Στ. Λυγερός: Ο παράνομος οικονομικός μετανάστης πίσω από τον πρόσφυγα

Του Λυγερού Σταύρου

Η πολιορκία της ελληνικής επικράτειας στον Έβρο έχει αναζωπυρώσει την συζήτηση για το ποιος είναι παράνομος οικονομικός μετανάστης και ποιος πρόσφυγας.

Στην πραγματικότητα, αυτά που ζούμε ειδικά τον τελευταίο καιρό, με κορύφωση την πολιορκία του Έβρου, δεν είναι καν μεταναστευτικό πρόβλημα. Είναι ένας υβριδικός πόλεμος που έχει εξαπολύσει το τουρκικό κράτος εναντίον της Ελλάδας, χρησιμοποιώντας σαν όπλο παράνομους οικονομικούς μετανάστες. Και ως υβριδικός πόλεμος πρέπει να αντιμετωπισθεί. Στο παρόν άρθρο, όμως, δεν θα ασχοληθούμε με αυτό. Θα σταθούμε στους όρους “πρόσφυγας” και “οικονομικός μετανάστης”, καθώς και στην ιδεολογική χρήση τους.

Ο θεσμός της παροχής ασύλου σε πρόσφυγες αποτελεί κατάκτηση του δυτικού πολιτισμού και πρέπει να διαφυλαχθεί σαν κόρη οφθαλμού. Για να εξασφαλίζεται προστασία σ’ όσους πραγματικά την έχουν ανάγκη, πρέπει να έχουν καθορισθεί σαφή κριτήρια. Ποιος είναι πρόσφυγας και ποιος οικονομικός μετανάστης. Το άσυλο θεσπίσθηκε με τη Σύμβαση της Γενεύης το 1951 για να προστατεύσει άτομα που διώκονται προσωπικά για τις πολιτικές πεποιθήσεις τους, την εθνικότητα, τη θρησκεία ή τις σεξουαλικές προτιμήσεις τους. Δεν θεσπίσθηκε για όσους κατοικούν σε χώρες όπου επικρατεί εμπόλεμη κατάσταση.

To forum shopping

Ο θεσμός δοκιμάσθηκε για πρώτη φορά στη γιουγκοσλαβική κρίση, τη δεκαετία του 1990. Τότε, όμως, ο αριθμός των προσφύγων ήταν πολύ μικρότερος από τον σημερινό, αλλά κυρίως οι πρόσφυγες ήταν πολιτισμικά συμβατοί με τις κοινωνίες που τους υποδέχθηκαν. Τη δεκαετία του 1990 άρχισε αυτό που αποκαλείται forum shopping. Εκείνος δηλαδή που ήθελε να υποβάλει αίτηση για άσυλο την υπέβαλλε ταυτοχρόνως σε τρία τέσσερα κράτη και περίμενε να δει ποιο θα τον αναγνωρίσει ως πρόσφυγα.

Γι’ αυτό τον λόγο θεσπίσθηκε το 1999 το κοινό ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου. Τμήμα του είναι οι κανονισμοί “Δουβλίνο”. Βάσει αυτών, κάποιος μπορεί να υποβάλει αίτηση μόνον στη χώρα πρώτης εισόδου. Η μετάβαση στην ΕΕ κατέστη πλέον πολύ δύσκολη, αφού όλες οι χώρες-μέλη επέβαλαν τις ίδιες απαιτήσεις για κατοχή βίζας. Η υποχρέωση βίζας ανέκοψε σε μεγάλο βαθμό τις νόμιμες ροές προσφύγων. Ενώ, όμως, δεν υπάρχει νόμιμη οδός μαζικής εισόδου προσφύγων στην ΕΕ, η πίσω πόρτα της παράνομης εισόδου είναι ανοιχτή. Κι αυτό λειτουργεί ως κίνητρο.

Δύο χρόνια μετά τη θέσπιση του ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου έγινε η επέμβαση των Δυτικών στο Αφγανιστάν (2001) και δύο χρόνια αργότερα στο Ιράκ. Αυτές είχαν ως αποτέλεσμα μια μεγάλη ροή προσφύγων-μεταναστών από την Ασία προς την Ευρώπη. Η ροή αυτή τροφοδότησε και τη ροή παράνομων οικονομικών μεταναστών από την Ασία και την Αφρική. Λόγω γεωγραφίας, οι χώρες-πύλες ήταν η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ισπανία.

Προσωποποιημένη κι όχι συλλογική

Είναι αναμφισβήτητο ότι, λόγω των πολέμων η ζωή των Αφγανών, των Ιρακινών και των Σύριων έγινε δύσκολη και ο κίνδυνος για την ασφάλεια των κατοίκων μεγάλωσε. Το γεγονός αυτό, ωστόσο, δεν αρκεί από μόνο του για να χαρακτηρισθούν πρόσφυγες. Πρόσφυγας είναι αυτός που κινδυνεύει άμεσα η ζωή του για ειδικούς λόγους. Η ιδιότητα του πρόσφυγα είναι προσωποποιημένη κι όχι συλλογική. Αυτό σημαίνει π.χ. ότι δεν μπορούν να χαρακτηρισθούν συλλήβδην όλοι οι Σύριοι πρόσφυγες, επειδή στη χώρα τους γινόταν πόλεμος.

Στην πραγματικότητα, όμως, τα κριτήρια που έθεσε η σύμβαση της Γενεύης έχουν ξεχειλώσει, οδηγώντας σε αδιέξοδο. Αν υιοθετηθεί επισήμως το κριτήριο της εμπόλεμης κατάστασης, πρακτικά θα δικαιούται προστασία το σύνολο του πληθυσμού των χωρών, στις οποίες διεξάγονται ένοπλες συγκρούσεις. Κι επειδή αυτές είναι αρκετές και συνήθως πολυπληθείς, αυτό σημαίνει πως η Ευρώπη θα έπρεπε δυνάμει να υποδεχθεί και να δώσει προστασία σε δεκάδες εκατομμύρια.

ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ στο SLpress.gr