Κ. Μελάς: Ο φόβος πάνω από τον πλανήτη
Του
ΚΩΣΤΑ ΜΕΛΑ
Καθηγητή Οικονομίας
H επιδημία του κορονοϊού Covid-19 έδειξε με απόλυτο τρόπο τα προβλήματα που παρουσιάζει «το υπόδειγμα του επιχειρείν» της παγκοσμιοποίησης. Το υπόδειγμα της «μονοκαλλιέργειας», δηλαδή της παραγωγής των αγαθών σε περιοχές όπου ο εργατικός μισθός και οι πρώτες ύλες έχουν πολύ χαμηλό κόστος, επειδή στις τιμές των προϊόντων δεν υπολογίζονται τα αναγκαία κοινωνικά και περιβαλλοντικά κόστη για την παραγωγή τους, αποδεικνύεται και οικονομικά ασθενές, διότι κοινωνικά και περιβαλλοντικά ήταν ήδη γνωστό σχεδόν από την αρχή της εφαρμογής του.
O κορονοϊός ανέδειξε τον καταλυτικό ρόλο της Κίνας στην παγκόσμια παραγωγική και εφοδιαστική αλυσίδα και τη διαταραχή που προκαλείται από τη σημαντική υπολειτουργία του συνόλου της αλυσίδας προσφοράς πρώτων υλών, ημικατεργασμένων, ενδιάμεσων και τελικών προϊόντων κάθε είδους. Ειδικά τα ενδιάμεσα προϊόντα στους τομείς ηλεκτρονικών, αυτοκινητοβιομηχανίας, μηχανημάτων και εξοπλισμού είναι άκρως σημαντικά. Η μειωμένη παραγωγή της Κίνας καθιστά αδύνατη την προμήθεια αυτών των αγαθών από άλλες πηγές (εγχώριες ή διεθνείς).
Οι εκτιμήσεις του ΔΝΤ για το ποσοστό της συμμετοχής των εισαγομένων ενδιάμεσων προϊόντων από την Κίνα στη μεταποίηση των διαφόρων χωρών του πλανήτη (σε όρους προστιθέμενης αξίας) δείχνουν ότι η μεγαλύτερη συμμετοχή αφορά τις χώρες της ΝΑ Ασίας, της Μέσης Ανατολής (Τουρκία) και τις ΗΠΑ.
Επίσης, στον τομέα των φαρμάκων η Κίνα και η Ινδία λειτουργούν ως μονοπώλια και απειλούν να μην εξάγουν για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα, προκαλώντας ανυπέρβλητα προβλήματα.
Σύμφωνα με τις υπάρχουσες εκτιμήσεις όλων των διεθνών πολυμερών οργανισμών, διατυπώνονται δύο σενάρια για τις μελλοντικές εξελίξεις της παγκόσμιας οικονομίας. Στο πρώτο σενάριο, με βασική προϋπόθεση ότι στους προσεχείς δύο μήνες θα έχει ελεγχθεί η εξάπλωση του ιού, υπολογίζεται ότι οι απώλειες του παγκόσμιου ΑΕΠ θα κυμανθούν στο 0,5 – 0,6%. Στο δεύτερο σενάριο, με βασική προϋπόθεση ότι θα αργήσει να ελεγχθεί η εξάπλωση του ιού, οι απώλειες του παγκόσμιου ΑΕΠ μπορεί να κυμανθούν από 1% έως 1,5%, δηλαδή πρόκειται για τεράστια ζημιά.
Φυσικά η αρνητική επίδραση εκτιμάται ότι θα είναι διαφορετική στις περιοχές του πλανήτη, με το μέγεθος να εξαρτάται από την πυκνότητα των εμπορικών συναλλαγών με την Κίνα. Έτσι οι χώρες της ΝΑ Ασίας, οι ΗΠΑ, οι χώρες της Μέσης Ανατολής εκτιμάται ότι θα πληγούν περισσότερο.
H εξάπλωση του κορονοϊού είναι πλέον σίγουρο ότι θα προκαλέσει αναθεώρηση επί τα χείρω των προβλέψεων για τη μεγέθυνση της παγκόσμιας οικονομίας για το 2020. Η εξάπλωση της επιδημίας και στην Ευρώπη είναι επόμενο να επιβραδύνει την αύξηση του ΑΕΠ της Ευρωζώνης.
Για τις επιπτώσεις στην ελληνική οικονομία το Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο έχει πραγματοποιήσει «εκτιμήσεις» για την αρνητική επίπτωση που μπορεί να έχει στο ελληνικό ΑΕΠ τυχόν επιβράδυνση της μεγέθυνσης στις χώρες του ευρώ. Η εκτίμηση είναι ότι για κάθε ποσοστιαία μονάδα μείωσης της πρόβλεψης για το ΑΕΠ της Ευρωζώνης το ελληνικό ΑΕΠ επιβραδύνεται κατά περίπου 0,8%. Αυτό σημαίνει ότι με βάση τα δύο σενάρια που έχει χρησιμοποιήσει το ΕΔΣ μπορεί να προκληθεί μείωση στην εκτιμώμενη μεγέθυνση για το 2020 κατά 0,3 και 0,7 ποσοστιαίες μονάδες.
Τα πράγματα όμως φαίνεται να είναι χειρότερα, διότι τα προσωρινά στοιχεία για τη μεγέθυνση του ΑΕΠ το 2019 έδειχναν 1,9%, δηλαδή πολύ κάτω από την τιμή 2,4% που χρησιμοποιεί στις εκτιμήσεις του το ΕΔΣ. Μάλιστα θα πρέπει να ληφθεί επιπλέον υπόψη ότι το δ’ τρίμηνο είχαμε αρνητική μεγέθυνση του ΑΕΠ -0,7%, γεγονός που δείχνει ότι παρά τις προσπάθειες της κυβέρνησης η δυναμική του ΑΕΠ δεν ήταν αυτή που προσδοκούσε ώστε να επιτευχθεί ο στόχος 2,8% που έχει γραφτεί στον προϋπολογισμό.
Επίσης σε εκτιμήσεις προέβη και η ALPHA BANK και τα αποτελέσματα της προσομοίωσης σύμφωνα με χρησιμοποιηθέντα σενάρια δείχνουν πτώση του ρυθμού αύξησης του ΑΕΠ για το 2020 της τάξης του 0,4% – 0,9%, σε σχέση με τις αρχικές εκτιμήσεις, πριν το ξέσπασμα της επιδημίας του Covid-19.
Η ελληνική οικονομία, έχοντας σοβαρές δομικές αδυναμίες, βρίσκεται τώρα αντιμέτωπη και με τις αρνητικές επιδράσεις του κορονοϊού. Ουσιαστικά πλήττονται όλοι οι κλάδοι και πρωταρχικά αυτοί των υπηρεσιών, με προεξάρχοντα τον κλάδο του τουρισμού, ο οποίος συνεισέφερε περίπου 18 δισ. ευρώ το 2019. Επίσης η ναυτιλία και οι αερομεταφορές. Παράλληλα πλήττεται και το λιανικό εμπόριο, επίσης σημαντικός παράγοντας στη μεγέθυνση της οικονομίας, και όλα τα είδη μαζικής διασκέδασης.
Καταλήγοντας, διαπιστώνουμε ότι το 2020 αποτελεί ένα έτος πράγματι πλήρες αβεβαιοτήτων και ερωτήσεων που δύσκολα βρίσκουν απαντήσεις. Η κρίση που εκτυλίσσεται γύρω μας δεν επιτρέπει ασφαλή εκτίμηση των επιπτώσεών της.
Υπάρχει ένα πλήθος βασικών ερωτημάτων που εκτιμώ ότι απασχολούν όλους μας, όπως: Αν θα μπορέσουμε αύριο να μεταβούμε στον εργασιακό μας χώρο, πότε ακριβώς θα λειτουργήσουν τα εκπαιδευτικά ιδρύματα, αν οι ιατρικές υποδομές θα είναι επαρκείς σε ακραία σενάρια εξάπλωσης, τι θα γίνει με τις θέσεις εργασίας, με το υψηλό χρέος της χώρας, πώς θα αντιδράσουν οι Ευρωπαίοι (ήδη η Κρ. Λαγκάρντ της ΕΚΤ κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για την οικονομία) και άλλα πολλά.