελευταία 50 χρόνια ήταν μόλις 211.000. Τα χρηματιστήρια δεν άργησαν να προσαρμοστούν στα δεδομένα της οικονομίας και την Παρασκευή 27 Μάρτη, τόσο στην Ευρώπη, όσο και στην Αμερική, οι δείκτες επανήλθαν στο γνώριμο σκηνικό της κατακόρυφης πτώσης.
Στην αλλαγή του κλίματος συνέβαλε βέβαια και το ναυάγιο της Συνόδου Κορυφής της ΕΕ την Πέμπτη (26/3). Όλο το προηγούμενο διάστημα είχε καλλιεργηθεί η προσδοκία ότι η αναστολή του συμφώνου σταθερότητας θα οδηγούσε σε κάποιο γενναίο πακέτο δημοσιονομικής παρέμβασης, συνοδευόμενο μάλιστα και από το πρώτο ευρωομόλογο, το κορονοομόλογο, όπως το είπαν.
Όμως, όπως τόσες άλλες φορές, οι προσδοκίες δεν άργησαν να διαψευστούν. Γερμανοί και Ολλανδοί κυρίως επέβαλαν ότι η όποια παρέκκλιση από το πρόγραμμα σταθερότητας θα είναι ένα μίνι Μνημόνιο που ως προς τα μέτρα θα εγκρίνεται από την Κομισιόν και ως προς το ύψος δεν θα υπερβαίνει το 2% του ΑΕΠ κάθε χώρας.
Οι Ιταλοί και οι Ισπανοί αρνήθηκαν να συναινέσουν σε αυτό το πλαίσιο με αποτέλεσμα η Σύνοδος να οδηγηθεί σε ναυάγιο. Αυτό δεν φάνηκε να στενοχωρεί ιδιαίτερα τον γερμανικό πυρήνα της ΕΕ, αφού η παροχή απεριόριστης ρευστότητας από την ΕΕ φαίνεται επαρκής για να συντηρήσει τη χρηματιστηριακή φούσκα και τα μηδενικά επιτόκια στα ομόλογα. Αυτά είναι και τα μοναδικά ζητήματα που φαίνεται να τους απασχολούν.
Πέρα από την επιβεβαίωση των αδιεξόδων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι τελευταίες εξελίξεις είναι ενδεικτικές και του αδιεξόδου των νεοφιλελεύθερων πολικών συνολικά. Είναι ξεκάθαρο πλέον ότι κανείς ευρωπαίος πολιτικός δεν έχει την προσδοκία ότι η κρίση θα αντιμετωπιστεί με τα δημοσιονομικά και νομισματικά μέτρα που σχεδιάζουν.
Το μόνο που επιθυμούν είναι να κρατήσουν ζωντανές τις προσδοκίες ανάκαμψης της κερδοφορίας των επιχειρήσεων και μαζί τη χρηματιστηριακή φούσκα. Το χειρότερο όμως είναι ότι αυτή η ψυχολογία αγέλης που επιθυμούν να επιβάλουν στις κοινωνίες έχει επεκταθεί πλέον και στους ίδιους. Χαρακτηριστικά, όπως μας πληροφορεί το πρακτορείο Bloomberg, το μόνο που βρήκε να πει ο κ. Μητσοτάκης υπέρ της έκδοσης ευρωομολόγων είναι ότι σε διαφορετική περίπτωση το πρόγραμμα της ΕΚΤ θα είναι μεγαλύτερο και θα θέσει σε κίνδυνο τη νομισματική σταθερότητα.
Ο κ. Μητσοτάκης, στην αγωνία του να πει κάτι που κάνει νόημα στους Γερμανούς, ανεδείχθη στη μοναδική περίπτωση οικονομολόγου που θεωρεί τη νομισματική και δημοσιονομική πολιτική πλήρη υποκατάστατα. Πέρασε έτσι από την ψυχολογία της αγέλης στην ανοησία της αγέλης…